Bàn cờ địa chính trị thế giới thay đổi

Giới chuyên gia chính trị cho rằng cuộc xung đột đã làm đảo lộn trật tự thế giới, gia tăng căng thẳng và thế đối đầu trên bàn cờ địa chính trị thế giới, thúc đẩy các nước hướng đến những khối liên kết mới, trong đó Mỹ và Trung Quốc ở vị trí trung tâm.

Đàm phán giữa Nga và Ukraine diễn ra tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày 29/3/2022. Ảnh: TASS

"Chúng ta đã chuyển sang một thế giới đa cực hỗn loạn, nơi mọi thứ đều có thể trở thành vũ khí, từ năng lượng, dữ liệu, cơ sở hạ tầng đến vấn đề di cư. Địa chính trị là điểm mấu chốt và mọi việc đều liên quan đến địa chính trị" - đại diện cấp cao về chính sách an ninh và đối ngoại Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell nhận định.

Theo tờ Euractiv - chuyên trang về các chính sách châu Âu, khu vực Trung Á, vùng Kavkaz, Balkan, châu Phi hay châu Á - Thái Bình Dương đều là những nơi chứng kiến cuộc cạnh tranh vai trò giữa các cường quốc, thông qua việc tài trợ cho dự án cơ sở hạ tầng hay những thỏa thuận “lịch sử” về hợp tác thương mại, quân sự và ngoại giao.

Tracey German, giáo sư về xung đột và an ninh tại Đại học Hoàng gia London cho biết, cuộc xung đột đã làm gia tăng rạn nứt giữa một bên là “trật tự quốc tế tự do do Mỹ lãnh đạo” với một bên là “siêu cường” đang lên Trung Quốc và Nga.

Giữa làn sóng trừng phạt mạnh chưa từng có của phương Tây kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, Moscow đang ngày càng xích lại gần hơn với Bắc Kinh. Theo đài ABC, bên cạnh Trung Quốc, chính quyền Tổng thống Vladimir Putin cũng tăng cường hợp tác quân sự với Triều Tiên và Iran - quốc gia bị phương Tây cáo buộc cung cấp máy bay không người lái để Nga tấn công nhằm vào các cơ sở hạ tầng của Ukraine. Ngoài ra, Moscow cũng mở rộng tầm ảnh hưởng về sức mạnh kinh tế và quân sự của mình tại châu Phi và Trung Đông.

Về phần mình, Trung Quốc đã phải xem xét cuộc xung đột liên quan đến mục tiêu chiến lược dài hạn là trở thành cường quốc hàng đầu thế giới vào năm 2049. Mặc dù Bắc Kinh ủng hộ Moscow, nhưng họ đã tránh những động thái có thể khiến phương Tây “nổi giận”, đặc biệt là việc hỗ trợ vũ khí cho Nga. Nhà phân tích châu Á tại Viện Nghiên cứu An ninh EU Alice Ekman cho biết: “Trung Quốc không những không lên án Moscow về chiến dịch quân sự tại Ukraine, ngược lại đang thúc đẩy mối quan hệ gần gũi hơn với Moscow. Trung Quốc không cung cấp mức viện trợ như Mỹ đang dành cho Ukraine, song trên thực tế các mối quan hệ kinh tế giữa Mosscow và Bắc Kinh đã được củng cố trong thời gian gần đây".

Cũng nêu quan điểm tương tự, Cơ quan tình báo của Estonia hồi đầu tháng 2 này nhận định rằng “còn quá sớm để coi sự hỗ trợ hạn chế của Trung Quốc đối với chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga là một dấu hiệu xa rời Moscow từ Bắc Kinh”.

Đối với EU, cuộc xung đột vừa là cơ hội cho thấy khối này có thể đóng vai trò là một bên quan trọng, vừa có nguy cơ khi một lần nữa trở thành bên thứ yếu trước Washington. Châu Âu đã thể hiện khả năng phản ứng rất nhanh ngay từ khi bắt đầu nổ ra xung đột, với sự hỗ trợ quân sự, viện trợ cho người dân Ukraine tị nạn, tăng tốc quá trình giảm sự phụ thuộc năng lượng vào Nga.

Tuy nhiên, theo một quan chức EU, khối này đã đáp ứng các nhu cầu trước mắt, nhưng để chuẩn bị cho tương lai và vị trí của mình trên bàn cờ toàn cầu thì "còn nhiều việc phải làm”.

Chuyên gia Pierre Razoux lại cho rằng, hiện Brussels đang thống nhất với Washington trong việc hỗ trợ Kiev. Mặc dù các nhà lãnh đạo châu Âu muốn “củng cố mối quan hệ với Mỹ, nhưng cũng lo ngại rằng họ có thể bị bỏ rơi trong một hoặc hai nhiệm kỳ chính trị” nếu một ứng cử viên theo chủ nghĩa cô lập trở thành lãnh đạo Nhà Trắng, chẳng hạn như thời Tổng thống Donald Trump.

Trong khi đó, ông Agathe Demarais - chuyên gia kinh tế và trừng phạt lại bày tỏ sự hoài nghi: “Rõ ràng có hai khối, một Mỹ, một Trung Quốc cùng với các đồng minh của họ và Nga. EU sẽ trở thành khối thứ ba hay không, hay họ sẽ liên kết với Mỹ?”.

Trong khi đó, Mỹ đang xoay trục sang châu Á. Hồi năm 2009, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Barack Obama đã dự đoán rằng “mối quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh sẽ định hình thế kỷ 21”, báo trước sự xoay trục của Mỹ từ thế giới Đại Tây Dương sang Thái Bình Dương. Mặc dù vậy, cuộc xung đột quân sự tại Ukraine cho thấy rằng việc rút lui khỏi châu Âu có thể sẽ không hoàn toàn dễ dàng với Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden.

“Chiến dịch quân sự của Nga đang kìm hãm sự chuyển dịch của Mỹ nhằm vào Trung Quốc. Do đó, chính quyền Washington cần sớm có giải pháp để chấm dứt cuộc chiến tại châu Âu” -Thiếu tướng quân đội Pháp Bertrand Toujouse nhận định với hãng tin AFP.

Thu Minh