Công ước Hà Nội: Nỗ lực ngoại giao không ngừng của Việt Nam

Trong hai ngày 25 và 26-10, tại Hà Nội sẽ diễn ra Lễ mở ký Công ước của Liên Hợp Quốc (LHQ) về chống tội phạm mạng (gọi tắt là Công ước Hà Nội). Đây là lần đầu tiên một công ước quốc tế lớn về phòng, chống tội phạm mạng và hợp tác tư pháp điện tử xuyên biên giới được mang tên thủ đô Hà Nội, khẳng định vị thế và uy tín và năng lực hội nhập của Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Báo Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc trao đổi với Đại sứ Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam - Ngài Julien Guerrier, GS Carl Thayer tại Học viện Quốc phòng Úc, ĐH New South Wales (Úc), và TS. Nguyễn Thị Thu Trang - Phó Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TP.HCM để làm rõ hơn ý nghĩa của sự kiện này.

Phiên họp thông qua Công ước LHQ về Tội phạm mạng ngày 24-12-2024. Ảnh: Thanh Tuấn/TTXVN

Dấu ấn ngoại giao Việt Nam

. Phóng viên: Xin Đại sứ chia sẻ suy nghĩ về việc Hà Nội được chọn là nơi mở ký công ước và vai trò, đóng góp của Việt Nam trong công ước này?

+ Đại sứ Julien Guerrier: Việc chọn Hà Nội là nơi đăng cai Lễ ký kết Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng đã gửi đi một tín hiệu ngoại giao mạnh mẽ, cho thấy Liên Hợp Quốc đang ngày càng nhấn mạnh vào quan hệ đối tác tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Đây là khu vực đông dân nhất toàn cầu và là một trong những trung tâm kinh tế, kỹ thuật số phát triển nhanh nhất.

Sự lựa chọn này không chỉ phản ánh sự công nhận của LHQ về tầm quan trọng của khu vực, mà còn cho thấy vị thế ngoại giao ngày càng tăng của Việt Nam trên trường quốc tế. Sự kiện cũng là sự ghi nhận đối với khả năng quy tụ của Việt Nam sau nhiều năm đàm phán tại Đại hội đồng LHQ.

Về mặt chính trị, sự kiện này định vị Việt Nam với vai trò là một cầu nối đáng tin cậy, có năng lực đăng cai các sự kiện đa phương với sự tham gia của nhiều bên, có quan điểm khác biệt.

Công ước Hà Nội củng cố hình ảnh Việt Nam là một quốc gia thực tiễn, có khả năng tạo dựng sự đồng thuận trong việc thúc đẩy một trật tự kỹ thuật số dựa trên luật lệ.

. Đại sứ đánh giá thế nào về sự chuyển đổi của Việt Nam từ một ‘người tham gia’ thành một ‘người định hình’ trong các cơ chế toàn cầu? Liệu đây có thể là bước đệm để Việt Nam nâng cao quyền lực mềm trong các vấn đề mới nổi như AI, quản trị dữ liệu và công nghệ số không?

Đại sứ Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam - Ngài Julien Guerrier

+ Đại sứ Julien Guerrier: Sự chuyển mình của Việt Nam từ một ‘người chấp nhận luật chơi’ thành một ‘người định hình luật chơi’ có thể được nhìn nhận qua ba phương diện chính.

Trước tiên, thiết lập chương trình nghị sự thông qua việc đăng cai. Việc đăng cai Lễ ký kết Công ước Hà Nội đã đặt Việt Nam vào trung tâm của một tiến trình toàn cầu được chú ý cao độ, thu hút sự quan tâm và công nhận của quốc tế. Vượt ra ngoài sự hiện diện đơn thuần, đây là cơ hội để Việt Nam thể hiện vai trò lãnh đạo và tinh thần bao trùm vì lợi ích của tất cả các quốc gia.

Tiếp theo là định hình việc thực thi và các thông lệ tốt nhất. Việc ký kết Công ước mới chỉ là bước khởi đầu, tác động thực sự sẽ đến từ quá trình triển khai. Những quốc gia đi đầu trong việc điều chỉnh luật pháp trong nước, tăng cường năng lực thể chế, đầu tư vào đào tạo và nguồn nhân lực sẽ thiết lập tiêu chuẩn cho các nước khác noi theo. Nếu Việt Nam lúc này tập trung vào việc chuyển hóa các cam kết thành hành động cụ thể, Việt Nam có thể trở thành một hình mẫu giá trị về quản trị không gian mạng trong khu vực.

Cuối cùng là nền tảng cho các lĩnh vực kỹ thuật số liên quan. Hợp tác chống tội phạm mạng có sự giao thoa tự nhiên với các vấn đề rộng hơn như truy cập dữ liệu, chứng cứ điện tử và chia sẻ thông tin xuyên biên giới. Những chủ đề này liên quan trực tiếp đến các cuộc thảo luận toàn cầu mới nổi về quản trị AI, thương mại số và dòng dữ liệu.

Việc xây dựng "Hà Nội 2025" thành một thương hiệu ngoại giao sẽ mang đến cho Việt Nam một bệ phóng chiến lược để tổ chức các cuộc đối thoại khu vực và quốc tế về an toàn AI, cơ sở hạ tầng trọng yếu và khả năng phục hồi kỹ thuật số trong và ngoài ASEAN.

Gợi mở cho Việt Nam

PV: Là quốc gia đăng cai lễ ký kết Công ước Hà Nội, Việt Nam cần điều chỉnh khuôn khổ pháp lý trong nước như thế nào để phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về phòng, chống tội phạm mạng mà vẫn bảo đảm lợi ích quốc gia?

+ Đại sứ Julien Guerrier: Việt Nam hiện có cơ hội chuyển hóa tầm ảnh hưởng trên trường quốc tế thành vai trò dẫn dắt trong nước thông qua việc hiện đại hóa khuôn khổ pháp lý cho phù hợp với các nguyên tắc của Công ước Hà Nội. Mục tiêu cần hướng tới là cân bằng giữa khả năng tương tác quốc tế và chủ quyền quốc gia, nhằm đảm bảo Việt Nam vừa là một đối tác đáng tin cậy trong hợp tác xuyên biên giới, vừa là người bảo vệ cho hệ sinh thái số của chính mình.

Quá trình này nên bao gồm việc cập nhật các định nghĩa và thủ tục tố tụng hình sự liên quan đến tội phạm mạng, đảm bảo việc bảo vệ dữ liệu, và tăng cường năng lực thể chế cho hoạt động điều tra số.

Đồng thời, sự đồng bộ với các chính sách chung của Việt Nam về an ninh mạng và chuyển đổi số cũng là điều thiết yếu. Bằng cách chủ động định hình việc thực thi Công ước và các khuôn khổ hợp tác khu vực, Việt Nam có thể bảo vệ lợi ích quốc gia, đồng thời định vị mình là một nhà lãnh đạo trong khu vực về quản trị số đáng tin cậy và dựa trên luật lệ.

GS Carl Thayer tại Học viện Quốc phòng Úc, ĐH New South Wales (Úc)

+ GS Carl Thayer: Điều 5 của Công ước Hà Nội khẳng định “sự bình đẳng về chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, cũng như nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác” là thành viên của Công ước.

Điều 7 nêu rõ rằng “mỗi quốc gia thành viên phải ban hành các biện pháp lập pháp và biện pháp khác cần thiết để quy định hành vi truy cập toàn bộ hoặc một phần hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông khi không có quyền là hành vi phạm tội theo luật quốc gia, nếu hành vi đó được thực hiện một cách cố ý”…

Tóm lại, để bảo vệ lợi ích quốc gia, Việt Nam cần để Quốc hội tiến hành rà soát toàn diện tất cả các điều khoản của Công ước Hà Nội nhằm xác định những điểm có thể xung đột với luật pháp trong nước. Sau đó, Quốc hội sẽ quyết định liệu có cần sửa đổi hoặc bổ sung bất kỳ quy định pháp luật nội địa nào hay không.

+ TS. Nguyễn Thị Thu Trang: Việc Việt Nam là nước chủ nhà Lễ ký Công ước Hà Nội đòi hỏi phải có những điều chỉnh pháp lý nội bộ mang tính chiến lược để vừa đồng bộ hóa luật quốc gia với các tiêu chuẩn quốc tế, vừa bảo vệ lợi ích và chủ quyền quốc gia.

TS. Nguyễn Thị Thu Trang - Phó Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TP.HCM

Cụ thể: Thứ nhất, hoàn thiện quy định pháp luật hình sự về các hành vi xác định là tội phạm mạng nhằm đảm bảo tính tương thích với quy định về tội phạm trong Công ước.

Thứ hai, ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp về quy trình thu thập, bảo quản và chuyển giao bằng chứng điện tử xuyên biên giới, nhằm nâng cao hiệu quả dẫn độ và hỗ trợ pháp lý.

Thứ ba, tăng cường các biện pháp bảo vệ dữ liệu và chủ quyền thông tin để đảm bảo rằng việc hợp tác quốc tế không làm ảnh hưởng đến an ninh mạng và dữ liệu quốc gia cũng như dữ liệu cá nhân của người dân theo đúng tinh thần của Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Hình sự, Luật giao dịch điện tử… hiện hành.

DƯƠNG KHANG - THẢO VY