Từ 'bạn thân' đến 'vua thuế quan': Sóng gió mới trong quan hệ Mỹ - Ấn

Vào tháng 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi còn dành cho nhau những cái ôm thân mật, cam kết sớm đạt được một thỏa thuận thương mại. Tuy nhiên, chỉ sáu tháng sau, ông Trump quay ngoắt thái độ, gọi Ấn Độ là “vua thuế quan” và tuyên bố sẽ tăng mạnh thuế trong vòng 24 giờ, đồng thời chỉ trích nước này vì mua dầu của Nga – hành động mà ông cho là tiếp tay cho cuộc chiến tại Ukraine.

Thái độ này đặt ra câu hỏi: Ấn Độ sẽ nhượng bộ trước sức ép của Mỹ, hay sẽ đứng vững vì lợi ích quốc gia, chấp nhận rủi ro rạn nứt quan hệ với Washington? Theo cựu nhà ngoại giao Singapore Bilahari Kausikan, Ấn Độ sẽ không bao giờ chịu làm “phó tướng” cho bất kỳ “cảnh sát trưởng” nào. “Đó là quốc gia luôn hành động vì lợi ích riêng,” ông nói.

Trước đây, Mỹ và Ấn Độ từng đặt mục tiêu nâng kim ngạch thương mại song phương lên 500 tỷ USD vào năm 2030. Nhưng sau loạt động thái áp thuế và những tuyên bố gay gắt của ông Trump, hy vọng về một thỏa thuận thương mại đang trở nên mong manh.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tới Nhà Trắng vào tháng 2, ngay sau lễ nhậm chức của ông Trump

Liệu Ấn Độ có đổi hướng về phía Trung Quốc hay Nga?

Một số nhà phân tích lo ngại rằng sự cứng rắn của ông Trump có thể đẩy Ấn Độ về phía Nga hoặc Trung Quốc. Tuy nhiên, ông Kausikan cho rằng điều đó là “vô lý”. Dù có thất vọng trước các phát ngôn và việc ông Trump công khai nhắc đến Pakistan như một đối tác tiềm năng, Ấn Độ sẽ không dễ dàng từ bỏ quan hệ với Mỹ.

Thực tế, điều gắn kết Ấn Độ và Mỹ trong hai thập kỷ qua chính là mối lo ngại chung về Trung Quốc – điều này vẫn không thay đổi. Mối quan hệ chiến lược đã được nâng lên tầm “Đối tác Toàn diện và Chiến lược Toàn cầu”, với hợp tác sâu rộng trong lĩnh vực quốc phòng, công nghệ và năng lượng sạch.

Dưới thời các Tổng thống Mỹ tiền nhiệm như George W. Bush và Barack Obama, Ấn Độ được công nhận là “đối tác quốc phòng lớn”. Điều này phản ánh cam kết dài hạn giữa hai bên, vượt lên trên những bất đồng ngắn hạn.

Các tranh chấp hiện tại có thể làm tan vỡ mối quan hệ này không?

Theo ông Evan Feigenbaum, Phó Chủ tịch tổ chức Carnegie Endowment for International Peace, các động thái mới của ông Trump đang đe dọa phá hủy những tiến bộ đạt được trong hơn 20 năm qua. Phát biểu trên CNBC, ông cho biết dù Mỹ và Ấn Độ từng có bất đồng – như việc Ấn Độ mua vũ khí từ Nga hay Mỹ hợp tác với Pakistan – nhưng đôi bên luôn biết cách kiểm soát để không ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ song phương.

Tuy nhiên, “mọi kịch bản giờ đây đều có thể xảy ra,” ông nói. Chính phủ Ấn Độ đã phản ứng gay gắt trước lời chỉ trích về việc mua dầu Nga, cho rằng điều đó là “phi lý và không công bằng”. Họ cũng nhấn mạnh rằng các quốc gia phương Tây đang chỉ trích cũng vẫn tiếp tục giao dịch với Nga.

Ấn Độ cũng không hài lòng với việc Mỹ tìm cách xích lại gần Trung Quốc, điều mà New Delhi xem là mâu thuẫn trong chính sách của Washington. Mối nghi ngại này càng khiến Ấn Độ cảnh giác và ít sẵn sàng nhượng bộ trong các cuộc đàm phán thương mại.

Thỏa thuận thương mại có còn khả thi?

Triển vọng đạt được một thỏa thuận thương mại toàn diện giữa hai nước đang mờ nhạt dần. Dư luận Ấn Độ, bao gồm truyền thông, công chúng và cả phe đối lập, đang gây áp lực lớn buộc chính phủ không được tỏ ra yếu thế trước Mỹ. “Ngay cả nếu đạt được một thỏa thuận, niềm tin cũng đã bị tổn hại,” ông Feigenbaum nhận định.

Ông Subhash Garg, cựu Thứ trưởng Tài chính Ấn Độ, cho rằng lập trường giữa hai bên quá khác biệt để có thể hòa giải. Theo ông, Ấn Độ nên chuẩn bị tâm thế chịu đựng thiệt hại xuất khẩu, và tìm cách chuyển hướng sang các thị trường nội địa hoặc khu vực khác.

Dù vậy, vẫn có những tiếng nói lạc quan. Bà Sumita Dawra, cựu Thứ trưởng Lao động Ấn Độ, cho biết nước này vẫn hy vọng sẽ có kết quả tích cực trong vòng đàm phán thương mại dự kiến diễn ra vào cuối tháng 8. Bà nhấn mạnh rằng nhu cầu nội địa mạnh mẽ của Ấn Độ có thể giúp bù đắp tác động tiêu cực và nước này đang tích cực thúc đẩy các FTA với Anh và EU.

Kì Lân (Theo CNBC)