Cục Đường sắt đề xuất loạt giải pháp chiến lược 'vực dậy' thị phần

Theo báo cáo, từ năm 2015 đến hết tháng 6/2025, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) là doanh nghiệp kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt, đồng thời nắm giữ cổ phần chi phối tại 20 doanh nghiệp quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng.

Theo Cục Đường sắt Việt Nam, mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định về dịch vụ vận tải, logistics, nhưng sản lượng, thị phần vận tải đường sắt chưa tương xứng với tiềm năng (Ảnh: minh họa).

VNR cũng sở hữu cổ phần chi phối tại hai công ty vận tải đường sắt Hà Nội và Sài Gòn trước đây, nay đã hợp nhất thành Công ty CP Vận tải đường sắt. Ngoài ra, trong lĩnh vực vận tải còn có Công ty CP Vận tải và Thương mại đường sắt tham gia khai thác.

Các doanh nghiệp vận tải đường sắt hiện thuê sức kéo, sử dụng dịch vụ điều hành giao thông và trả phí khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia cho VNR.

Trong 10 năm qua, dịch vụ vận tải đường sắt đã có sự cải thiện, bước đầu gắn kết với dịch vụ logistics trong vận tải hàng hóa, đồng thời duy trì thế mạnh ở các mặt hàng truyền thống như quặng, apatit, xăng dầu và các tuyến liên vận quốc tế sang Trung Quốc, châu Âu.

Về vận tải hành khách, ngành đã đưa vào khai thác một số đoàn tàu du lịch chất lượng cao như tàu 5 sao tuyến Hà Nội - Đà Nẵng, tàu Hoa Phượng Đỏ tuyến Hà Nội - Hải Phòng. Trong vận tải hàng hóa, đã tổ chức các chuyến tàu container lạnh chạy suốt Bắc - Nam và tàu container liên vận quốc tế qua Trung Quốc tới Trung Á, châu Âu, gồm Mông Cổ, Nga, Bỉ…

Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, vận tải hành khách 3 năm gần đây tăng trưởng khả quan: năm 2022 đạt 4,5 triệu lượt, năm 2023 đạt 6,1 triệu và năm 2024 khoảng 7,1 triệu. Dù vậy, con số này vẫn thấp hơn nhiều so với mức 9,8 triệu lượt của năm 2016, và thị phần vận tải khách hiện chỉ chiếm khoảng 1% toàn ngành GTVT.

Với hàng hóa, khối lượng vận chuyển duy trì quanh mức 5,1 - 5,2 triệu tấn/năm, nhưng thị phần giảm mạnh từ 2% năm 2016 xuống còn khoảng 0,7%.

Theo Cục ĐSVN, sản lượng vận tải này còn rất khiêm tốn so với tiềm năng. Nguyên nhân chủ yếu là kết cấu hạ tầng lạc hậu, chưa được đầu tư đồng bộ; tốc độ tàu thấp; kết nối với các phương thức vận tải khác chưa liền mạch, khiến chi phí bốc xếp, trung chuyển cao và giá thành vận tải kém cạnh tranh. Thêm vào đó, giai đoạn dịch Covid-19 kéo dài từ cuối 2019 đến đầu 2023 đã gây thiệt hại đáng kể cho hoạt động kinh doanh vận tải đường sắt.

Từ thực trạng trên, Cục ĐSVN cho rằng để đồng bộ giữa chiến lược phát triển vận tải đường sắt và chiến lược chung của toàn ngành giao thông, cần có đột phá về cơ chế, chính sách. Trọng tâm là đẩy nhanh hiện đại hóa kết cấu hạ tầng; phát triển công nghiệp đường sắt tiên tiến, làm chủ khoa học - công nghệ, đặc biệt trong vận hành, khai thác và chế tạo phương tiện, thiết bị chuyên dụng cho ngành.

Kỳ Nam