Chính sách thuế quan 'có đi có lại' của Tổng thống Trump và sự ảnh hưởng toàn cầu

Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp dụng chính sách thuế quan "có đi có lại", nền kinh tế Mỹ và thế giới đã chứng kiến nhiều biến động phức tạp. Chính sách này không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của các doanh nghiệp Mỹ, mà còn gây ra phản ứng mạnh mẽ từ các đối tác thương mại lớn trên toàn cầu, đặc biệt là Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU), Canada và Mexico. Đến thời điểm hiện tại, những hệ quả của chính sách này đã bắt đầu bộc lộ rõ rệt, tạo ra những thách thức mới cho kinh tế toàn cầu.

Việc áp thuế cao đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và nhiều quốc gia khác đã khiến chi phí nguyên liệu của các doanh nghiệp Mỹ tăng lên đáng kể. Theo khảo sát từ Hiệp hội Thương mại Mỹ, nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp và công nghệ đã ghi nhận mức tăng chi phí lên tới 20% chỉ trong vòng 6 tháng. Điều này buộc các doanh nghiệp phải tăng giá sản phẩm hoặc cắt giảm biên lợi nhuận để duy trì hoạt động.

Các công ty sản xuất ô tô và hàng tiêu dùng là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Ford và General Motors đã báo cáo mức giảm lợi nhuận trong quý gần đây nhất, với lý do chi phí linh kiện và vật liệu đầu vào tăng cao do thuế quan. Ngành công nghệ cũng không tránh khỏi ảnh hưởng khi các công ty như Apple phải đối mặt với chi phí sản xuất thiết bị điện tử tăng mạnh, buộc họ phải xem xét chuyển dây chuyền sản xuất sang các quốc gia khác để giảm thiểu tác động.

Việc chi phí hàng hóa nhập khẩu tăng cao đã đẩy giá cả tiêu dùng tại Mỹ lên mức kỷ lục trong hơn một thập kỷ qua. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Mỹ đã tăng 3,8% trong tháng 2/2025, cao hơn nhiều so với dự báo của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED). Lạm phát gia tăng khiến sức mua của người tiêu dùng Mỹ suy giảm, đặc biệt là trong các lĩnh vực như thực phẩm, năng lượng và thiết bị điện tử.

Một số chuyên gia kinh tế cho rằng, nếu tình trạng này kéo dài, nền kinh tế Mỹ có thể rơi vào suy thoái trong năm tới. Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ đã bắt đầu cân nhắc điều chỉnh chính sách tiền tệ nhằm kiềm chế lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Phản ứng từ các đối tác thương mại lớn

Ngay sau khi Mỹ áp dụng các biện pháp thuế quan, Trung Quốc, EU, Canada và Mexico đã nhanh chóng đưa ra các biện pháp trả đũa tương ứng. Trung Quốc đã áp đặt thuế quan bổ sung lên các mặt hàng nông sản của Mỹ, bao gồm đậu nành, thịt bò và thịt lợn. Canada và Mexico cũng áp thuế lên các mặt hàng công nghiệp và thực phẩm của Mỹ.

Trong một tuyên bố chính thức, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết: "Chính sách thuế quan của Mỹ vi phạm các nguyên tắc thương mại tự do và gây thiệt hại nghiêm trọng đến quan hệ song phương giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới."

Việc Trung Quốc áp thuế cao lên các mặt hàng nông sản Mỹ đã khiến xuất khẩu nông nghiệp của Mỹ sang Trung Quốc giảm tới 30% trong năm 2024. Nhiều nông dân Mỹ đã kêu gọi chính phủ can thiệp để tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn.

Khởi kiện tại WTO

Trung Quốc đã chính thức khởi kiện Mỹ tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về các mức thuế mà Mỹ áp đặt. Tuy nhiên, khả năng giải quyết tranh chấp này đang gặp khó khăn vì Cơ quan Phúc thẩm của WTO hiện không thể xử lý các vụ kiện mới do thiếu thành viên — hậu quả của việc Mỹ ngăn chặn các đề cử mới vào cơ quan này.

Chủ tịch Ủy ban Thương mại của EU đã bày tỏ lo ngại về sự thiếu vắng cơ chế giải quyết tranh chấp tại WTO, cho rằng điều này sẽ dẫn đến sự bất ổn trong hệ thống thương mại toàn cầu và có thể khiến nhiều quốc gia đơn phương áp dụng các biện pháp thuế quan trả đũa.

Tác động lan tỏa tới kinh tế châu Á

Chính sách thuế quan của Mỹ đã gây ra làn sóng biến động mạnh mẽ trên thị trường tài chính châu Á. Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc đã giảm giá tới 5% so với USD trong vòng 6 tháng qua, khi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) điều chỉnh chính sách tiền tệ nhằm hỗ trợ xuất khẩu.

Đồng yên của Nhật Bản và đồng won của Hàn Quốc cũng chịu áp lực giảm giá, buộc các ngân hàng trung ương của hai quốc gia này phải can thiệp vào thị trường ngoại hối để ổn định tỷ giá.

Các nền kinh tế lớn tại châu Á, như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, đang chịu sức ép lớn từ chính sách thuế quan của Mỹ. Xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ trong quý đầu năm 2025 đã giảm 15% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi xuất khẩu từ Nhật Bản và Hàn Quốc cũng ghi nhận mức sụt giảm lần lượt là 10% và 8%.

Ngành công nghiệp sản xuất chip điện tử của Hàn Quốc, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ, cũng đang đối mặt với khó khăn khi các đơn hàng từ Mỹ sụt giảm. Samsung và SK Hynix đã buộc phải cắt giảm sản lượng để đối phó với tình trạng dư cung trên thị trường.

Giới chuyên gia cho rằng, nếu chính sách thuế quan của Mỹ tiếp tục được duy trì trong dài hạn, kinh tế Mỹ và toàn cầu có thể đối mặt với những rủi ro lớn hơn, bao gồm:

- Nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu do chi phí sản xuất và tiêu dùng gia tăng.

- Tình trạng chiến tranh thương mại kéo dài giữa các cường quốc kinh tế có thể khiến dòng chảy thương mại toàn cầu suy giảm.

- Biến động tiền tệ và tài chính toàn cầu có thể gây ra khủng hoảng nợ tại các nền kinh tế mới nổi.

Trong bối cảnh đó, các chính phủ và doanh nghiệp cần theo dõi sát sao tình hình, đồng thời tìm kiếm các giải pháp thích hợp để thích nghi với môi trường kinh tế đầy biến động. Khả năng Mỹ và Trung Quốc nối lại đàm phán thương mại có thể là yếu tố quyết định giúp tháo gỡ căng thẳng và ổn định kinh tế toàn cầu trong thời gian tới.

Minh Anh (Theo USA Today)