Tư tưởng Hồ Chí Minh về 'Học tập suốt đời' và sự vận dụng của Đảng ta trong xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay

Tư tưởng Hồ Chí Minh về “học tập suốt đời”

Lúc sinh thời, Bác đã luôn luôn đề cao tinh thần “học tập suốt đời” và gửi đến toàn thể cán bộ, đảng viên cần phát huy để phục vụ cách mạng. Theo Bác: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với công tác thực tế. Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân”[1].

Mục đích “học tập suốt đời” là để tiến bộ, để phục vụ nhân dân tốt hơn. Người chỉ rõ: “Muốn tiến bộ mãi thì phải học tập”[2]. Mục đích đúng đắn nhất của việc học tập là: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại”[3]. Đây là chỉ dẫn của Bác để mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên tự học, tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng để xứng đáng là người đầy tớ trung thành của nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm lớp học vỡ lòng ở phố Hàng Than, khu Trúc Bạch, Hà Nội (31/12/1958). Nguồn: https://hochiminh.vn

Nội dung của “học tập suốt đời” rất đa dạng, phong phú, theo yêu cầu phát triển đất nước ở từng giai đoạn, theo Bác: “Chúng ta vừa làm, vừa học, vừa học, vừa làm. Cán bộ chính trị phải học kỹ thuật, cán bộ kỹ thuật phải học chính trị, để trở nên những cán bộ toàn diện”[4]. “Chúng ta cần học nhiều thứ: học chính trị, học văn hóa, học kỹ thuật, nghiệp vụ”[5].

Phương pháp học tập suốt đời là học mọi lúc, mọi nơi, mọi người “Muốn học tập có kết quả tốt thì phải có thái độ đúng và phương pháp đúng… Phương châm, phương pháp học tập là lý luận liên hệ với thực tế”[6]. “Ngoài cách học ở trường, ở lớp, học trên sách, báo… có một cách học rất tốt ai cũng có thể tham gia hằng ngày. Đó là cách học tập ngay trong sản xuất, học tập những người, những tổ, những đơn vị tiên tiến”[7].

Bác còn căn dặn, cán bộ, đảng viên phải hết sức khiêm tốn, không được tự cao, tự đại cho mình là học cao, hiểu rộng, bằng lòng, thỏa mãn với kiến thức mình đã có, lười tìm tòi học hỏi, coi thường đồng chí, đồng nghiệp. Bởi theo Bác “Kiêu ngạo, tự phụ, tự mãn là kẻ thù số một của học tập”[8].

Trong việc học tập lý luận của cán bộ, đảng viên, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu học lý luận phải gắn với thực tiễn. Người khẳng định: “Lý luận mà không áp dụng vào thực tế là lý luận suông”[9]. Vì thế “Mỗi cán bộ, đảng viên phải học lý luận, phải đem lý luận áp dụng vào công việc thực tế”[10].

Sự vận dụng của Đảng về “học tập suốt đời” trong xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay

Kế thừa và phát huy những giá trị quý báu của tư tưởng Hồ Chí Minh về “học tập suốt đời”, Đảng ta đã đưa ra nhiều quan điểm, chủ trương trong việc xây dựng tinh thần học tập suốt đời, nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên “vừa hồng, vừa chuyên” đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Trong đó Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập; Kết luận số 49-KL/TW, ngày 10/5/2019 của Ban Bí thư “về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, kết quả xây dựng xã hội học tập” trong đó quy định rõ trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp cần phải tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, trước hết là người đứng đầu. Bên cạnh đó, Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII, Đảng ta đã khẳng định: “Thúc đẩy xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời”[11].

Để cho việc việc học tập suốt đời đi vào trong đời sống - xã hội, đạt hiệu quả cao, góp phần phát triển nguồn nhân lực cao đáp ứng yêu cầu đặt ra trong giai đoạn mới, các ngành, các cấp trong hệ thống chính trị đã phát động phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023 - 2030”.

Đây là cơ sở chính trị, pháp lý để các cấp ủy đảng, chính quyền và mọi cán bộ, đảng viên nghiên cứu, phát huy tinh thần “học tập suốt đời”, xem đây là một trong những nhiệm vụ chính trị của Đảng nói chung và của người cán bộ, đảng viên nói riêng, góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trong các bài viết nói về “học tập suốt đời”, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Học tập suốt đời để dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung, để trở thành người có ích cho xã hội”[12]. Đây là yêu cầu cũng là lời nhắn gửi đến toàn thể cán bộ, đảng viên trong việc “học tập suốt đời” để xứng đáng là người chiến sĩ cách mạng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

“Chỉ khi đẩy mạnh thực chất học tập suốt đời, chúng ta mới giàu có những ý tưởng, giải pháp, sáng kiến để giải quyết những đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn, những vấn đề mới, chưa có tiền lệ; khắc phục triệt để những “điểm nghẽn” trong cơ chế, chính sách, biểu hiện hình thức trong tự phê bình và phê bình; xóa bỏ tình trạng trì trệ, lúng túng trong giải quyết công việc tại các địa phương, cơ quan, đơn vị; tạo ra được đội ngũ cán bộ dũng cảm, nhận thức đúng quy luật khách quan, chủ động suy nghĩ và làm chủ suy nghĩ, dám nói những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn, từ cuộc sống sinh động”[13]. Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Mỗi cấp ủy, mỗi cán bộ, đảng viên phải học tập, học tập suốt đời. Khi toàn Đảng, toàn dân thực hiện hiệu quả tinh thần học tập suốt đời, Việt Nam sẽ có một đội ngũ cán bộ không chỉ vững chuyên môn mà còn dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, đưa đất nước tiến nhanh, tiến mạnh dưới sự lãnh đạo của Đảng”[14].

“Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, học tập suốt đời chính là “bệ đỡ” hình thành đội ngũ cán bộ vừa có tâm, có tầm, vừa có tư duy đổi mới, đáp ứng yêu cầu “7 dám” mà cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhấn mạnh: dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn thử thách và dám hành động vì lợi ích chung. Đây không chỉ là kỳ vọng, mà còn là thước đo của một nền quản trị quốc gia hiện đại dựa trên tri thức, bản lĩnh và sáng tạo”[15]. Đây là những kết luận, bài học kinh nghiệm được rút ra về việc triển khai chủ trương về “học tập suốt đời”, là cơ sở để từ đó Đảng ta tiếp tục đề ra những chủ trương về “học tập suốt đời” cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và toàn xã hội nhằm đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đẩy mạnh tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cả hệ thống chính trị, yêu cầu về “học tập suốt đời” đối với mỗi cán bộ, đảng viên đã trở thành ý thức; là nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay. Quá trình thực hiện và đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận; là nhân tố then chốt quyết định thành công của công cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Việc thực hiện chủ trương “học tập suốt đời” vẫn còn một số tồn tại, hạn chế: Đào tạo, bồi dưỡng còn chạy theo số lượng mà chưa thực sự chú trọng tới chất lượng; việc tự học, thực học và học tập suốt đời của đội ngũ cán bộ, đảng viên chưa đạt kết quả như mong muốn; còn tình trạng học theo phong trào, sính bằng cấp mà chưa thực sự căn cứ vào đòi hỏi thực tiễn, ngại khó, ngại khổ trong học tập, không đào sâu suy nghĩ để vươn lên chinh phục những đỉnh cao trong khoa học. Tình trạng hạn chế về chuyên môn, nghiệp vụ, chủ nghĩa cá nhân, bệnh kinh nghiệm trong một bộ phận cán bộ, đảng viên ảnh hưởng đến chất lượng thực thi công vụ, chất lượng phục vụ nhân dân; ảnh hưởng đến tinh thần dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm; triệt tiêu động lực đổi mới, sáng tạo, không đủ nền tảng kiến thức và tự tin về năng lực đề xuất và thực hiện những sáng kiến, giải pháp đột phá. Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thỏa mãn với kiến thức đã học trong các trường lớp, cơ sở đào tạo, hoặc chạy theo việc học để hoàn thiện bằng cấp đủ điều kiện thăng tiến, không chịu nghiên cứu, học hỏi thường xuyên để nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, kiến thức, kỹ năng hội nhập và khả năng thích ứng... Một bộ phận biểu hiện ngại học, không có khái niệm học thường xuyên, học suốt đời nên trở thành lạc hậu, bảo thủ, không thích nghi và bắt nhịp với “guồng quay” hối hả của nhịp sống “vũ bão” thời khoa học và công nghệ 4.0 và X.0”[16].

Vì vậy để việc “học tập suốt đời” trở thành ý thức, trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên, đặc biệt là trong xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới, thiết nghĩ chúng ta cần thực hiện một số nội dung trọng tâm.

Đối với cấp ủy đảng, quán triệt tư tưởng, nhận thức cho mỗi cán bộ, đảng viên về ý thức tự học, tự vươn lên gắn với thực hiện nhiệm vụ chính trị ở cơ quan, đơn vị. Khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Phát động phong trào thi đua “học tập suốt đời” cho cán bộ, đảng viên với những nội dung và hình thức cụ thể, thiết thực có trọng tâm, trọng điểm, gắn với việc học và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về tinh thần “học tập suốt đời”. Phát huy tính tiền phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, tạo sự lan tỏa trong nhân dân về tinh thần học tập suốt đời. Đánh giá, biểu dương, khen thưởng và xem đây là tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ đảng viên. Thông qua công tác kết quả tự nghiên cứu, tự học tập để tổ chức đánh giá, sàng lọc, quy hoạch đội ngũ cán bộ, đảng viên có tâm, có tầm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đối với cán bộ, đảng viên, cần nhận thức ý nghĩa và tầm quan trọng của việc “học tập suốt đời”, xem đây là nhiệm vụ chính trị và là trách nhiệm cao quý để từ đó hình thành thái độ tự “học tập suốt đời” một cách thường xuyên, nghiêm túc, đạt hiệu quả. Thường xuyên trau dồi đạo đức, lối sống, có lập trường tư tưởng vững vàng, không dao động trước những khó khăn, thử thách; tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng trong công cuộc đổi mới và phát triển.

Cán bộ, đảng viên thường xuyên tự học tập bằng nhiều hình thức khác nhau, học ở sách vở, học từ đồng nghiệp và học từ nhân dân, tự cập nhật kiến thức mới, tham gia tích cực phong trào để nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, phương pháp, kinh nghiệm trong công tác; nâng cao tính tổ chức, kỷ luật và phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.

Mỗi cán bộ, đảng viên thể hiện tính gương mẫu trong việc tự học tập, tự nghiên cứu, cập nhật tình hình thời sự; nghiên cứu lý luận chính trị; nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ; tích cực tuyên truyền, vận động người thân, gia đình, dòng họ tự “học tập suốt đời”, góp phần xây dựng “xã hội học tập, học tập suốt đời”, nâng cao dân trí, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, xây dựng nền kinh tế số, xã hội số.

Học tập suốt đời là trách nhiệm cả hệ thống chính trị của toàn xã hội nói chung và của đội ngũ cán bộ, đảng viên nói riêng được Bác Hồ nhắn gửi đến Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam được Đảng ta vận dụng vào trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

ThS. Ngô Huy Thái - Phó Trưởng Khoa Nhà nước và Pháp luật, Trường Chính trị Sóc Trăng

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), tập I, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

2. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

4. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

5. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

6. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

7. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

8. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

9. Tô Lâm (2025), “Học tập suốt đời”, https://congan.com.vn/tin-chinh/bai-viet-hoc-tap-suot-doi-cua-dong-chi-tong-bi-thu-to-lam_174686.html (truy cập ngày 09/4/2025).

10. Tô Lâm, “Học tập suốt đời - nền tảng phát triển bền vững của đất nước”,https://hungyen.dcs.vn/hoc-tap-suot-doi-nen-tang-phat-trien-ben-vung-cua-dat-nuoc c224310.html (truy cập ngày 09/4/2025).

11. Tô Lâm, Học tập suốt đời - Đòi hỏi tất yếu trong kỷ nguyên phát triển giàu mạnh của đất nước, https://binhdinh.dcs.vn/chinh-tri/-/view-content/360377/hoc-tap-suot-doi-doi-hoi-tat-yeu-trong-k-nguyen-phat-trien-giau-manh-cua-dat-nuoc (truy cập ngày 06/4/2025).

[1] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 377.

[2] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 143.

[3] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 208.

[4] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 694.

[5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 528.

[6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 116.

[7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 528.

[8] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 98.

[9] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, trang 274.

[10] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, trang 274-275

[11] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Tập I, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, trang 137.

[12] Tô Lâm, Học tập suốt đời - Đòi hỏi tất yếu trong kỷ nguyên phát triển giàu mạnh của đất nước, https://binhdinh.dcs.vn/chinh-tri/-/view-content/360377/hoc-tap-suot-doi-doi-hoi-tat-yeu-trong-k-nguyen-phat-trien-giau-manh-cua-dat-nuoc (truy cập ngày 06/4/2025).

[13] Tô Lâm, “Học tập suốt đời”, https://congan.com.vn/tin-chinh/bai-viet-hoc-tap-suot-doi-cua-dong-chi-tong-bi-thu-to-lam_174686.html (truy cập ngày 09/4/2025).

[14] Tô Lâm, “Học tập suốt đời - nền tảng phát triển bền vững của đất nước”, https://hungyen.dcs.vn/hoc-tap-suot-doi-nen-tang-phat-trien-ben-vung-cua-dat-nuoc-c224310.html (truy cập ngày 09/4/2025).

[15] Tô Lâm, Học tập suốt đời - Đòi hỏi tất yếu trong kỷ nguyên phát triển giàu mạnh của đất nước, https://binhdinh.dcs.vn/chinh-tri/-/view-content/360377/hoc-tap-suot-doi-doi-hoi-tat-yeu-trong-k-nguyen-phat-trien-giau-manh-cua-dat-nuoc (truy cập ngày 06/4/2024)

[16] Tô Lâm, “Học tập suốt đời”, https://congan.com.vn/tin-chinh/bai-viet-hoc-tap-suot-doi-cua-dong-chi-tong-bi-thu-to-lam_174686.html (truy cập ngày 09/4/2025).