Ưu tiên chỉ định thầu lĩnh vực khoa học công nghệ

Đây là thông tin từ ông Phạm Thy Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Tài chính - trong cuộc trao đổi với PV Tiền Phong.

Mở rộng hình thức đặt hàng

Ông Hùng cho biết: Luật số 90/2025/QH15, trong đó có nội dung sửa đổi Luật Đấu thầu có hiệu lực từ 1/7. Một trong những chính sách đột phá của lần sửa đổi này là mở rộng nguyên tắc và ưu tiên áp dụng hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt như các trường hợp thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; trường hợp đặc thù, cấp bách cần phải triển khai ngay… giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, gói thầu; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” thay vì giới hạn một số trường hợp áp dụng chỉ vì lo ngại, “không quản được nên cấm”. Đồng thời, phân cấp cho Chính phủ quy định chi tiết hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt, mở rộng các hình thức đặt hàng nhằm tạo cơ chế linh hoạt, chủ động, kịp thời để cấp có thẩm quyền, Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án lớn, quan trọng, cấp bách.

Ông Phạm Thy Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu, Bộ Tài chính.

Trên cơ sở các nguyên tắc này, dự thảo Nghị định hướng dẫn tới đây quy định các gói thầu được áp dụng các hình thức nêu trên theo hướng kế thừa các gói thầu đã được quy định và áp dụng ổn định tại Luật; bổ sung các trường hợp khác cần áp dụng hình thức chỉ định thầu để lựa chọn được nhà thầu thực hiện gói thầu đáp ứng tiến độ, chất lượng và hiệu quả của gói thầu, dự án, dự toán mua sắm và giao thẩm quyền quyết định cho chủ đầu tư để kịp thời đáp ứng nhu cầu phát sinh trong thực tiễn.

Đồng thời, Luật số 90 nói trên cũng bổ sung đặt hàng là một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu và mở rộng áp dụng hình thức này không chỉ đối với sản phẩm, dịch vụ công ích, dịch vụ sự nghiệp công mà còn bao gồm dịch vụ, hàng hóa thuộc lĩnh vực chiến lược, nghiên cứu khoa học trọng điểm, quan trọng quốc gia, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng...; sản phẩm hàng hóa từ kết quả của nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đặc biệt... có sử dụng nguồn vốn đầu tư công và các nguồn vốn khác, không chỉ giới hạn là nguồn chi thường xuyên.

- Luật Đấu thầu lần này đã tăng quyền tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập. Nội dung này thể hiện trong Nghị định hướng dẫn tới đây ra sao, thưa ông?

- Từ 1/7, doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư (còn gọi là nhóm 1) và đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên (còn gọi là nhóm 2) được quyền tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu nếu gói thầu ấy không sử dụng ngân sách nhà nước.

Việc tăng tính tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công là sự điều chỉnh lớn về tư duy điều hành và quản trị công - chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, từ quản lý chi tiết sang quản lý theo nguyên tắc. Đây là điều kiện để doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập được trao quyền nhiều hơn, đồng thời cũng phải nâng cao trách nhiệm tương xứng trong việc quản lý hoạt động đầu tư, mua sắm của đơn vị.

Dự án nút giao An Phú (TPHCM) bị chậm tiến độ. Đây là một trong những công trình áp dụng Luật Đấu thầu thời điểm chưa được sửa đổi. Ảnh: Hữu Huy.

Cơ chế hậu kiểm đã được thể hiện rõ tại Luật số 90/2025/QH15 theo hướng tăng cường kiểm tra, giám sát đối với hoạt động mua sắm, đầu tư của doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính trong trường hợp không áp dụng Luật Đấu thầu. Dự thảo Nghị định sẽ bổ sung các đối tượng này thuộc nội dung giám sát thường xuyên của bộ, ngành, địa phương theo kiến nghị, phản ánh của tổ chức, cá nhân; thông tin được tổng hợp trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

- Quá trình đấu thầu trước đây được cho là quá dài, quá lâu, làm chậm tiến độ trong triển khai dự án, lãng phí thời gian và nhân lực… gián tiếp là làm chậm quá trình phát triển. Luật Đấu thầu sau sửa đổi và Nghị định hướng dẫn khắc phục điều này như thế nào?

- Lần sửa đổi này, Luật Đấu thầu đã phân cấp trách nhiệm phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu từ người có thẩm quyền cho chủ đầu tư, đồng thời lược bỏ thủ tục thẩm định kế hoạch lựa chọn nhà thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu đối với hình thức đấu thầu đơn giản, quy mô nhỏ; bãi bỏ vai trò bên mời thầu, chuyển giao nhiệm vụ cho chủ đầu tư, tổ chuyên gia để giảm một cấp trung gian, tinh gọn đầu mối và đơn giản hóa quy trình, thủ tục đấu thầu. Trên cơ sở đó dự thảo Nghị định hướng dẫn chi tiết Luật này sẽ cắt giảm các thủ tục như không bắt buộc thẩm định hồ sơ mời thầu, kết quả sơ tuyển, mời quan tâm, hồ sơ yêu cầu, kết quả chỉ định thầu; không phải thẩm định hồ sơ mời thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu áp dụng hình thức chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp; lược bỏ các tiêu chí đánh giá năng lực, kinh nghiệm để đơn giản nội dung hồ sơ mời thầu, rút ngắn thời gian đánh giá hồ sơ dự thầu...

Bổ sung cơ chế xử lý bỏ thầu giá thấp bất thường

- Nhiều ý kiến cho rằng, quy định lấy tiêu chí “giá thấp nhất” làm ưu tiên hàng đầu trong xét thầu như vừa qua đã trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Luật Đấu thầu sửa đổi lần này khắc phục tình trạng này ra sao, thưa ông?

- Để khắc phục những bất cập trong thời gian qua, đặc biệt liên quan đến tiêu chí “giá thấp nhất”, Luật Đấu thầu sửa đổi lần này đã quy định áp dụng phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ; phương pháp kết hợp giữa kỹ thuật và giá, phương thức dựa trên kỹ thuật đối với gói thầu có yêu cầu sử dụng công nghệ hoặc sản phẩm thuộc Danh mục công nghệ cao, công nghệ chiến lược.

Ngoài ra, chúng tôi đã nghiên cứu thực hiện một số giải pháp trọng tâm như: Rà soát và chuẩn hóa các tiêu chí đánh giá trong hồ sơ mời thầu, tránh tình trạng đưa các tiêu chí gây cản trở nhà thầu có năng lực thực sự; tăng cường thanh tra, hậu kiểm quá trình tổ chức lựa chọn nhà thầu, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm nguyên tắc công khai, minh bạch, cạnh tranh; bổ sung cơ chế xử lý trong trường hợp nhà thầu bỏ thầu giá thấp bất thường, đột biến, như: yêu cầu nhà thầu giải trình, làm rõ tính khả thi, hợp lý của giá dự thầu; bổ sung cơ chế quản lý thực hiện hợp đồng (tăng thời gian bảo hành, tăng giá trị bảo đảm thực hiện hợp đồng…).

Những điều chỉnh này kỳ vọng sẽ biến đổi phương thức lựa chọn nhà thầu từ “chọn rẻ nhất” sang “chọn phù hợp và hiệu quả nhất” vì hiệu quả và chất lượng dự án mới là mục tiêu sau cùng của hoạt động đấu thầu.

- Xin cám ơn ông!

Ngân Hà - Quỳnh Nga (thực hiện)