UAV sợi cáp quang tái định hình tác chiến công nghệ của Ukraine

Sự lên ngôi của UAV cáp quang

Những người lính Ukraine ở tiền tuyến mô tả cuộc xung đột này là cuộc chiến của UAV. Trong các năm qua, Ukraine đã tận dụng lợi thế công nghệ của họ về UAV để ngăn chặn đà tiến của quân Nga. Họ đã xây dựng được một “bức tường UAV” - mạng lưới phòng thủ bằng máy bay không người lái dùng để đánh chặn các làn sóng xung phong của binh lính Nga.

Một loại UAV cáp quang. Ảnh: Highcat.

Nhưng UAV điều khiển bằng sóng vô tuyến dễ bị gây nhiễu bằng tác chiến điện tử. Trong bối cảnh ấy, UAV cáp quang đã chiếm vị trí nổi bật hơn trên chiến trường Ukraine. Một hệ thống các vũ khí chết người mới được kết nối bằng những “sợi tơ” mỏng manh với trắc thủ điều khiển, khiến chúng vừa không bị gây nhiễu vừa khó bị hệ thống tác chiến điện tử thông thường của đối phương phát hiện.

Đến giữa năm 2024, Nga bắt đầu triển khai UAV sợi cáp quang trên chiến trường, làm xói mòn dần lợi thế công nghệ của Kiev. Chúng đóng vai trò then chốt trong thành công của Nga ở mặt trận Kursk. Nga vận dụng chiến thuật tương tự trên khắp mặt trận: Thực hiện tấn công nhanh bằng xe máy, gây áp lực lên sườn quân Ukraine, cố gắng bao vây lực lượng phòng thủ và sử dụng UAV cáp quang để tấn công hậu cần và phương tiện của Ukraine.

Tổng tư lệnh Ukraine Oleksandr Syrskyi thừa nhận rằng Nga hiện đang nắm giữ lợi thế trong cuộc đua UAV cáp quang “về cả số lượng lẫn phạm vi ứng dụng”. Mối quan hệ chặt chẽ giữa Nga và Trung Quốc chắc chắn sẽ giúp ích cho Nga, bởi Trung Quốc là quốc gia dẫn đầu thế giới về sợi cáp quang. Do đó, Kiev đang nỗ lực để bắt kịp lợi thế về cáp quang của Moscow.

Cho đến nay, vẫn chưa có biện pháp quy mô lớn nhằm đối phó lại những UAV cáp quang này. Theo kinh nghiệm, có thể dùng súng hoa cải để bắn hạ UAV cáp quang, hoặc sử dụng kéo hoặc dao nếu có chiếc UAV nào đó bay ngang qua và bị phát hiện.

Cũng có những giải pháp công nghệ cao, thí dụ như tháp pháo tự động được điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo (AI) và được trang bị cảm biến radar và camera, có thể bắn mà không cần sự can thiệp của con người. Nhưng những giải pháp này rất tốn kém và vẫn cần người bảo trì hoặc cung cấp đạn dược và nhiên liệu. Đã vậy, để giảm nguy cơ mất kết nối, nhiều hệ thống UAV hiện nay kết hợp cáp quang với bộ phận vô tuyến dự phòng để đảm bảo độ tin cậy.

Khá nhiều vật liệu dùng để chế tạo UAV của Ukraine được mua từ Đông Á. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine Zelensky đã cảnh báo rằng Trung Quốc bắt đầu hạn chế xuất khẩu sang phương Tây những UAV Mavic kiểu lên thẳng. Ukraine đang nỗ lực đa dạng hóa các nhà cung cấp, ví dụ như chuyển hướng sang cả Ấn Độ - một trong các nhà sản xuất dây cáp quang.

Ukraine thích ứng với tình hình mới

Để trinh sát, các trắc thủ UAV Ukraine ưa chuộng dùng UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) hơn là dùng UAV cánh cố định có kích thước lớn hơn. Một trắc thủ UAV thuộc Tiểu đoàn Hệ thống không người lái của Lữ đoàn Cơ giới độc lập số 110 của Ukraine nói rằng, các hệ thống cánh cố định “chỉ nhìn từ độ cao tối đa 300m trở lên”, và thông thường con số này gần 500-600m. “Thật khó phát hiện bất cứ thứ gì từ độ cao đó", quân nhân này nói. “Trong khi đó, UAV cáp quang có thể quay phim từ độ cao nửa mét so với mặt đất - hoặc từ độ cao 3m, 10m hoặc 100m. Theo cách này thì dễ tìm kiếm mọi thứ hơn”.

UAV sợi cáp quang thường có tầm hoạt động từ 10 đến 20km, mặc dù một số đơn vị UAV khác có thể nỗ lực vươn tầm bay tới 32km. “Nhưng để làm được điều đó, bạn cần bay thấp và theo đường thẳng để tránh cáp bị chùng xuống hoặc vướng vào chướng ngại vật”. Còn vào mùa đông, các sợi cáp có thể lấp lánh dưới sương giá, khiến chúng dễ bị phát hiện hơn.

Nhằm đáp ứng nhu cầu chiến trường, các công ty Ukraine như 3DTech đã bắt đầu sản xuất UAV cáp quang thế hệ tiếp theo với tầm hoạt động lên tới 30km, được tối ưu hóa cho các cuộc phục kích ở tầm thấp.

Đơn vị máy bay không người lái tinh nhuệ của Nga Rubicon đã sử dụng công nghệ UAV FPV cáp quang tầm xa rất hiệu quả. Rubicon đã tiến hành các cuộc tấn công sâu vào các hậu cứ của Ukraine, làm tê liệt các trung tâm hậu cần và chỉ huy. Sự hiện diện của họ trên mặt trận Kostiantynivka đã buộc các lữ đoàn Ukraine phải xem xét lại các tuyến đường tiếp tế và chiến thuật triển khai UAV.

Do những cuộc tập kích bằng UAV này, Ukraine đang rơi vào tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng xe tải, xe bán tải và xe vận tải bọc thép, vốn đang bị phá hủy ngày càng nhiều. Giờ đây trên khắp mặt trận, rất phổ biến hình ảnh các xe kiểu Mad Max - những chiếc xe tải được gia cố thêm lồng kim loại để đối phó UAV.

Phạm vi tác chiến của UAV cáp quang đang mở rộng ra bên ngoài Ukraine. Thông tin cho hay, lần đầu tiên tại Mali, “Mặt trận Giải phóng Azawad” (FLA) đã quan sát thấy hoạt động sử dụng máy bay không người lái FPV cáp quang. FLA là lực lượng chống lại chính phủ Mali. Tại Myanmar, phiến quân thuộc Quân đội Độc lập Kachin (KIA) cũng được cho là đã sử dụng máy bay không người lái FPV cáp quang để bắn hạ một trực thăng Mi-17.

Những giải pháp thực tế như sử dụng sợi cáp quang đôi khi lại tỏ ra hiệu quả nhất. Cuộc chạy đua công nghệ trên chiến trường Ukraine đang diễn ra nhanh chóng, với sự theo dõi sát sao của các lực lượng vũ trang trên khắp thế giới.

Trí Nhân/VOV.VN biên dịch Nguồn: Lowy Institute