Cải cách thể chế, đầu tư hạ tầng tạo động lực tăng trưởng bền vững

Quang cảnh thảo luận ở tổ đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh

Với thành tựu vượt bậc khi hoàn thành 15/15 chỉ tiêu kinh tế - xã hội năm 2024, bao gồm 12 chỉ tiêu vượt kế hoạch, các đại biểu tập trung phân tích các điểm nghẽn trong thể chế pháp luật, giải ngân đầu tư công, và quản lý tài nguyên đất đai, đồng thời đề xuất giải pháp thúc đẩy tăng trưởng bền vững, hướng tới mục tiêu 8% năm 2025.

Tháo gỡ điểm nghẽn thể chế: Đột phá cho tăng trưởng

Đại biểu Dương Khắc Mai cho biết, năm 2024 ghi nhận thành tựu ấn tượng với tốc độ tăng trưởng GDP đạt 7,09%, năng suất lao động tăng 5,88%, và thu ngân sách nhà nước đạt 2.043,7 nghìn tỷ đồng, vượt 342,7 nghìn tỷ đồng so với dự toán, tương ứng tăng 20,1%. Ông nhấn mạnh rằng, những kết quả này đạt được nhờ sự đoàn kết và nỗ lực vượt qua các khó khăn, bao gồm tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai, bão lũ khắc nghiệt, đặc biệt là cơn bão số 3 (Yagi), cơn bão mạnh nhất trong 30 năm qua.

Tuy nhiên, ông lưu ý rằng công tác hoàn thiện thể chế pháp luật còn nhiều hạn chế, với chất lượng hồ sơ đề nghị xây dựng một số luật chưa đảm bảo yêu cầu, việc sửa đổi cơ chế chính sách còn chậm, gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân. Ông chỉ ra rằng tư duy xây dựng pháp luật vẫn thiên về quản lý hơn là kiến tạo phát triển, công tác phân cấp, phân quyền còn vướng mắc, và một số thủ tục hành chính mới ban hành có nguy cơ làm tăng gánh nặng cho doanh nghiệp.

Để tháo gỡ điểm nghẽn, ông đề xuất Quốc hội ban hành các luật theo mô hình một luật sửa nhiều luật hoặc một luật được sửa đổi bởi nhiều luật liên quan, đồng thời sửa đổi văn bản hướng dẫn thi hành đồng bộ để tránh tình trạng chậm ban hành. Ông nhấn mạnh cần thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị quán triệt nghị quyết ngày 18/5/2025, chuyển từ tư duy quản lý sang phục vụ, xây dựng pháp luật đi trước một bước với tính dự báo cao, minh bạch, và phân quyền rõ ràng, xóa bỏ cơ chế xin - cho và lợi ích cục bộ.

Đại biểu Phan Đức Hiếu cho rằng, cải cách thể chế cần một cơ quan chuyên môn độc lập để rà soát quy định hiện hành theo Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân và kiểm soát chặt chẽ việc ban hành quy định mới nhằm tránh tăng thủ tục hành chính. Ông cho biết, cải cách thể chế trên thế giới trải qua bốn giai đoạn: tình cờ như Luật Doanh nghiệp năm 2000, đơn lẻ như Đề án 30 về cải cách thủ tục hành chính, sáng kiến như đề xuất cắt giảm 150 giấy phép của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương và Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, và văn hóa khi các bộ ngành tự cải cách mà không cần áp lực từ Thủ tướng hay xã hội.

Ông lưu ý Việt Nam chưa đạt đến giai đoạn văn hóa, do đó cần một cơ quan độc lập với thành phần bao gồm các chuyên gia, nhà tư vấn, và đại diện từ các tổ chức như Mặt trận Tổ quốc để đảm bảo tính khách quan, thay vì các hội đồng hiện nay với đại diện bộ ngành thường bị chi phối bởi lợi ích cục bộ. Nếu phương án này không khả thi, ông đề xuất giao nhiệm vụ cải cách thể chế cho Bộ Tư pháp với đội ngũ chuyên trách, tránh tình trạng hội đồng chỉ họp và đưa ra kết luận chung chung, không tạo đột phá thực chất.

Đại biểu Trần Anh Tuấn thì cho biết, sức hút đầu tư trong 4 tháng đầu năm 2025 còn yếu, với 89.900 doanh nghiệp đăng ký mới và quay lại hoạt động, tăng 9,9%, nhưng 96.500 doanh nghiệp rút khỏi thị trường, tăng 12,2%, cho thấy vốn thực sự đưa vào nền kinh tế thấp hơn cùng kỳ năm 2024. Ông cho rằng, những hạn chế này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%. Để khắc phục, ông đề xuất thể chế hóa nhanh chóng Nghị quyết 68, tập trung hỗ trợ các ngành chuyển đổi số, công nghệ cao, và sản xuất vi mạch bán dẫn. Ông cũng kiến nghị kết hợp các chính sách tài khóa mở rộng, như giảm thuế và hỗ trợ tín dụng, để kích cầu tiêu dùng nội địa, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp trong nước sử dụng sản phẩm nội địa làm đầu vào, tăng liên kết ngang và dọc, từ đó giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và khơi thông nguồn lực cho khu vực tư nhân.

Đại biểu Dương Bình Phú thì cho rằng, quản lý đất đai hiệu quả là yếu tố quan trọng thúc đẩy sản xuất kinh doanh, bảo vệ môi trường, và đảm bảo an sinh xã hội, nhưng công tác này còn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và công nghiệp hóa. Ông chỉ ra rằng thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai vẫn còn phức tạp, chậm trễ, thiếu minh bạch, dễ dẫn đến tiêu cực và tham nhũng, gây cản trở cho doanh nghiệp và quyền lợi người dân.

Ông đánh giá cao những tiến bộ trong cải cách, như Luật Đất đai 2024 tạo khung pháp lý minh bạch, và nhiều địa phương đã số hóa cơ sở dữ liệu đất đai, triển khai phần mềm quản lý để hỗ trợ giải quyết thủ tục. Tuy nhiên, ông lưu ý vẫn còn hạn chế như quy định pháp luật chồng chéo, thiếu đồng bộ, phối hợp giữa các cơ quan yếu, và tình trạng tiêu cực ở một số địa phương.

Ông đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật đất đai, rà soát các quy định bất cập, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia kết nối các cấp chính quyền, đơn giản hóa thủ tục, tăng cường giám sát để giảm tham nhũng, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp và nông nghiệp, tạo nền tảng bền vững cho kinh tế - xã hội.

Đẩy mạnh đầu tư công và quản lý tài nguyên: Trụ cột cho mục tiêu 8%

Đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng, đầu tư công là một trong những trụ cột chính để đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025, với các thành tựu năm 2024 như tổng chiều dài đường cao tốc vượt 2.000 km, nhà ga hành khách T3 sân bay Tân Sơn Nhất hoàn thành, và đường dây 500 kV mạch 3 được xây dựng trong thời gian kỷ lục 6 tháng.

Tuy nhiên, ông lưu ý rằng tiến độ giải ngân đầu tư công chỉ đạt 128,5 nghìn tỷ đồng, tương đương 15,56% kế hoạch tính đến 30/4/2025, thấp hơn mức 16,64% của cùng kỳ năm 2024, dù giá trị tuyệt đối cao hơn 18 nghìn tỷ đồng. Chỉ 10/47 bộ, cơ quan Trung ương và 36/63 địa phương đạt tỷ lệ giải ngân trên mức trung bình, còn giải ngân các chương trình mục tiêu quốc gia đạt 21,4%, cao hơn cùng kỳ 19,5%.

Ông đề xuất cần đánh giá kỹ lưỡng nguyên nhân chậm giải ngân, đặc biệt từ thể chế và trách nhiệm của các cơ quan từ Trung ương đến địa phương, để đưa ra giải pháp căn cơ, chấm dứt tình trạng tồn tại nhiều năm. Ông nhấn mạnh chủ trương đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư, thu hút nguồn lực xã hội, và kiến nghị đầu tư nâng cấp Quốc lộ 28 dài 310,8 km tại tỉnh Lâm Đồng mới, với các đoạn qua Bình Thuận (42,1 km), Lâm Đồng (94,1 km), và Đắk Nông (173,6 km), để kết nối hiệu quả, khai thác tiềm năng khoáng sản, du lịch, và giảm chi phí logistics, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Đại biểu Nguyễn Thanh Sang thì cho biết, công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2024 đạt nhiều chuyển biến tích cực khi Chính phủ xác định đây là nhiệm vụ cấp bách, với việc rà soát cơ chế, chính sách và tháo gỡ khó khăn cho các dự án chậm tiến độ. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng vẫn còn nhiều dự án đất đai trị giá hàng nghìn tỷ đồng, dù đã có khối lượng công việc nhất định, vẫn án binh bất động sau nhiều năm theo kết luận thanh tra, điều tra, và kiểm toán. Ông nhấn mạnh đây là điểm nghẽn lớn gây lãng phí nguồn lực nghiêm trọng. Để khắc phục, ông đề xuất đẩy nhanh thi hành án đối với các dự án thuộc diện thi hành án, đồng thời yêu cầu các cấp có thẩm quyền tại địa phương xem đây là nhiệm vụ trọng điểm, tổ chức triển khai nhanh chóng với hướng dẫn cụ thể để đảm bảo tiến độ, tránh kéo dài gây lãng phí thêm, từ đó hỗ trợ hiệu quả cho đầu tư công và phát triển kinh tế địa phương.

Đại biểu Hoàng Văn Cường thì cho biết, đầu tư đường sắt tốc độ cao đòi hỏi đa dạng hóa nguồn lực, và Luật Đường sắt sửa đổi cần mở khung pháp lý để doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư toa tàu, toa xe, và các dịch vụ vận hành, kết hợp mô hình đầu tư công - tư. Ông nhấn mạnh rằng đường sắt không chỉ cần vốn xây dựng mà còn tạo nguồn lực từ khai thác nhà ga, khu depot, và các vùng lân cận để tái đầu tư, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế lan tỏa qua thương mại và bất động sản.

Ông đề xuất quy định tiêu chuẩn kỹ thuật và nội địa hóa công nghiệp đường sắt để khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia. Tuy nhiên ông cũng lưu ý rằng, các dự án đường sắt trọng điểm quốc gia phải tuân thủ quy chuẩn của Nhà nước, đảm bảo phục vụ an ninh quốc phòng và mục tiêu kinh tế, với quyền trưng dụng trong tình huống cấp bách như cứu nạn, cứu hộ hoặc chiến tranh. Ông nhấn mạnh vai trò quản lý của Nhà nước để các công trình này không trở thành tài sản riêng của tư nhân, mà là tài sản công phục vụ lợi ích quốc gia, từ đó hỗ trợ đầu tư công hiệu quả và bền vững.

Trần Hương