Di sản biển cả và tiềm năng du lịch bền vững

Ghềnh đá Nam Ô, nơi giao thoa giữa thiên nhiên kỳ vĩ và đời sống làng chài truyền thống.

Không gian văn hóa của cư dân ven biển

Hơn 5 giờ sáng, tôi có mặt tại , trong tiếng sóng biển hòa cùng tiếng chèo thúng lách cách, đưa những ngư dân trở về bờ. Ông Bùi Bốn, người gắn bó cả đời với biển, chia sẻ: “Chừng nào con nước đổi, cá về gần rạn thì phải tranh thủ ra sớm”. Có hôm ông đi từ nửa đêm nếu linh cảm hôm ấy biển có nhiều cá, thứ trực giác được đúc kết qua những năm tháng gắn bó với biển.

Bà Chu Thị Mùi mua cá từ thuyền thúng và bán lại ngay tại bãi biển.

Trên bờ, bà Chu Thị Mùi, một người buôn lâu năm, vừa thoăn thoắt chọn cá, vừa dõi mắt về phía biển, chia sẻ: “Mua rồi bán liền tại bãi hoặc đem vô chợ, phải nhanh mới giữ được độ tươi”. Chính nhịp sống giản dị ấy đã nuôi dưỡng bao thế hệ dân chài dưới bóng ghềnh Nam Ô.

Rời không khí nhộn nhịp nơi bãi cá đầu ngày, men theo lối nhỏ như lời người dân chỉ dẫn để tiến dần về phía mũi rạn, nơi ghềnh đá vươn mình ra biển lớn. Con đường nhỏ dẫn lối qua những vòm cây rậm rạp, cao vút, rồi bất ngờ mở ra một không gian rạn đá sừng sững giữa biển xanh. Vài nhóm khách du lịch và người dân quây quần nướng đồ ăn mang theo trên các phiến đá bằng phẳng. Tiếng sóng, tiếng than nổ lách tách và tiếng cười tạo nên khung cảnh làng biển yên bình.

Từ mũi rạn, có thể phóng tầm mắt chiêm ngưỡng dãy Hải Vân phía xa, phía đông là bán đảo Sơn Trà nhấp nhô trên mặt biển. Dưới chân sóng, từng đợt bọt tung trắng xóa quanh những sinh vật nhỏ bé như vẹm, cua, bám chặt vào kẽ đá. Chúng là nguồn sống bền bỉ của nhiều gia đình, nhất là vào mùa biển động, khi không thể ra khơi.

Rạn đá dưới chân sóng là nơi cư trú của nhiều loài hải sản, nguồn sống của người dân địa phương mùa biển động.

Phía sau vẻ đẹp tự nhiên ấy là cả một chiều sâu văn hóa cộng đồng. Theo ông Đặng Dùng, 77 tuổi, người nhiều năm nghiên cứu về làng Nam Ô, thời trẻ, thanh niên thường ra ghềnh đá bắc võng đọc sách, ngắm biển. Với ông, nơi này không chỉ là chốn mưu sinh, mà còn là không gian gắn với truyền thuyết, tín ngưỡng và ký ức cộng đồng.

Dọc lối mòn ra ghềnh còn tồn tại nhiều miếu nhỏ như miếu Bà, miếu Ông Gốc, nơi người dân gửi gắm niềm tin, cầu an, cầu mùa. “Có thể chưa lý giải hết về sử học, nhưng đó là phần ký ức in sâu trong đời sống tinh thần của bao thế hệ” - ông Dùng cho biết.

Theo ông, ghềnh đá không chỉ có giá trị cảnh quan mà còn như một tường chắn sóng tự nhiên, giúp làng chài tránh được nhiều đợt bão. Với địa hình biển trước, sông sau, gần cửa sông Cu Đê, người dân vừa ra khơi, vừa khai thác sản vật từ rạn đá. Những ngày biển động, họ quay về rạn bắt vẹm, ốc, cua, làm rong mứt. “Có người chỉ làm mùa rong thôi mà kiếm được vài chục triệu. Thu nhập ấy giúp họ qua mùa đông để chờ đợi đến Tết.

Tuy nhiên, nơi đây đã và đang suy giảm rõ rệt. “Trước kia rạn đầy rong tảo, san hô, cá tôm theo mùa…, giờ nhiều đoạn chỉ còn trơ đá”- ông Đặng Dùng chia sẻ.

Hướng đi bền vững cho du lịch địa phương

Rạn Nam Ô trở nên đặc biệt hơn mỗi mùa rêu về, thường từ cuối đông đến đầu xuân. Khi thủy triều rút, các phiến đá lộ ra, phủ đầy rêu xanh mướt, tạo nên khung cảnh vừa sống động vừa huyền ảo. Năm nay, rêu vẫn còn dày đến tận giữa tháng 5, cũng là lúc tôi gặp nhiều bạn trẻ đến “săn ảnh”.

Không khí trong lành, cảnh sắc yên bình khiến nơi đây trở thành điểm hẹn cuối tuần lý tưởng. "Em thích sự mát mẻ và yên tĩnh ở đây, và chắc chắn em sẽ quay lại cùng gia đình"- Nguyễn Hoài Nam, du khách từ Hưng Yên chia sẻ. Rêu trên rạn đá mọc dày như nhung, xanh như ngọc. Đó cũng là nền tảng cho những bức ảnh đẹp mà du khách mong muốn khi đến Nam Ô.

Thực tế, rạn Nam Ô từng chịu sức ép từ phát triển: hệ sinh thái suy giảm, môi trường biển ô nhiễm, không gian cộng đồng thu hẹp. Do đó, cần hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, nâng cao ý thức cộng đồng, định hướng để người dân trở thành chủ thể tham gia, thụ hưởng và gìn giữ giá trị văn hóa, lịch sử, sinh thái.

Làng Nam Ô nằm sát biển, phía xa là ghềnh đá Nam Ô, nơi thiên nhiên và làng chài giao hòa.

Trao đổi về định hướng phát triển dân sinh và du lịch, bà Mai Thụy Thùy Trang, Trưởng Phòng Văn hóa-Thông tin quận Liên Chiểu, cho biết: Ghềnh đá Nam Ô là một trong tám sản phẩm trọng điểm thuộc Đề án phát triển du lịch cộng đồng Nam Ô, được Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng phê duyệt năm 2020.

Các sản phẩm đang được chú trọng quan tâm phát triển và từng bước hình thành có: trải nghiệm ngắm bình minh, hoàng hôn bằng thuyền thúng, tham quan di tích, làng nghề, bảo tàng ốc, chụp ảnh tại ghềnh, lưu trú tại nhà dân, đi bộ khám phá rạn rêu. Trong tương lai, khu vực ghềnh đá sẽ hình thành công viên sinh thái và quảng trường phía nam, giữ nguyên hiện trạng rừng tự nhiên, kết hợp các tiện ích như đường dạo, sàn ngắm cảnh, chòi nghỉ… Vừa tạo không gian cộng đồng, vừa bảo vệ cảnh quan thiên nhiên.

Từ góc độ quản lý du lịch, ông Tán Văn Vương, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng, cho biết: “Hướng đi là phát triển ghềnh đá Nam Ô thành điểm đến bền vững, khai thác giá trị bản địa mà không phá vỡ cảnh quan. Đồng thời, Sở đang nghiên cứu chính sách hỗ trợ người dân phát triển sản phẩm thủ công mang đậm bản sắc Nam Ô, để người dân vừa hưởng lợi, vừa gìn giữ di sản”.

Từ một rạn đá bên , Nam Ô đang mở ra cơ hội phát triển mới, nếu được định hướng và gìn giữ đúng cách. Phát triển gắn liền với bảo tồn là lựa chọn cần thiết để đi xa hơn, vững chắc hơn, trên nền tảng giá trị bền vững của cộng đồng địa phương. Đây không chỉ là cách giữ gìn bản sắc, mà còn là con đường lâu dài để xây dựng một mô hình du lịch cộng đồng hài hòa, nhân văn và hiệu quả, mang lại lợi ích kép cho môi trường tự nhiên, văn hóa và đời sống người dân Nam Ô.

ĐỖ NGỌC XIÊM