Đồng hành, khơi dậy nội lực văn hóa của thế hệ trẻ
Trong thời đại toàn cầu hóa, văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần của dân tộc mà còn trở thành một nguồn lực chiến lược trong phát triển quốc gia. Trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã phân tích những thách thức lớn trong bảo tồn văn hóa hiện nay, chỉ ra các giải pháp đột phá và nhấn mạnh vai trò của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ, phát huy và kiến tạo văn hóa Việt Nam trong thời đại mới.
- Thưa ông, trong dòng chảy lịch sử dựng nước và giữ nước, thế hệ nào cũng gắn với một sứ mệnh lịch sử. Nếu cha ông ta từng cầm súng, đổ máu để giữ từng tấc đất biên cương, thì người trẻ hôm nay lại mang trên vai trọng trách "giữ hồn dân tộc" - khi biên giới văn hóa đang bị xâm lấn âm thầm bởi các trào lưu ngoại lai, lối sống thực dụng và sự rạn nứt hệ giá trị. Ông nhìn nhận thế nào về sứ mệnh của thế hệ trẻ hôm nay trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc?
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn: Câu hỏi của bạn chạm đến một mạch nguồn rất sâu trong tâm thức dân tộc - nơi mà lịch sử, văn hóa và tương lai đất nước gặp nhau trong từng nhịp đập của thời đại. Là một Đại biểu Quốc hội, tôi cảm nhận rõ ràng rằng sứ mệnh của người trẻ hôm nay không hề nhỏ bé, mà lớn lao chẳng kém cha ông thuở trước.
Nếu thế hệ đi trước từng cầm súng giữ đất, giữ làng, thì người trẻ hôm nay đang đứng nơi đầu sóng ngọn gió của một cuộc chiến khác - cuộc chiến gìn giữ linh hồn văn hóa Việt Nam giữa thời đại toàn cầu hóa, nơi biên giới không chỉ là đường ranh địa lý, mà là biên giới của ký ức, của bản sắc, của hệ giá trị.
"Giữ hồn dân tộc" như cách mà câu hỏi đã gợi ra chính là giữ cho tiếng Việt trong trẻo không lạc lõng giữa rừng ngôn ngữ mạng xã hội, là giữ cho áo dài, cho quan họ, cho tiếng trống hội và hồn chèo, hồn cải lương không bị nhòa đi giữa muôn vàn âm thanh du nhập.
Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết "Tương lai cho thế hệ vươn mình" nhân dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh một cách sâu sắc rằng: "Văn hóa là yếu tố không thể thiếu trong chiến lược phát triển con người. Chúng ta cần tiếp tục đầu tư bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, nghệ thuật, đồng thời đổi mới và hiện đại hóa để phù hợp với thời đại. Mục tiêu là xây dựng con người Việt Nam giàu bản sắc dân tộc: Yêu nước, nhân ái, sáng tạo, hội nhập mà không hòa tan".
Đó không chỉ là một định hướng chiến lược, mà còn là lời hiệu triệu thiêng liêng đối với thế hệ trẻ. Bởi chính trong thế hệ ấy, chúng ta gửi gắm tương lai nhưng cũng trao lại ký ức, tinh thần và căn cốt Việt Nam.
Người trẻ không thể và cũng không nên quay lưng với thế giới nhưng hội nhập không có nghĩa là hòa tan. Thế hệ trẻ cần được trang bị không chỉ kỹ năng công nghệ, tư duy toàn cầu mà còn là bản lĩnh văn hóa, là niềm tự hào về những giá trị Việt Nam, là khả năng "nói được tiếng nói của thế giới mà vẫn giữ được tiếng lòng dân tộc". Chúng ta không thể bước vào tương lai bằng đôi chân trống rỗng, mỗi người trẻ cần bước đi với hành trang là truyền thống, là lịch sử, là khát vọng dựng xây đất nước bằng cả trí tuệ và cốt cách Việt Nam.
Tôi từng chứng kiến những bạn trẻ khởi nghiệp từ các giá trị truyền thống: Làm phim từ cổ tích Việt Nam, khởi nghiệp bằng ẩm thực dân gian, làm du lịch cộng đồng gắn với di sản… Những câu chuyện đó cho thấy người trẻ hôm nay không thờ ơ với văn hóa, chỉ cần chúng ta đặt đúng niềm tin, tạo ra môi trường nuôi dưỡng và quan trọng hơn cả là có một chiến lược quốc gia về giáo dục văn hóa, khơi gợi niềm tự hào và trao quyền cho thế hệ trẻ gìn giữ, phát huy di sản.
Sứ mệnh của người trẻ hôm nay là tiếp tục viết tiếp lịch sử dân tộc, không bằng gươm giáo, mà bằng tri thức, bằng văn hóa, bằng sáng tạo. Họ là "chiếc cầu nối giữa quá khứ hào hùng và tương lai rực sáng". Và chỉ khi hồn dân tộc còn thì non sông Việt Nam mới có thể đứng vững trước mọi biến thiên của thời đại.
Đó là sứ mệnh không dễ dàng, nhưng vô cùng thiêng liêng. Và tôi tin rằng, người trẻ Việt Nam bằng tình yêu quê hương, bằng ý chí và niềm tin sẽ luôn "thắp sáng" ngọn lửa tự hào đó.
Thế hệ trẻ cần được trang bị không chỉ kỹ năng công nghệ, tư duy toàn cầu mà còn là bản lĩnh văn hóa, là niềm tự hào về những giá trị Việt Nam.
- Ông đánh giá thế nào về năng lực "xuất khẩu văn hóa" của giới trẻ Việt Nam hiện nay? Họ đang đóng vai trò gì trong việc đưa hình ảnh Việt Nam ra thế giới?
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn: Câu hỏi này thực sự mở ra một không gian rất đáng tự hào để nói về thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay - một thế hệ không chỉ năng động, bản lĩnh mà còn đang từng bước trở thành những "đại sứ văn hóa" trong thời đại toàn cầu hóa. Tôi nhận thấy năng lực "xuất khẩu văn hóa" của giới trẻ Việt Nam đang ngày càng rõ nét, mạnh mẽ, và đầy tiềm năng.
Trong những năm qua, chúng ta chứng kiến rất nhiều bạn trẻ đã và đang góp phần đưa văn hóa Việt Nam vươn ra thế giới qua nhiều hình thức, từ âm nhạc, thời trang, ẩm thực, điện ảnh, nghệ thuật thị giác, thiết kế sáng tạo, cho đến các hoạt động giao lưu nhân dân, startup văn hóa, du lịch cộng đồng hay công nghệ gắn với di sản.
Những chương trình biểu diễn nhạc dân tộc của sinh viên Việt Nam tại các đại học quốc tế, những nhà sáng tạo nội dung TikTok/YouTube truyền tải văn hóa truyền thống bằng ngôn ngữ mới, những đầu bếp trẻ mang phở, nem, bún bò Huế vào thực đơn quốc tế, hay những dự án chuyển thể truyện cổ tích Việt Nam thành phim hoạt hình phục vụ thị trường châu Á… tất cả là những ví dụ sinh động của việc giới trẻ đang "xuất khẩu" văn hóa không bằng vũ lực hay tuyên truyền khô cứng mà bằng sự sáng tạo, cảm xúc và tính thuyết phục mềm mại của nghệ thuật.
Đặc biệt, không thể không nhắc đến vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh - tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của tuổi trẻ Việt Nam như một trung tâm kết nối, đào tạo, lan tỏa những giá trị văn hóa mới. Thông qua các chương trình giao lưu quốc tế, tình nguyện vì cộng đồng, thanh niên khởi nghiệp sáng tạo, hay mạng lưới thanh niên Việt Nam toàn cầu, Đoàn đã tạo điều kiện để người trẻ không chỉ hội nhập sâu rộng, mà còn mang theo "hành trang văn hóa Việt Nam" đến với bạn bè năm châu.
Có thể nói, thế hệ trẻ hôm nay chính là cầu nối giữa Việt Nam và thế giới. Mỗi người trẻ là một kênh lan tỏa bản sắc Việt, một "hạt giống" văn hóa "gieo mầm" giữa lòng nhân loại. Khi các bạn trẻ đủ tự tin nói về nguồn gốc mình, kể chuyện lịch sử đất nước bằng ngôn ngữ sáng tạo, tự tin mặc áo dài tại trời Âu, tổ chức đêm hội Trung thu tại châu Phi hay sáng tác nghệ thuật đậm chất Việt Nam giữa lòng Hàn Quốc... thì đó chính là lúc "sức mạnh mềm" của Việt Nam đang được khẳng định.
Chúng ta không nên chỉ nói đến "xuất khẩu văn hóa" như một ngành công nghiệp tương lai mà phải nhìn nó như một chiến lược dài hạn về xây dựng ảnh hưởng, nâng cao hình ảnh quốc gia, củng cố niềm tin và bản sắc Việt Nam trong thế giới đầy biến động. Và ở tâm điểm của chiến lược đó chính là những người trẻ đang từng ngày "thắp sáng" Việt Nam bằng chính năng lực văn hóa của họ.
Tôi tin rằng, nếu được hỗ trợ đúng mức, với chính sách đồng bộ và tầm nhìn chiến lược thì năng lực "xuất khẩu văn hóa" của giới trẻ Việt Nam không chỉ là hy vọng mà sẽ là hiện thực rạng rỡ của một dân tộc biết khẳng định mình bằng bản sắc, bằng sáng tạo và bằng tinh thần không ngừng vươn tới.
- Toàn cầu hóa là xu thế tất yếu, mở ra nhiều cơ hội nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức vô cùng phức tạp cho công cuộc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc? Ông đánh giá thế nào về những thách thức lớn nhất trong việc bảo tồn văn hóa Việt Nam hiện nay?
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn: Toàn cầu hóa là một cánh cửa rộng mở đưa Việt Nam tiến gần hơn với thế giới, đem lại nhiều cơ hội cho phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa, công nghệ và tri thức. Tuy nhiên, chính cánh cửa ấy cũng khiến bản sắc văn hóa dân tộc đối mặt với không ít thách thức sâu sắc, dai dẳng và phức tạp. Là một người theo dõi lĩnh vực văn hóa khá lâu năm, tôi cho rằng việc bảo tồn văn hóa Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay đang đứng trước ba thách thức lớn nhất.
Thách thức đầu tiên đến từ sự xâm lấn ồ ạt của các trào lưu ngoại lai qua môi trường số và mạng xã hội. Chưa bao giờ khoảng cách địa lý giữa Việt Nam và thế giới lại gần đến thế. Nhưng chính sự "gần" ấy lại tạo ra một sự "xa" khác, đó là khoảng cách giữa giới trẻ và giá trị văn hóa truyền thống.
Mỗi ngày, hàng triệu người trẻ Việt Nam bị cuốn vào những xu hướng từ khắp nơi trên thế giới, từ lối sống, thời trang, ngôn ngữ cho đến quan niệm thẩm mỹ và cách tiêu dùng. Việc tiếp cận cái mới là cần thiết, nhưng khi việc đó diễn ra một cách thụ động, thiếu nền tảng văn hóa bản địa để làm "bộ lọc", chúng ta dễ rơi vào nguy cơ đánh mất chính mình. Văn hóa dân tộc không còn là điểm tựa, mà dần bị thay thế bởi những thứ hấp dẫn nhưng ngắn hạn, phiến diện và đôi khi xa lạ với cốt cách Việt Nam.
Thách thức thứ hai là sự "đứt gãy" trong dòng chảy truyền thừa văn hóa giữa các thế hệ. Văn hóa không thể tồn tại nếu chỉ được trưng bày trong bảo tàng hay ghi lại trong sách vở. Nó cần được sống, được thực hành, được trao truyền trong từng mái nhà, từng cộng đồng, từng sinh hoạt hàng ngày.
Thế nhưng, ngày nay, nhịp sống đô thị hóa, áp lực mưu sinh và sự suy giảm gắn kết cộng đồng đang khiến cho nhiều giá trị văn hóa, đặc biệt là văn hóa dân gian, nghệ thuật truyền thống, các phong tục cổ truyền ngày càng mai một. Khi những người nghệ nhân cuối cùng ra đi mà không có người kế tục, khi những câu hát ru, tích chèo, lễ hội làng quê chỉ còn trong ký ức người lớn tuổi thì đó là hồi chuông cảnh báo về sự mất mát không thể đảo ngược.
Thách thức thứ ba nằm ở chính cơ chế, chính sách và nhận thức về vai trò của văn hóa trong phát triển quốc gia. Chúng ta vẫn thường nói về việc bảo tồn văn hóa nhưng lại thiếu đi các mô hình phát triển văn hóa phù hợp với đời sống hiện đại. Văn hóa cần được đầu tư như một lĩnh vực chiến lược, nơi mỗi sản phẩm văn hóa không chỉ có giá trị tinh thần mà còn mang theo tiềm năng kinh tế.
Nếu không chuyển hóa được văn hóa thành nguồn lực phát triển, thành công nghiệp văn hóa, thành sản phẩm văn hóa phục vụ thị trường trong nước và quốc tế thì chúng ta đang bảo tồn văn hóa một cách thụ động, xa rời nhu cầu sống động của cộng đồng. Đó là lý do vì sao nhiều di sản được vinh danh nhưng không được sống, nhiều nghệ nhân được tôn vinh nhưng không được hỗ trợ đủ để truyền dạy, nhiều không gian văn hóa truyền thống tồn tại nhưng không có khán giả, không có sinh khí.
Ba thách thức ấy không tách rời nhau mà đan cài, tương tác và tạo nên một hệ sinh thái phức hợp, đòi hỏi một cách tiếp cận mới. Chúng ta cần đi xa hơn việc bảo tồn theo nghĩa truyền thống để tiến tới bảo tồn trong phát triển, nơi mà văn hóa không chỉ được lưu giữ, mà còn được làm mới, được sáng tạo, được tích hợp vào đời sống hiện đại.
Muốn làm được điều đó, phải có sự phối hợp từ nhiều phía: Chính sách nhất quán, đầu tư đúng trọng tâm, giáo dục văn hóa từ sớm, truyền thông tích cực và quan trọng nhất là trao quyền cho cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ làm chủ văn hóa của chính mình.
Toàn cầu hóa không phải "con sóng" cuốn trôi bản sắc mà chính là phép thử để dân tộc nào có văn hóa đủ mạnh, đủ bản lĩnh sẽ đứng vững và vươn xa. Với truyền thống ngàn năm dựng nước và giữ nước, tôi tin văn hóa Việt Nam có đủ sức mạnh nội sinh để tiếp tục lan tỏa. Nhưng để làm được điều đó, mỗi chúng ta, từ người làm chính sách đến mỗi người dân cần hiểu rằng giữ gìn văn hóa không phải là chuyện của quá khứ mà là nghĩa vụ với tương lai.
Thế hệ trẻ chính là người mang sứ mệnh vừa "giữ lửa", vừa "thắp sáng", vừa giữ gìn vừa phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
- Ông từng nhiều lần nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc cần một chiến lược dài hạn, bài bản. Nếu xác định thanh niên là lực lượng trung tâm trong bảo tồn và phát huy văn hóa, theo ông, đâu là giải pháp mang tính đột phá cần được ưu tiên hiện nay?
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn: Trong thời đại toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc không thể chỉ dừng lại ở những nỗ lực rời rạc hay mang tính ngắn hạn. Nó cần một chiến lược bài bản, lâu dài và đủ độ sâu để vừa gìn giữ căn cốt truyền thống, vừa đưa văn hóa Việt Nam hòa nhịp với thời đại.
Và nếu xác định thanh niên là lực lượng trung tâm trong chiến lược đó - điều mà tôi hoàn toàn tin tưởng thì điều quan trọng nhất lúc này là phải tạo ra những đột phá thực sự trong cách tiếp cận, trao quyền và khơi dậy nội lực văn hóa trong thế hệ trẻ.
Văn hóa không thể sống nếu không có người tiếp nối. Và người tiếp nối hiệu quả nhất chính là thanh niên - những người đang mang trong mình cả khát vọng đổi mới lẫn trách nhiệm gìn giữ cội nguồn. Tuy nhiên, để thế hệ trẻ có thể thực sự đảm nhận vai trò ấy, chúng ta cần thay đổi từ gốc cách mà văn hóa được dạy, được làm, được lan tỏa.
Trước hết, giáo dục văn hóa cho thanh niên phải được đặt lại đúng vị trí chiến lược. Không thể chỉ dạy văn hóa qua vài tiết học lịch sử hay một vài hoạt động lễ hội mang tính hình thức. Cần xây dựng các chương trình giáo dục văn hóa tích hợp, có chiều sâu, gần gũi với đời sống và đặc biệt là gắn với công nghệ - nơi học sinh, sinh viên không chỉ biết đến di sản mà còn hiểu, yêu, và biết cách kể lại câu chuyện văn hóa ấy bằng chính ngôn ngữ sáng tạo của mình.
Khi người trẻ cảm thấy văn hóa không còn xa lạ mà là một phần bản sắc họ được tự hào nắm giữ thì văn hóa sẽ có một đời sống mới, một sức sống bền lâu.
Bên cạnh đó, chúng ta cần thay đổi tư duy từ "giáo dục thanh niên về văn hóa" sang "trao quyền cho thanh niên làm văn hóa". Thanh niên không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể sáng tạo, là những người có thể làm mới, làm giàu thêm bản sắc Việt Nam bằng chính năng lực và góc nhìn của thế hệ mình.
Muốn vậy cần có những cơ chế cụ thể và thực chất: Từ các quỹ sáng tạo văn hóa dành cho người trẻ, chương trình hỗ trợ khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa, đến chính sách bảo vệ quyền tác giả, đầu tư vào các sản phẩm văn hóa do thanh niên phát triển.
Khi người trẻ được tin tưởng và tạo điều kiện để thử nghiệm, kể cả sai lầm, họ sẽ làm nên những điều bất ngờ, bởi không ai hiểu giới trẻ bằng chính họ và cũng không ai lan tỏa văn hóa hiệu quả hơn chính họ trong thế giới số.
Ngoài ra, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa nếu được dẫn dắt bởi thanh niên sẽ trở thành một cú hích quan trọng. Người trẻ hiện nay rất nhanh nhạy với công nghệ, giỏi kể chuyện qua video, hình ảnh, âm thanh, mạng xã hội…
Họ chính là lực lượng lý tưởng để thực hiện các dự án số hóa di sản, thiết kế trò chơi dân gian trên nền tảng số, tạo ra podcast về lịch sử Việt Nam, sản xuất phim hoạt hình từ truyện cổ tích, hay xây dựng các tour du lịch ảo qua công nghệ thực tế ảo.
Văn hóa Việt Nam cần được "tái hiện" trong không gian sống động mà giới trẻ đang sinh hoạt hàng ngày. Khi ấy, bảo tồn không còn là "giữ gìn một điều cũ kỹ" mà là "làm mới điều thiêng liêng" bằng trí tuệ và cảm xúc hiện đại.
Chúng ta vẫn thường nói rằng "muốn đi xa thì phải đi cùng nhau", nhưng nếu muốn đi xa bền vững về mặt văn hóa thì phải đi cùng thanh niên, trao cho họ cơ hội, niềm tin và cả không gian sáng tạo. Chiến lược bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc sẽ không thể thành công nếu thiếu họ. Và ngược lại, nếu người trẻ được đồng hành một cách thực chất, họ sẽ không chỉ giữ gìn di sản của cha ông, mà còn kiến tạo nên những di sản mới mang hơi thở của thời đại, mang tinh thần Việt Nam vươn mình tự tin ra thế giới.
- Trong nhiều đề xuất chính sách gần đây, ông nhấn mạnh đến ý tưởng "vườn ươm văn hóa" dành cho thanh niên. Ông có thể chia sẻ cụ thể hơn, mô hình này sẽ hoạt động ra sao, gắn với trường học, tổ chức Đoàn hay địa phương? Và làm thế nào để các ý tưởng sáng tạo văn hóa của người trẻ không "chết yểu" giữa đường?
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn: Tôi tin rằng, nếu muốn khơi dậy nội lực văn hóa trong giới trẻ chúng ta cần những mô hình thật sự hiệu quả, thiết thực và truyền cảm hứng. Và đó chính là lý do tôi nhiều lần đề xuất ý tưởng "vườn ươm văn hóa dành cho thanh niên" - một mô hình không chỉ mang tính biểu tượng mà còn rất cụ thể, khả thi nếu được tổ chức và vận hành đúng cách.
"Vườn ươm" là một khái niệm quen thuộc trong lĩnh vực khoa học, công nghệ hay khởi nghiệp, nhưng khi áp dụng cho lĩnh vực văn hóa, nó mang một sứ mệnh đặc biệt: Nơi phát hiện, nuôi dưỡng, bảo vệ và nâng đỡ những mầm non sáng tạo văn hóa trẻ tuổi, giúp họ phát triển các ý tưởng, dự án và sản phẩm văn hóa từ giai đoạn hình thành cho đến khi có thể lan tỏa ra cộng đồng, thậm chí thương mại hóa nếu phù hợp.
Tôi hình dung, mỗi vườn ươm văn hóa sẽ là một không gian mở, kết nối giữa ba trụ cột: Trường học, tổ chức Đoàn Thanh niên và chính quyền địa phương.
Trong đó nhà trường đóng vai trò là nơi khơi gợi tri thức nền, kỹ năng sáng tạo và hỗ trợ chuyên môn từ các giảng viên, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ. Tổ chức Đoàn là cầu nối, là người bạn đồng hành, tạo ra các sân chơi, cuộc thi, diễn đàn để ý tưởng của người trẻ được cất lên. Chính quyền địa phương cung cấp hạ tầng, cơ chế hỗ trợ, kết nối với cộng đồng và các nguồn lực xã hội hóa để biến ý tưởng thành hành động.
Trong các "vườn ươm" này, thanh niên có thể phát triển các dự án đa dạng: Từ sáng tác âm nhạc dân tộc pha trộn hiện đại, làm podcast lịch sử địa phương, sản xuất phim ngắn từ cổ tích Việt Nam, khởi nghiệp từ sản phẩm làng nghề, tổ chức các sự kiện văn hóa cộng đồng, cho tới thiết kế game, ứng dụng AR/VR mang nội dung văn hóa Việt Nam…
Quan trọng hơn, ở đây các bạn không đơn độc. Mỗi ý tưởng đều được cố vấn, hướng dẫn, được hỗ trợ về truyền thông, pháp lý, thậm chí có thể nhận tài trợ nếu đủ tính khả thi. Và mỗi sản phẩm văn hóa nếu thành công đều được kết nối với hệ thống phân phối rộng hơn: trường học, thư viện, rạp chiếu, sàn thương mại điện tử, nền tảng số…
Một điều tôi rất trăn trở, đó là rất nhiều bạn trẻ có ý tưởng hay nhưng không có nơi để thử nghiệm, hoặc ý tưởng nhanh chóng "chết yểu" vì thiếu người đồng hành, thiếu động lực, thiếu cơ chế hỗ trợ. Chính vì vậy, để "vườn ươm văn hóa" thực sự hiệu quả, điều cốt lõi là phải xây dựng được hệ sinh thái hỗ trợ bền vững, đồng bộ từ nhà trường, tổ chức đoàn thể, doanh nghiệp, truyền thông, chính quyền. Mỗi người một vai trò nhưng cùng chung tay vì một mục tiêu giúp người trẻ biến sáng tạo thành giá trị văn hóa sống động.
Ngoài ra, cũng cần có một cơ chế bảo vệ bản quyền, sở hữu trí tuệ cho các sản phẩm văn hóa sáng tạo từ giới trẻ, tránh tình trạng bị đánh cắp ý tưởng, hoặc sao chép mà không được công nhận. Song song đó là các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sáng tạo văn hóa như một phần trách nhiệm xã hội, đồng thời cũng là cơ hội phát triển bền vững.
Như vậy, "vườn ươm văn hóa" không phải là một mô hình hình thức, mà là một chiến lược để làm sống dậy dòng chảy văn hóa trong giới trẻ, bằng cách trao cho họ không chỉ cảm hứng mà cả công cụ, không gian và sự hậu thuẫn thực chất.
Nếu làm được điều đó, chúng ta không chỉ nuôi dưỡng được những "hạt giống" văn hóa mới mà còn tạo ra một thế hệ công dân sáng tạo, tự tin đưa văn hóa Việt Nam bước ra thế giới bằng chính tài năng và khát vọng của mình.
- Trong dòng chảy hội nhập đầy cơ hội nhưng cũng không ít thách thức, ông muốn gửi gắm điều gì sâu sắc nhất tới thế hệ trẻ -những người được kỳ vọng không chỉ gìn giữ mà còn kiến tạo bản sắc văn hóa Việt Nam trong thời đại mới?
Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn: Nếu có một điều tôi muốn gửi gắm sâu sắc nhất đến thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay - những người đang sống trong nhịp chuyển mình mạnh mẽ của dân tộc, giữa dòng chảy hội nhập với muôn vàn cơ hội và không ít rạn nứt giá trị thì đó chính là lời nhắn nhủ: Đừng bao giờ đánh mất niềm tin vào giá trị văn hóa của chính mình. Bởi văn hóa không phải là điều gì quá xa vời, trừu tượng hay lỗi thời.
Văn hóa chính là cách bạn nói một câu chào buổi sáng tử tế, là cách bạn mặc chiếc áo dài không vì lễ nghi mà vì tự hào, là cách bạn chọn kể câu chuyện Việt Nam với bạn bè thế giới bằng thứ ngôn ngữ sáng tạo của thế hệ mình. Văn hóa ở trong từng cử chỉ, ánh nhìn, giấc mơ và hoài bão. Nó không tách rời khỏi cuộc sống hiện đại mà chính là hồn cốt để bạn bước đi vững vàng trong thế giới rộng lớn mà không lạc mất chính mình.
Trong một thế giới mà mọi thứ đều có thể bị sao chép, từ công nghệ đến mô hình kinh doanh thì chỉ có bản sắc là không thể thay thế. Và bản sắc ấy không phải ai khác giữ gìn mà chính là thế hệ trẻ hôm nay, những người mang trong mình cả ký ức cha ông lẫn khát vọng vươn ra toàn cầu.
Bạn có thể nói nhiều ngôn ngữ, sống ở nhiều đất nước, làm việc trong những công ty đa quốc gia... nhưng hãy luôn nhớ mình là người Việt Nam - một dân tộc từng đi qua bao nhiêu đau thương để giữ lấy hồn mình, một dân tộc chưa bao giờ chịu cúi đầu trước bất công và một dân tộc đang bước vào kỷ nguyên mới với khát vọng trở thành quốc gia hùng cường, sánh vai với bạn bè năm châu. Trong hành trình ấy, văn hóa chính là ánh sáng dẫn đường.
Tôi không mong bạn trở thành nhà nghiên cứu hay nghệ sĩ, nhưng tôi mong bạn sẽ là người yêu văn hóa, trân trọng văn hóa và dùng văn hóa như một cách để định vị chính mình trong thế giới hôm nay.
Hãy sáng tạo, hãy làm mới những giá trị cũ, hãy kể lại chuyện cổ tích theo cách của Gen Z, hãy vẽ trống đồng bằng công nghệ AI, hãy tạo ra các nền tảng lan tỏa tiếng Việt, ẩm thực Việt Nam, thẩm mỹ Việt Nam ra toàn cầu. Đừng ngại phá cách, nhưng hãy phá cách từ cội nguồn chứ đừng phá bỏ cội nguồn.
Và cuối cùng, tôi mong thế hệ trẻ đừng chỉ giữ gìn văn hóa như gìn giữ một kỷ vật, mà hãy kiến tạo văn hóa như cách người thợ xây dựng một ngôi nhà vững chãi, hiện đại nhưng vẫn mang dáng dấp của tổ tiên. Văn hóa Việt Nam không phải là di sản của quá khứ mà là một công trình sống động đang được viết tiếp từng ngày bởi chính bàn tay các bạn.
Đó là sứ mệnh, là vinh dự và cũng là lời hứa với tương lai. Một lời hứa rằng dù thế giới đổi thay ra sao thì người Việt Nam vẫn luôn mang theo tâm hồn Việt Nam để bước đi không chỉ nhanh hơn, xa hơn, mà còn sâu sắc hơn, bền vững hơn.
Xin cảm ơn ông!
Thực hiện: Nhóm phóng viên
LOẠT BÀI: Người trẻ "giữ lửa" văn hóa Việt, lan tỏa lòng tự hào dân tộc
Bài 1: Văn hóa Việt "viral" trong thời đại 4.0
Bài 2: 'Bản giao hưởng' văn hóa Việt trên bản đồ thời trang quốc tế
Bài 3: Đưa văn hóa Việt lên "siêu xa lộ" công nghệ
Bài 4: Khát vọng vượt ngưỡng, sáng tạo vì tầm vóc dân tộc
Nguyên Thảo
