Vụ án cựu Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan bị khởi tố: Lao động bị ép nộp phí vượt trần có đòi lại được tiền?

Chiếm đoạt tiền của người lao động

Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03) Bộ Công an vừa khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Nguyễn Bá Hoan (cựu Thứ trưởng Bộ LĐTBXH) cùng 3 bị can tại Cục Quản lý lao động ngoài nước, gồm: Tống Hải Nam (Cục trưởng); Nguyễn Gia Liêm (cựu Phó Cục trưởng); Phạm Viết Hương (cựu Phó Cục trưởng) về tội “nhận hối lộ”. Đây là diễn biến mới nhất liên quan đến vụ án xảy ra tại Công ty cổ phần đầu tư xây dựng và cung ứng nhân lực Hoàng Long (Công ty Hoàng Long) và một số đơn vị liên quan.

Các bị can từ trái qua: Nguyễn Bá Hoan, Tống Hải Nam, Nguyễn Gia Liêm, Phạm Viết Hương. Ảnh: BCA

Cơ quan điều tra đã làm rõ việc ông Nguyễn Bá Hoan chỉ đạo Cục Quản lý lao động ngoài nước ban hành quy định và yêu cầu các doanh nghiệp phải có “giấy phép con” khi thực hiện các hợp đồng xuất khẩu lao động, tạo rào cản, gây khó khăn cho doanh nghiệp, buộc doanh nghiệp phải đến gặp, chi tiền “bôi trơn” cho lãnh đạo Bộ và Cục Quản lý lao động ngoài nước. Nguồn tiền chi “bôi trơn” do các doanh nghiệp lạm dụng việc được cấp phép, giao nhiệm vụ tổ chức người đi xuất khẩu lao động, áp đặt, buộc người lao động phải nộp phí dịch vụ vượt nhiều lần định mức chi phí, chiếm đoạt tiền của người lao động.

Trước đó, tháng 5/2025, C03 đã quyết định khởi tố vụ án xảy ra tại Công ty Hoàng Long và một số đơn vị liên quan. Đồng thời, khởi tố 6 bị can gồm: Nghiêm Quốc Hưng (Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty Hoàng Long); Nguyễn Đình Thám (Phó Tổng Giám đốc Công ty Hoàng Long); Phạm Thị Hạnh (vợ Nghiêm Quốc Hưng); Đặng Thị Phương (Kế toán trưởng Công ty Hoàng Long); Trần Hồng Hạnh và Nguyễn Thị Cẩm Anh (nhân viên kế toán Công ty Hoàng Long) về tội “vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.

Mở rộng vụ án, Bộ Công an tiếp tục khởi tố bị can, bắt tạm giam thêm 5 đối tượng là lãnh đạo, cán bộ Công ty TNHH MTV hợp tác quốc tế xây lắp 3, Công ty cổ phần cung ứng nhân lực quốc tế và thương mại.

Cơ quan điều tra xác định các doanh nghiệp trên đã lợi dụng quy định pháp luật về việc được cấp phép, giao nhiệm vụ tổ chức người đi xuất khẩu lao động, tự ý áp đặt mức tiền phí dịch vụ, ép buộc người lao động yếu thế với hoàn cảnh khó khăn, muốn tìm kiếm việc làm, tăng thu nhập phải nộp thêm các khoản phí gấp nhiều lần định mức phải nộp, để ngoài sổ sách kế toán, nhằm mục đích chiếm đoạt, trục lợi và ăn chia khoản tiền chênh lệch, gây thiệt hại tài sản của người dân, trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế.

Người lao động cần làm gì để đòi lại tiền?

Theo các chuyên gia pháp lý, người lao động hoàn toàn có quyền yêu cầu hoàn trả số tiền bị thu sai quy định nếu có căn cứ xác thực. Tuy nhiên, để được xem xét bồi thường, người lao động cần chủ động thực hiện các bước cụ thể, đúng trình tự pháp luật.

Trước hết, cần thu thập đầy đủ tài liệu chứng minh việc đã nộp tiền, bao gồm: biên lai thu tiền, hợp đồng dịch vụ, bảng kê chi phí, tin nhắn, hình ảnh chứng minh giao dịch... Ngay cả khi không còn giấy tờ, người lao động vẫn có thể viết bản tường trình, nhờ người đi cùng xác nhận để làm căn cứ xác minh. Tiếp theo, cần làm đơn gửi đến cơ quan điều tra đang thụ lý vụ án - trong trường hợp này là C03 (Bộ Công an). Trong đơn cần nêu rõ thông tin cá nhân, tên doanh nghiệp thu tiền, số tiền đã nộp, thời điểm, hình thức nộp, nội dung yêu cầu hoàn trả, kèm theo các chứng cứ liên quan. Quan trọng hơn, người lao động cần đề nghị được công nhận là “người bị hại” hoặc “người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan” trong vụ án. Việc được xác lập tư cách này sẽ giúp họ có quyền tham gia vào quá trình tố tụng và yêu cầu bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự. Nếu sau này vụ án kết thúc mà không giải quyết phần dân sự, người lao động vẫn có thể khởi kiện dân sự riêng để yêu cầu hoàn trả số tiền đã bị thu sai.

Trao đổi với phóng viên Báo Đại Đoàn Kết, luật sư Lê Ngọc Hoàng - Trưởng Văn phòng Luật sư Long Tâm (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nhận định, trên thực tế, việc đòi lại tiền là hoàn toàn khả thi nhưng không dễ dàng. Rào cản lớn nhất là nhiều người không còn giữ chứng từ, không nắm rõ quy trình pháp lý, hoặc ngại tiếp xúc với cơ quan chức năng. Một số trường hợp khác lo sợ ảnh hưởng đến cơ hội đi lao động nước ngoài trong tương lai nên chọn im lặng. Đây là điều rất đáng tiếc, bởi nếu không có đơn yêu cầu và chứng cứ cụ thể, cơ quan điều tra không thể xem xét bồi thường.

Theo luật sư Hoàng, để khắc phục khó khăn này, người lao động có thể liên hệ với Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tại địa phương, Hội Bảo vệ quyền lợi người lao động hoặc luật sư để được hướng dẫn, hỗ trợ làm đơn và gửi hồ sơ đúng nơi, đúng thời điểm.

Đức Sơn