Đồng bằng sông Cửu Long dồn sức cứu hàng chục ngàn hécta cây ăn trái

Xác xơ vì hạn mặn

Tiền Giang là địa phương có diện tích vườn cây ăn trái lớn nhất ở ĐBSCL (gần 80.000ha). Một thời vườn cây giúp rất nhiều hộ dân vươn lên khá giả, nhưng nay không ít nhà vườn lao đao vì bị nước mặn tấn công làm cây trái suy kiệt, nguy cơ mất mùa và phải ôm nợ.

Ông Trần Văn Nhị, ngụ xã Hiệp Đức, huyện Cai Lậy (Tiền Giang) chua chát: “9 công sầu riêng của gia đình tôi hàng năm thu hoạch khoảng 12 tấn trái, mang về 600 triệu đồng. Tuy nhiên, năm nay mọi việc đảo lộn khi toàn bộ vườn sầu riêng bị mặn xâm nhập nhiều ngày, trong khi kênh mương cạn kiệt không còn nước ngọt để tưới, tình hình vô cùng căng thẳng”.

Nông dân xã Hiệp Đức, huyện Cai Lậy (Tiền Giang) đi lấy nước ngọt về cứu sầu riêng

Ông Nhị kể, vùng này ở xa biển và nhiều sông rạch xung quanh nên nước ngọt bao la. Vậy mà năm 2020 này, nước mặn về sớm, duy trì mức cao kéo dài nên người dân không thể lấy nước sông tưới cho sầu riêng. Thế là, bà con sử dụng nguồn nước dự trữ một thời gian thì cũng hết, đành bất lực đứng nhìn vườn sầu riêng khô kiệt, cháy lá, xác xơ…

Chỉ cho chúng tôi vườn sầu riêng đang khô quéo, cành lá rũ rượi, trái rụng tràn lan vì không thể cầm cự nổi khi bị hạn mặn bao vây, ông Nguyễn Văn Minh (ngụ xã Hiệp Đức, huyện Cai Lậy) thở dài: “Sầu riêng là kinh tế chính, nhưng giờ đây bị mặn xâm nhập khiến khu vườn thiếu nước cả tháng nay. Ban đầu, tôi chạy ra kênh Rạch Chùa chở nước về tưới cầm chừng; sau đó con kênh này cũng bị nhiễm mặn. Cùng đường, phải đi mua nước ngọt với giá cao về tưới nhỏ giọt nhằm duy trì sự sống cho vườn cây tới đâu hay tới đó…”.

Theo UBND xã Hiệp Đức, toàn xã có 876ha vườn cây ăn trái, chủ yếu là sầu riêng và mít Thái. Đến thời điểm này, có 36ha sầu riêng bị thiệt hại do nước mặn gây ra, nhiều diện tích khác thiếu nước tưới kéo dài làm cây mất sức, suy kiệt, khả năng thiệt hại lớn… Tại xã Ngũ Hiệp, huyện Cai Lậy hơn 1.587ha sầu riêng đang vất vả vì “thiếu nước ngọt, thừa nước mặn”.

Ông Nguyễn Văn Chí (xã Ngũ Hiệp) cho hay: “Mặn tràn về khoảng 2 tháng nay, khiến 2,5 công sầu riêng của tôi bị cô lập. Lo sợ cây chết, nên chạy đôn chạy đáo tìm mua nước ngọt với giá 60.000-150.000 đồng/m3 (tùy vào đường vận chuyển xa gần) về tưới tiết kiệm cho cây. Song, nhiều hộ khó duy trì lâu được, bởi không đủ kinh phí mua nước ngọt giá cao tưới cây trong dài ngày. Cả tuần nay, tôi ngưng tưới nước và cây bị rụng lá, khô cành… khả năng bị chết không dưới 50%”.

Sở NN-PTNT tỉnh Bến Tre cho biết, 28.000ha vườn cây ăn trái gần như bị mặn bủa vây 100%, bởi toàn tỉnh đã nhiễm mặn.

Ông Trần Hữu Nghị, Phó phòng NN-PTNT huyện Chợ Lách (Bến Tre) lo lắng: “Trong 6.500ha vườn cây ăn trái thì có khoảng 70% bị héo lá, cây chựng lại vì hạn mặn. Mấy ngày qua, có không ít hộ phải bỏ ra 3-7 triệu đồng mua nước ngọt cho 1 lần tưới vườn cây ăn trái. Đây là số tiền không nhỏ và nếu duy trì thời gian dài sẽ đẩy nhà vườn vào cảnh lâm nợ”.

Cùng với cây ăn trái thì hơn 2.000ha cây giống và hoa kiểng ở Chợ Lách bị kiệt sức vì thiếu nước ngọt.

“Cứ 2 ngày là tôi phải tốn gần 2 triệu đồng mua nước ngọt tưới cho 10.000 cây giống đang khát. Chi phí càng lúc càng tăng, trong khi giá cây giống thì giảm khoảng 20% và tiêu thụ ùn ứ. Hạn mặn dữ dội nên nhiều nơi không dám trồng mới vườn cây, thế là chẳng ai mua cây giống…”, ông Đinh Văn Điểm, sản xuất cây giống ở xã Hòa Nghĩa, huyện Chợ Lách chia sẻ.

Chấp nhận mất mùa để cứu vườn cây

Ông Đỗ Văn Tài, canh tác 6 công chôm chôm ở xã An Phú Tân, huyện Cầu Kè (Trà Vinh) nhìn nhận, nếu so với đợt hạn mặn lịch sử năm 2016 thì năm nay khốc liệt hơn. Ứng phó với tình cảnh này, nông dân đành chấp nhận cho giảm sản lượng trái khoảng 50% nhằm cố gắng giữ vườn chôm chôm không bị chết.

Ông Trần Hữu Nghị, Phó phòng NN-PTNT huyện Chợ Lách lưu ý, trong tháng 3-2020, ranh mặn 3‰ đã bao trùm toàn huyện. Với độ mặn cao như vậy, không thể tưới cho cây ăn trái và cây giống, nhất là sầu riêng rất mẫn cảm với mặn. Giải pháp cấp bách lúc này là huyện triển khai đắp gần 20 đập tạm để ngăn mặn, trữ nước ngọt phục vụ tưới vườn cây. Tăng cường vận hành 2 máy bơm ở xã Hòa Nghĩa để lấy nước ngọt cứu sầu riêng. Đồng thời, khuyến cáo bà con cắt tỉa cành, không bón phân, không ra trái lúc này, thậm chí hái bỏ trái bớt để nhẹ cây, giảm thiểu thiệt hại…

Thống kê mới nhất của Sở NN-PTNT tỉnh Tiền Giang, có hơn 36.100ha vườn cây của tỉnh bị ảnh hưởng trực tiếp hạn mặn; trong đó hơn 24.700ha vườn cần gấp rút bảo vệ do rất mẫn cảm với nước mặn.

Trước tình hình cấp bách trên, UBND tỉnh Tiền Giang vừa quyết định chi hơn 37 tỷ đồng thuê sà lan vận chuyển khoảng 1,37 triệu m3 nước ngọt từ khu vực Đồng Tháp về các huyện Cai Lậy, Châu Thành, thị xã Cai Lậy… cứu hơn 13.000ha sầu riêng của tỉnh.

Thời gian thực hiện vận chuyển nước ngọt về phục vụ miễn phí cho vườn sầu riêng từ giữa tháng 3 đến cuối tháng 4-2020. Ông Nguyễn Thiện Pháp, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Tiền Giang cho biết: “Kế hoạch thì ngày 15-3 mới triển khai vận chuyển nước ngọt từ Đồng Tháp về Tiền Giang, nhưng do hàng loạt vườn sầu riêng khô kiệt, nguy cơ thiệt hại cao nên ngày 13-3, ngành chức năng đã đưa sà lan đi lấy nước ngọt về cấp cho bà con ở các nơi căng thẳng. Hiện nay, việc cấp nước ngọt tiếp tục thực hiện trên diện rộng, nhằm giải cơn khát cho sầu riêng”.

Cụ thể, tất cả các hộ trồng sầu riêng đều được hỗ trợ nước ngọt theo định mức 1ha là 80m3 cho vườn cây từ 5 năm tuổi trở lên và 40m3/ha cho vườn cây dưới 5 năm tuổi.

Ông Đỗ Quốc Khánh, Chủ tịch UBND xã Ngũ Hiệp (huyện Cai Lậy) tâm sự: “Hàng ngàn hộ trồng sầu riêng ở xã mừng như nhặt được vàng, vì có nguồn nước ngọt để cứu vườn cây. Mục tiêu của bà con lúc này là chấp nhận giảm năng suất, sản lượng, thậm chí mất mùa… để cứu vườn sầu riêng không bị chết là đã thành công. Làm được điều này, bắt buộc phải có nước ngọt và sự hỗ trợ của tỉnh hiện giờ là kịp thời, rất quý”.

Ông Nguyễn Văn Son, ở xã Hiệp Đức (huyện Cai Lậy) bộc bạch: “Gần 80 năm sống ở xứ này nhưng đây là lần đầu tiên bị hạn mặn dữ dội nhất. 8 công sầu riêng của gia đình suy kiệt, sắp chết cây vì mặn. Do đó, khi được chính quyền hỗ trợ 81m3 nước ngọt giải cứu vườn cây làm cho cả nhà rất mừng. Tuy nhiên, thời gian hạn mặn còn kéo dài khoảng 2 tháng nữa và nông dân tiếp tục căng sức ứng phó. Nếu vườn sầu riêng bị chết thì phải mất 6 năm mới khôi phục lại được và tốn nhiều kinh phí…”.

HUỲNH LỢI