Ukraine đột phá với drone giá rẻ đánh chặn Shared từ Nga, hướng tới giai đoạn tiếp theo

Các binh sĩ Ukraine tưởng đó là chuyện không thể vì việc điều khiển quadcopter (drone 4 cánh quạt) để chặn mục tiêu di chuyển nhanh là quá khó. Họ nói đùa rằng vị HLV kia xem quá nhiều phim Star Wars (Chiến tranh giữa các vì sao). Yeti, đồng sở hữu Drone Fight Club - trường huấn luyện drone chiến đấu tư nhân ở Kyiv (thủ đô Ukraine), kể lại chuyện này với trang Insider.

Những gì từng bị coi là buồn cười giờ đã trở thành trụ cột phòng thủ chi phí thấp và quan trọng của Ukraine. Trong khi Nga phóng hàng loạt drone cảm tử (tấn công một chiều) về phía các thành phố, Ukraine ngày càng sử dụng nhiều drone đánh chặn rẻ tiền để phá hủy chúng. Loại vũ khí này đã hạ được 150 drone Nga trong một đợt oanh kích gần đây. Ukraine hiện đặt mục tiêu sản xuất 1.000 drone chặn mỗi ngày.

Đột phá với công nghệ này không chỉ ảnh hưởng đến Ukraine mà còn cho thấy trong tương lai, những đợt tấn công bằng drone hàng loạt có thể được đối phó hiệu quả bằng biện pháp phòng thủ rẻ tiền.

Binh sĩ Ukraine cầm trên tay Sting, loại drone đánh chặn trị giá 2.500 USD do hãng Wild Hornets, chế tạo - Ảnh: Insider

NATO đang chú ý. Drone đánh chặn kiểu "va chạm để tiêu diệt" là một trong những giải pháp hứa hẹn nhất để các đồng minh châu Âu phòng thủ trước drone Nga, Đô đốc Pierre Vandier, Tư lệnh Tối cao Chuyển đổi của NATO phụ trách hiện đại hóa, cho biết.

Trang Insider đã phỏng vấn những người trong cuộc tại Ukraine, gồm cả nhà sản xuất drone, phi công và nhà thiết kế, về cách các drone đánh chặn tiến hóa từ một thử nghiệm manh mún thành ưu tiên hàng đầu trong phòng thủ.

“Khi số lượng mối đe dọa drone trên không gia tăng, áp lực lên những người phòng thủ ở cả hai phía cũng tăng theo, buộc họ sử dụng các biện pháp đối phó tương đối rẻ và đơn giản”, theo Sam Bendett, cố vấn chương trình nghiên cứu Nga tại Center for Naval Analyses (viện nghiên cứu của Mỹ). Cả Ukraine và Nga giờ đều sử dụng nhiều loại drone đánh chặn.

Hạ gục drone trên không

Các drone đánh chặn, giống như nhiều sáng kiến trên chiến trường Nga - Ukraine, sinh ra từ tình thế tuyệt vọng.

Người Ukraine lần đầu cân nhắc công nghệ này đầu năm 2024 như một cách rẻ tiền để chống lại drone trinh sát Nga, thường có giá từ hơn 100.000 USD và lặng lẽ tuần tra ở độ cao lên tới 7 km để do thám chiến trường. Mức độ cấp bách tăng khi mùa đông đến và Nga bắt đầu phóng hàng loạt Shahed, drone cảm tử do Iran thiết kế, bay tới mục tiêu và phát nổ.

Ukraine đang cạn kiệt các tên lửa phòng không đắt tiền, một phần vì nguồn viện trợ quân sự của Mỹ giảm dần, và phụ thuộc nhiều vào súng máy gắn trên xe tải để hạ Shahed.

Những biện pháp phòng thủ đó không theo kịp Shahed. Drone tấn công lẻn qua, làm tê liệt lưới điện và gây ra các đợt cúp điện luân phiên khi nhiệt độ xuống dưới mức đóng băng. Bệnh viện hoạt động trong bóng tối và thường không có nước, còn dân thường vội vàng dự trữ củi và than.

Các kỹ sư drone Ukraine vào cuộc và bắt đầu thiết kế lại quadcopter thành drone có thể đánh hạ Shahed.

Quỹ Come Back Alive, tổ chức gây quỹ cộng đồng lớn nhất Ukraine, tham gia cùng Dronefall, chương trình nhắm tới tiêu diệt 5.000 drone Nga bằng các drone FPV (góc nhìn người thứ nhất). Taras Tymochko, người lãnh đạo dự án Dronefall, cho biết chương trình hiện làm việc với 12 đến 15 nhà sản xuất và đã tài trợ những drone đã chặn hơn 3.000 phương tiện bay.

Taras Tymochko nói rằng mất gần một năm để chế tạo drone đánh chặn giá rẻ có khả năng hạ Shahed với tốc độ lên tới 185 km/giờ. Khi làm được, họ nhanh chóng đưa chúng ra chiến trường.

Tiến hóa nhanh

Các thiết kế drone đánh chặn đang tiến hóa nhanh. Ví dụ Sting mang theo đầu đạn có thể bay với tốc độ lên tới 343 km/giờ nhờ bốn cánh quạt. Sting là drone đánh chặn dẫn đường bằng cảm biến, do hãng Wild Hornets (Ukraine) sản xuất, giống tên lửa cầm tay và nhỏ đủ để bỏ vừa túi xách du lịch.

Một số drone đánh chặn khác trông như các phi cơ lượn nhỏ gọn.

Video Wild Hornets giới thiệu Sting

Đội triển khai phải phản ứng ngay lập tức trước các mối đe dọa. Một phi công điều khiển Sting nói rằng đội của anh lao ra vào ban đêm theo tin từ các đội trinh sát, chỉ có 10 phút để chặn các drone Nga trước khi chúng trượt khỏi tầm với. Phi công này cho biết đội anh đã hạ Shahed kể từ tháng 6.

Camera nhìn đêm của drone đánh chặn có thể thấy Shahed, nhưng “khó để đưa nó lên màn hình ngay từ đầu và đòi hỏi nhiều thao tác điều khiển”, phi công nói.

Một cú đánh chặn thành công dựa vào làm việc nhóm. Một nhà điều hành radar phải phát hiện và theo dõi Shahed, thường bay ở độ cao lên tới 4,88 km, rồi truyền dữ liệu cho phi công để họ điều khiển drone đánh chặn vào mục tiêu. Đó là công việc khó hơn nhiều so với tấn công mục tiêu trên mặt đất.

Andrii Hrytseniuk, Giám đốc điều hành Brave1 - đơn vị đổi mới được chính phủ Ukraine hậu thuẫn, nói rằng drone đánh chặn có thể là đột phá lớn tiếp theo trong công nghệ quân sự, “giống drone FPV và drone hải quân đã định hình lại chiến trường năm 2023, drone cáp quang làm điều đó vào năm 2024”. Brave1 làm việc với khoảng 60 công ty, cung cấp tài trợ, hỗ trợ thử nghiệm và giúp mở rộng sản xuất drone đánh chặn.

Sự quan tâm tới drone đánh chặn tăng mạnh khi Nga đầu tư lớn vào drone tầm xa. Tháng 9, Nga phóng hơn 800 drone tầm xa trong một cuộc tấn công và có thể sớm phóng tới 2.000 chiếc chỉ một đêm, theo cảnh báo từ phương Tây.

Một tên lửa trong NASAMS (Hệ thống Tên lửa Phòng không Tân tiến Quốc gia Ukraine) có giá khoảng 1 triệu USD. Drone đánh chặn có giá vài nghìn USD mỗi quả, cho phép Ukraine tiết kiệm tên lửa để đối phó những mối đe dọa nhanh hơn, nguy hiểm hơn như tên lửa hành trình và đạn đạo.

Các thành viên NATO bắt đầu xem drone đánh chặn là một lựa chọn phòng không khả thi. Ví dụ, Vương quốc Anh tháng trước cho biết sẽ tài trợ và cùng phát triển hàng nghìn drone đánh chặn chi phí thấp với Ukraine và cho nước này.

Wild Hornets cho biết Sting của họ gần đây đã được sử dụng để tiêu diệt drone trong một thử nghiệm trên không phận Đan Mạch khi liên minh tìm kiếm các phương án rẻ hơn để tiêu diệt drone thay vì máy bay tiêm kích và tên lửa Patriot.

“Mỗi ngày, hai bên tham chiến ở Ukraine học hỏi và thích nghi. Nếu không làm vậy, họ chết. Thách thức cho NATO là phải ngồi trên con ngựa đang phi rất nhanh này. Chúng ta cần ngồi trên con ngựa đó và điều khiển nó đúng cách”, Đô đốc Pierre Vandier nói.

Sting nhỏ hơn nhiều so với Shahed - Ảnh: Wild Hornets

Cuộc đua vũ trang drone quanh Ukraine

Một drone đánh chặn phải nhanh, đủ cơ động để bắt kịp drone Nga, mang được đầu đạn lớn và vẫn hoạt động ổn định dù bị gây nhiễu.

MaXon Systems, hãng công nghệ Ukraine hợp tác với Brave1, đang chế tạo mẫu drone bán tự động có gắn camera tự tìm mục tiêu, bay với tốc độ khoảng 300 km/giờ, theo đồng sáng lập Olekseii Solntsev. Mỗi drone mang đầu đạn tiêu chuẩn nặng khoảng 1 kg.

Wild Hornets báo cáo rằng Sting đã hạ hơn 400 chiếc Shahed và Gerbera (drone mồi nhử làm bằng gỗ dán và xốp, có giá khoảng 10.000 USD mỗi chiếc).

“Bản thân drone rất phức tạp để chế tạo”, Alex Roslin, điều phối viên hỗ trợ nước ngoài cho Wild Hornets, nói về Sting.

Wild Hornets đã chia sẻ video Sting rít như động cơ turbo băng qua cánh đồng và hình ảnh nhiệt của các drone đánh chặn rượt theo Shahed của Nga, cho cái nhìn thoáng qua về công việc săn drone đầy rủi ro mà lực lượng phòng thủ Ukraine thực hiện mỗi đêm.

Wild Hornets cho biết Sting có giá 2.500 USD. Hầu hết drone đánh chặn ở Ukraine được bán với giá 6.000 USD hoặc thấp hơn, tùy vào linh kiện và liệu chúng có kèm theo đầu đạn nổ cũng như hỗ trợ kỹ thuật hay không.

Tỷ lệ đánh chặn thành công biến động, từ 30% cho một số drone đến 80% - 90%, theo Taras Tymochko. Thành công phụ thuộc vào các biến số như loại mục tiêu, thời gian để đánh chặn và kỹ năng phi công.

Wild Hornets cho biết vào đầu tháng 10 rằng Sting đạt tỷ lệ hiệu quả 70% - Ảnh: Telegram

“Nếu drone không có chế độ tự động thì yếu tố quyết định chính là kỹ năng của phi công. Những phi công được huấn luyện kỹ và có nhiều kinh nghiệm đánh chặn thường đạt độ chính xác tới 9 trên 10 lần”, Taras Tymochko nói.

Yeti, HLV chính của Drone Fight Club, nói chỉ những phi công drone giỏi nhất mới có thể làm chủ việc điều khiển drone đánh chặn. Trong khoảng 5.200 học viên mà trường đã đào tạo, chỉ vài chục người hoàn thành kỳ thi đánh chặn, với tỷ lệ đậu 30%.

Một phần lý do cho việc ít người tham gia và tỷ lệ đậu thấp là vì Quân đội Ukraine đang căng mỏng và không thể gửi phi công drone đi học trong thời gian dài, Yeti nói. Học viên của anh thường phải vượt qua khóa nhanh để trở về chiến trường.

Giai đoạn tiếp theo

Chiến tranh luôn thay đổi không ngừng và đầy rủi ro, với những giải pháp có hiệu quả hôm nay có thể trở nên lỗi thời trong vài tháng sau. Nga dường như đã bắt đầu bước đi mới trong cuộc chiến này.

Vài tháng gần đây, Nga ngày càng sử dụng các drone Shahed bay bằng động cơ phản lực. Người Ukraine gọi chúng là Geran-3, loại vũ khí tấn công tuần tra mới được cho có thể bay với tốc độ tới khoảng 500 km/giờ, nhanh hơn khoảng 160 km/giờ so với những drone đánh chặn tiên tiến nhất, và gần như là phiên bản thu nhỏ của tên lửa hành trình có người lái.

Trong hậu trường, các kỹ sư Ukraine đã bắt tay vào phát triển các biện pháp phòng thủ có thể phục vụ cho giai đoạn tiếp theo của chiến tranh trên không.

“Hiện tại, chúng tôi chưa thể tiết lộ bất cứ điều gì. Thế nhưng, tôi tin rằng một ngày nào đó, những giải pháp phòng thủ mới này sẽ xuất hiện trên thị trường. Đó sẽ là bước tiến tiếp theo trong cuộc đua công nghệ”, Taras Tymochko nói.

Sơn Vân