Đàm Thủy viết tiếp trang mới của 'Bình dân học vụ số'

“Cú huých” chuyển đổi từ nhận thức

Những ngày đầu tháng 9/2025, khi xã Đàm Thủy chính thức phát động mô hình “Bình dân học vụ số”, không ít cán bộ cơ sở thừa nhận: Đây là việc khó, bởi không chỉ dạy kỹ năng, mà phải thay đổi cả tư duy, thói quen. Người dân vốn quen đến UBND xã xin giấy tờ, quen dùng tiền mặt, quen việc “có gì sang nhà trưởng xóm hỏi..., nay phải học nộp hồ sơ trực tuyến, phải vào chợ điện tử, sử dụng "app" thanh toán, phải cài đặt ứng dụng sổ sức khỏe điện tử, sổ bảo hiểm xã hội điện tử… Tất cả đều mới.

Bằng cách “làm mẫu - kèm tay - theo việc”, đội ngũ cán bộ xã, giáo viên, đoàn viên thanh niên đã mang tinh thần “đi từng nhà, bám từng nhóm”, giống như các lớp học xóa mù chữ thuở nào. Các Tổ công nghệ số cộng đồng chia nhóm hoạt động theo xóm, theo nhóm tuổi: lớp dành cho người trung, cao tuổi, lớp cho phụ nữ, nhóm thực hành cho thanh thiếu niên, nhóm hỗ trợ thực tế tại Trung tâm Phục vụ hành chính công xã.

Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội xã Đàm Thủy Lương Văn La cho biết: Phổ cập kỹ năng số không chỉ là dạy cách dùng điện thoại thông minh, mà quan trọng hơn là tạo cho người dân thói quen mới, cách nghĩ mới. Công nghệ số chỉ thành công khi mỗi người dân xem đây là nhu cầu thiết thân của chính mình... Khi nhận thức thay đổi, mọi bước đi tiếp theo diễn ra nhanh như cách Chủ tịch UBND xã Đặng Lê Nam ví von: Chỉ cần người dân hiểu đây là quyền lợi của mình, việc học ứng dụng chuyển đổi số trở nên tự nhiên như học chữ vậy.

Người dân từ e dè đến tự tin

Những ngày đầu, nhiều người dân khi được vận động lên Trung tâm Phục vụ hành chính công xã để học nộp hồ sơ trực tuyến còn ngần ngại với suy nghĩ “sợ không biết bấm vào đâu”. Nhưng chỉ sau vài buổi hướng dẫn, hình ảnh bà con tự đăng ký tài khoản VNeID, tự tra cứu hồ sơ đất đai, tự nộp thủ tục cấp giấy khai sinh cho con… đã trở nên quen thuộc. Ông Lý Văn Thụ, xóm Bản Danh chia sẻ: Trước đây muốn xin giấy xác nhận phải đi xe máy gần 20 km, chờ đợi cả buổi. Giờ tôi tự nộp trên điện thoại, vài ngày sau nhận kết quả. Tiện lắm... Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Đàm Thủy Ngân Bá Khoa cho biết: Hơn 3 tháng qua, Trung tâm tiếp nhận nhiều nhóm đến thực hành trực tiếp, hướng dẫn, xử lý vướng mắc tại chỗ giúp dân. Đến nay, nhiều người dân còn trở thành “hạt nhân số”, hỗ trợ các hộ gia đình làm thủ tục trực tuyến.

Tại Trường THCS Pò Tấu, thầy trò nhà trường có nhiều nỗ lực, các em học sinh học tin học, các lớp học kỹ năng số được đưa vào ngoại khóa; làm bài tập online, khai thác học liệu số, đặc biệt là người hướng dẫn cha mẹ cài ứng dụng VNeID và các nền tảng điện tử. Hiệu trưởng Trường THCS Pò Tấu Nông Thị Huyền nhấn mạnh vai trò của nhà trường trong chuyển đổi số địa phương: Chúng tôi không chỉ dạy cho học sinh biết sử dụng máy tính, vào mạng Internet để phục vụ công việc hữu ích, khai thác hiệu quả công cụ học tập mà còn coi các em là những “đại sứ số” tại gia đình, tại xóm. Khi học sinh ứng dụng hiệu quả sẽ kéo cả gia đình vào học.

Đoàn viên thanh niên xã Đàm Thủy hướng dẫn người dân thực hiện thủ tục hành chính trên điện thoại thông minh.

Em Triệu Thiên Ân, học sinh lớp 8A chia sẻ: Được học về tin học và ứng dụng chuyển đổi số, cháu thường hướng dẫn cho các cô, bác lớn tuổi trong xóm cách xem tin nhắn từ UBND xã, hướng dẫn trên Zalo liên lạc trong xóm... Những việc nhỏ ấy góp phần kết nối cộng đồng, biến học sinh thành nhân tố lan tỏa kỹ năng, đồng thời khiến những người trưởng thành nhìn thấy lợi ích thực tiễn của công nghệ.

Chợ phiên Đàm Thủy vốn là nơi mua bán truyền thống, trước đây việc trao đổi thường dùng tiền mặt. Nay, các tiểu thương sử dụng mã QR tại quầy hàng bán đặc sản miến dong, mật ong, cho đến rau củ, thức ăn nhanh… đều thực hiện thanh toán không tiền mặt. Chị Lưu Thị Mây, tiểu thương bán hàng ăn chia sẻ đầy hào hứng: Giờ có mã QR thanh toán nhanh gọn, lại sạch sẽ. Mỗi ngày khoảng 70% khách thanh toán tiền mua hàng bằng mã QR. Việc “đi chợ số” không chỉ hỗ trợ du khách mà còn giúp minh bạch, thuận tiện cho người dân địa phương, mở ra cách bán hàng mới, chuyên nghiệp hơn... Bà Hoàng Thị Duyên, người dân xóm Phja Bó - Cô Bây chia sẻ: Ban đầu dùng sợ nhầm, sợ bị lừa đảo nhưng được cán bộ, các cháu thanh thiếu niên hướng dẫn, tôi không ngờ dùng điện thoại thông minh bây giờ đem lại nhiều tiện ích. Đây cũng chính là tiếng nói đại diện cho nhiều người dân vùng biên từ e ngại đến tin tưởng, từ thụ động đến chủ động.

Qua hơn 3 tháng triển khai, các Tổ công nghệ số cộng đồng ở Đàm Thủy thực sự trở thành “đầu tàu”: mỗi tổ 10 - 12 thành viên, chia nhau phụ trách các cụm dân cư, các tổ đều làm việc bất kể ngày hay tối. Tổ chuyển đổi số xóm Bản Mom còn xây dựng mô hình “Góc số cộng đồng” ngay tại nhà văn hóa xóm, có đường truyền Internet, bảng hướng dẫn sử dụng các ứng dụng cơ bản… Người dân chỉ cần mang điện thoại đến là có người hỗ trợ.

Từ trung tuổi đến trẻ nhỏ đều nhập cuộc

Nếu như trước đây, nhóm người trung tuổi và cao tuổi thường được xem là nhóm khó tiếp cận trong chuyển đổi số, thì ở Đàm Thủy, lực lượng này lại trở thành nhóm tiến bộ rõ rệt. Các lớp học buổi tối tại xóm Bản Cải, Bản Mom, Khuổi Ky… luôn đủ người (chủ yếu là những người trên 40 - 50 tuổi). Việc tiếp cận thông tin về chế độ bảo hiểm xã hội; cách đặt lịch khám bệnh; cách theo dõi sản xuất nông nghiệp thông minh; cách giao dịch trực tuyến, bảo mật thông tin cá nhân đã trở nên quen thuộc. Còn lực lượng đoàn viên, thanh niên luôn là lực lượng xung kích, đi đầu, chính họ đem lại sức mạnh để phong trào lan rộng.

Chị Phương Thị Mùi, Bí thư Đoàn Thanh niên xã Đàm Thủy cho biết: Hơn 400 đoàn viên thanh niên của xã luôn xung kích trong chiến dịch “Thanh niên tình nguyện phổ cập kỹ năng số”. Các nhóm tiếp cận các xóm, ưu tiên hỗ trợ người già, phụ nữ, hộ nghèo. Chúng tôi mang theo tờ rơi, clip hướng dẫn, điện thoại mẫu để bà con thực hành ngay.

“Bình dân học vụ số” ở Đàm Thủy không đơn thuần là phong trào học kỹ năng sử dụng điện thoại hay ứng dụng công nghệ. Đó là một cuộc chuyển đổi về nhận thức, hành động, là nỗ lực đưa từng người dân bắt nhịp với dòng chảy của thời đại số. Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng thuận của người dân, và tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”, trong tương lai gần, Đàm Thủy sẽ trở thành mô hình điểm của nông thôn số, nơi công nghệ thực sự làm thay đổi đời sống, sản xuất và tư duy của cộng đồng.

Nhóm PV