Cấm thuốc lá điện tử, nung nóng cần sự đồng bộ, toàn diện

Các loại thuốc lá điện tử có thể gây hại cho giới trẻ, nhất là trẻ em.

Tác động tích cực nhờ lệnh cấm

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đến nay, đã là 1 năm Việt Nam có lệnh cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Mặc dù việc triển khai và thực thi lệnh cấm của Quốc hội đối với các sản phẩm thuốc lá mới vẫn đang trong giai đoạn đầu, nhưng những bằng chứng hiện có cho thấy lệnh cấm bước đầu đã tạo ra các tác động tích cực một cách rõ rệt.

Số liệu từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, số ca cấp cứu liên quan đến việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt ở giới trẻ, đã giảm gần 70% trong khoảng 10 tháng sau khi lệnh cấm được ban hành so với cùng kỳ giai đoạn trước đó. Bên cạnh đó, nhờ lệnh cấm mạnh mẽ được Quốc hội ban hành, hoạt động quảng cáo cho các sản phẩm này bởi những người nổi tiếng, những người có sức ảnh hưởng gần như đã chấm dứt.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện của WHO tại Việt Nam nhấn mạnh: “Kể từ khi bỏ phiếu thông qua lệnh cấm cách đây một năm, Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận về vai trò tiên phong trong việc cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Đây là một quyết định có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sức khẻ cộng đồng, và đặc biệt là trong việc bảo vệ sức khỏe và tương lai của thế hệ trẻ”.

Theo Tiến sĩ Angela Pratt, để lệnh cấm của Quốc hội đối với các sản phẩm nguy hại này có thể được thực thi hiệu quả, cần phải đảm bảo việc kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng phải được đưa vào danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi (Điều 6) và không có bất kỳ ngoại lệ nào. Điều này là cần thiết để bảo vệ những thành tựu về sức khỏe cộng đồng đã đạt được và đồng thời củng cố uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế với tư cách là một quốc gia tiên phong bảo vệ sức khỏe cho người dân.

Theo đó, WHO cũng đưa ra khuyến nghị với Quốc hội về việc cần đưa việc kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi; đồng thời không chấp nhận bất kỳ ngoại lệ nào, bao gồm việc cho phép sản xuất các sản phẩm thuốc lá mới để xuất khẩu, vì điều này có thể làm suy yếu mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và các mục tiêu xã hội khác của lệnh cấm, đồng thời tạo ra những thách thức đáng kể trong công tác thực thi pháp luật.

Việc cho phép sản xuất các sản phẩm này để xuất khẩu tiềm ẩn nhiều rủi ro như: Làm suy yếu cơ sở lý luận về bảo vệ sức khỏe và xã hội của lệnh cấm, đồng thời gây ra sự thiếu nhất quán trong hệ thống pháp luật, tạo cơ hội cho việc buôn lậu và rò rỉ nguồn hàng ra thị trường nội địa, cùng với đó đặt ra gánh nặng lớn trong việc kiểm soát và thực thi pháp luật.

Theo WHO, trên thế giới hiện nay, có 42 quốc gia đã ban hành lệnh cấm với thuốc lá điện tử, 24 quốc gia đã cấm thuốc lá nung nóng. Trong khu vực ASEAN có 5 quốc gia bao gồm Việt Nam,Singapore, Thái Lan, Lào và Campuchia đã cấm cả hai loại sản phẩm này. Malaysia cũng sẽ áp dụng lệnh cấm từ năm 2026. Thực hành quốc tế tốt nhất hiện nay là các quốc gia ban hành lệnh cấm một cách nhất quán trong hệ thống pháp luật, và không cho phép ngoại lệ đối với việc sản xuất để xuất khẩu.

Đưa nội dung cấm vào Luật

Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu cũng bày tỏ quan điểm về cấm triệt để thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đưa nội dung này vào Luật để hướng tới mục tiêu vì sức khỏe người dân.

Theo đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (đoàn Gia Lai), chỉ cần search Google về thuốc lá điện tử cũng có thể dễ dàng tìm mua được ở Hà Nội, với hàng trăm địa điểm bán online, thậm chí có cơ sở, địa chỉ bán hàng 24/24h, rất khó để quản lý. Việc bán thuốc lá điện tử dễ dàng như hiện nay là rất nguy hiểm.

Về vấn đề cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, theo đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, cần phải rà soát, không thể để việc hàng hóa là thuốc lá được bán công khai và phải có chế tài với người sử dụng, nhất là trong các quán bar, vũ trường. Các lực lượng cần phải có sự kiểm tra, kiểm soát coi như một dạng ma túy vì chúng ta không xác định được trong đó có gì mà các thanh niên lại hút.

Về vấn đề việc sản xuất kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được đưa vào dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi lần này, Đại biểu Lê Văn Khảm, đoàn TP Hồ Chí Minh cho rằng: “Nghị quyết 173 ban hành ngày 30/11/2024, trong đó có thống nhất "Nếu ngay bây giờ chúng ta không đưa việc cấm sản xuất kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào Luật, thì doanh nghiệp cũng không biết có được sản xuất, kinh doanh hay không. Tại điều 53 trong dự thảo Luật Đầu tư có nội dung "Nhà đầu tư đã được cấp giấy phép đầu tư, giấy chứng nhận ưu đãi đầu tư, giấy chứng nhận đầu tư, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước ngày luật này có hiệu lực thì được thực hiện dự án". Tức là với các công ty đã đầu tư kinh doanh liên quan đến các sản phẩm thuốc lá mới từ trước khi có Nghị quyết 173 của Quốc hội phải dừng lại vì Nghị quyết 173 cấm sản xuất kinh doanh, kể cả linh kiện, thành phẩm liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Nhưng nếu theo Luật này, họ lại được kinh doanh. Như vậy cùng một lúc 2 văn bản, lại có sự mâu thuẫn thì sẽ thực hiện và xử lý ra sao? Vì vậy, cơ quan soạn thảo Luật cần phải làm rõ mâu thuẫn này. Trong trường hợp cần thiết phải bổ sung những điều khoản chuyển tiếp để xử lý được vấn đề cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã đề ra trong Nghị quyết 173”.

Đại biểu Lê Hoàng Anh, đoàn Gia Lai. Ảnh: TTXVN

Đại biểu Lê Hoàng Anh, đoàn Gia Lai cũng cho rằng: “Việc không có nội dung quy định cấm đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi là đi ngược lại Nghị quyết 173 của Quốc hội đã quy định “thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025”; đi ngược lại tinh thần của Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”.

Theo đó, thực tế, các thiết bị thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang trở thành công cụ ngụy trang hoàn hảo để thực hiện hành vi phạm tội, đưa chất cấm vào trường học, nơi công cộng, giới trẻ mà không thể kiểm soát. Nếu chúng ta không cấm kinh doanh thiết bị này, chúng ta đang gián tiếp cung cấp "vỏ bọc" cho tội phạm ma túy nhắm vào giới trẻ Việt Nam.

Đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra thực tế một số doanh nghiệp đã và đang triển khai các hoạt động vận động hết sức quyết liệt nhằm mục tiêu duy nhất là không đưa quy định cấm vào Luật, với mọi lập luận về "giảm thiểu tác hại" hay "khó quản lý thì cấm".

Tuy nhiên, theo đại biểu Lê Hoàng Anh, quan điểm của chúng ta phải rõ ràng: Đây không phải là vấn đề kỹ thuật quản lý, mà là vấn đề định hướng phát triển quốc gia. Chúng ta không thể nhân nhượng trước bất kỳ áp lực thương mại nào có thể gây tổn hại đến sức khỏe cộng đồng, đến duy trì nòi giống. Chúng ta phải cấm vì bản chất của sản phẩm là độc hại, chứ không phải cấm vì chúng ta không quản lý được. Các sản phẩm này có thể hủy hoại thế hệ trẻ, hủy hoại giống nòi dân tộc.

“Việc đưa thuốc thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào danh mục cấm đầu tư kinh doanh là một quyết định, một hành động dũng cảm, bản lĩnh, khẳng định chúng ta không bị xuyên thủng bởi các nhóm lợi ích, thể hiện sự thống nhất ý chí với Đảng, và trách nhiệm cao nhất của Quốc hội đối với sự an toàn, sức khỏe của Nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ và sự tồn vong của dân tộc”, đại biểu Lê Hoàng Anh khẳng định.

Tạ Nguyên/Báo Tin tức và Dân tộc