Động lực tăng trưởng mới cho 'siêu đô thị' TP. Hồ Chí Minh

Hiện trạng quy hoạch Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ, phường Tân Phước, TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: Huỳnh Sơn - TTXVN

Nghị quyết 260/2025/QH sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 vừa được Quốc hội thông qua đầu tháng 12/2025 như một “cú huých” quan trọng, mở đường cho TP. Hồ Chí Minh trong chiến lược tìm kiếm động lực tăng trưởng mới.

Đây chính là khung pháp lý then chốt để Thành phố thúc đẩy triển khai Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ, thu hút nhà đầu tư chiến lược, thúc đẩy tăng trưởng cho “siêu đô thị” và cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

* Khơi thông nguồn lực, sẵn sàng từ cơ sở

Theo quy hoạch, Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ có quy mô trên 3.764 ha, nằm tại phường Tân Phước (TP. Hồ Chí Minh) là mô hình “siêu cảng biển” tích hợp đa chức năng từ vận tải, logistics đến công nghiệp công nghệ cao và dịch vụ tài chính.

Dự án được phân thành ba khu chức năng chính với tám phân khu có vị trí liền kề. Trong số đó, khu chức năng thứ nhất, đầu mối giao thông vận tải (cảng biển, cảng thủy nội địa và ga đường sắt) có diện tích trên 1.735 ha chia thành 5 phân khu, gồm khu bến cảng container hiện hữu, bến cảng container Cái Mép Hạ, bến cảng container Cái Mép Hạ hạ lưu, ga Cái Mép Hạ thuộc tuyến đường sắt Biên Hòa – Vũng Tàu và cảng bến thủy nội địa.

Khu chức năng thứ hai – Kho bãi logistics và công nghiệp có diện tích trên 1.178 ha với hai phân khu gồm: khu nam khu công nghiệp Cái Mép và Trung tâm Logistics Cái Mép Hạ. Khu chức năng thứ 3 – Công nghiệp công nghệ cao, đô thị và dịch vụ có diện tích trên 850 ha, trong đó có hơn 703 hecta được quy hoạch cho khu chức năng và 147,37 ha quy hoạch cho khu dự trữ xanh và tín chỉ carbon rừng.

Hiện nay đề án Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ đang được TP. Hồ Chí Minh triển khai quyết liệt, trong đó phường Tân Phước đã chủ động đi trước một bước trong việc quản lý hiện trạng để sẵn sàng cho việc đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.

Ông Huỳnh Trung Sơn, Chủ tịch UBND phường Tân Phước, TP. Hồ Chí Minh cho biết, địa phương đã tiến hành rà soát quỹ đất, tăng cường kiểm soát các vấn đề về sử dụng đất, mặt đất và vùng nước trong khu vực này để đảm bảo quá trình triển khai dự án có đủ cơ sở dữ liệu, đồng thời kiểm soát việc sử dụng đất hợp pháp của người dân trên địa bàn.

“Chúng tôi đã tổ chức hội nghị với các doanh nghiệp trên địa bàn của phường để thông tin, chia sẻ và nắm bắt cái cơ hội. Qua đó giúp các doanh nghiệp chủ động và thích ứng cũng như tự rà soát lại các điều kiện, các tiêu chí để hoạt động trong khu thương mại tự do này. Sự chuẩn bị này cũng giúp doanh nghiệp sẵn sàng “khớp nối” vào hệ sinh thái của Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ”, ông Huỳnh Trung Sơn nhấn mạnh.

TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Chuyên gia Kinh tế - Tài chính nhấn mạnh 4 trụ cột để đề án được triển khai và nhanh chóng đi vào thực tiễn và thu hút nhà đầu tư chiến lược. Ảnh: Hữu Duyên - TTXVN

Theo ông Huỳnh Trung Sơn, trong khu thương mại tự do Cái Mép Hạ hiện có 4 cảng biển và 4 cảng thủy nội địa đang hoạt động. Trên cơ sở đề án đang được trình HĐND Thành phố xem xét thông qua, địa phương đã chủ động nghiên cứu các chính sách bên trong của đề án, đặc biệt là công tác chuẩn bị về nguồn nhân lực triển khai.
“Để đảm bảo nguồn nhân lực cho việc triển khai Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ, ngoài nhân lực tại địa phương, thì vấn đề đào tạo nhân lực cũng cần được quan tâm. Chúng tôi kiến nghị các trường cùng nghiên cứu các chương trình đào tạo gắn với các nhóm ngành nghề và các nhiệm vụ trong khu thương mại tự do này”, ông Huỳnh Trung Sơn chia sẻ thêm.

* “Đòn bẩy” thể chế thu hút nhà đầu tư chiến lược

Điểm nhấn thu hút sự quan tâm của giới đầu tư chính là 36 chính sách đặc thù được đề xuất trong đề án Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ, trong đó có 19 chính sách đề xuất mới, vượt trội, chưa có tiền lệ như cho phép sử dụng Tiếng Anh trong giao dịch, áp dụng cơ chế “một cửa” thực thụ, ưu đãi tín dụng đầu tư hoàn lại và thị thực dài hạn cho nhân sự cấp cao…

Theo Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh, đây là nhóm chính sách chưa có trong quy định hiện hành nhưng rất cần thiết để tạo khung pháp lý mang tính cạnh tranh với các khu thương mại tự do thế hệ mới trong khu vực và trên thế giới. Các chính sách đều đã được nghiên cứu thận trọng, kỹ lưỡng nhằm tạo ra không gian pháp lý thuận lợi nhất, thu hút được các nhà đầu tư hàng đầu thế giới, sử dụng thể chế áp dụng tại Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ như một “đòn bẩy” để hình thành các trụ cột kinh tế động lực mới, giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu với vị thế cao hơn, mạnh mẽ hơn.

Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ được xem là “lời giải” cho những điểm nghẽn về thủ tục hành chính và hạ tầng hiện nay ở TP. Hồ Chí Minh. Dưới góc nhìn chuyên gia, Tiến sĩ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý TP. Hồ Chí Minh cho rằng, việc triển khai quản lý theo mô hình “một cửa” sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí tiếp cận đất đai và đẩy nhanh tốc độ phê duyệt dự án. Điều này cũng giúp TP. Hồ Chí Minh đủ sức cạnh tranh trực tiếp với các trung tâm thương mại, tài chính lớn trong khu vực như Singapore hay Kuala Lumpur.

Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ hiện có 4 cảng biển và 4 cảng thủy nội địa đang hoạt động. Ảnh: Huỳnh Sơn - TTXVN

Để đề án được triển khai và nhanh chóng đi vào thực tiễn và thu hút nhà đầu tư chiến lược cho TP. Hồ Chí Minh, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn, Chuyên gia Kinh tế - Tài chính nhấn mạnh 4 trụ cột, gồm quy hoạch các phân khu chức năng cho chỉn chu và phù hợp với nhu cầu thực tế của nhà đầu tư; đầu tư hạ tầng đồng bộ; trong đó, Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong việc cung cấp “hàng hóa công” (hạ tầng dùng chung) nhằm đạt mục tiêu kép vừa tạo sức bật cho mô hình khu thương mại tự do, vừa thúc đẩy giải ngân đầu tư công để đạt tăng trưởng mức 2 con số; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hoàn thiện khung khổ pháp lý địa phương.
“Chúng ta phải sớm cụ thể hóa được các “quyền” mà Trung ương đã phân cấp, phân quyền cho Thành phố nhằm tạo khung khổ pháp lý cho các nhà đầu tư chiến lược khi quan tâm đầu tư vào Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ. Đó là những việc mà TP. Hồ Chí Minh cần phải ưu tiên làm ngay để đề án sớm đi vào thực tiễn”, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh.
Ngoài ra, theo Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn, cơ chế đặc thù trong Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ cho phép áp dụng công nghệ số từ khâu cấp phép đến giám sát hoạt động. Từ đó sẽ biến nơi đây thành một khu đô thị cảng hiện đại, tích hợp hạ tầng giao thông đa phương thức từ đường biển, đường bộ đến đường hàng không qua sân bay quốc tế Long Thành, tạo ra “cửa ngõ” logistics cho vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
“Chắc chắn hạ tầng, kết nối hạ tầng phải là vấn đề “xương sống”, “trục xương sống” không chỉ cho Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ mà cho cả sân bay quốc tế Long Thành, tạo hiệu ứng về liên kết vùng. Đó là hạ tầng “cứng”, còn hạ tầng “mềm” chính là những thể chế mà Nghị quyết 98 sửa đổi đã mở ra, các chính sách về ưu đãi, đãi ngộ, khuyến khích thu hút nhà đầu tư, các chuyên gia và nhà khoa học”, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn phân tích.
Dù khối lượng công việc trước mắt là không ít, thách thức cũng nhiều, nhưng sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ cấp Thành phố đến địa phương cho thấy quyết tâm chính trị là rất lớn. Việc sớm hiện thực hóa Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ sẽ là “minh chứng” cho tinh thần “dám nghĩ, dám làm”, khẳng định năng lực quản trị hiện đại của Việt Nam trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

Hữu Duyên – Huỳnh Sơn/vnanet.vn