TPHCM: Báo động chậm giải ngân đầu tư công

Nhiều dự án đầu tư công tại TPHCM đang đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Ảnh: A.T.

Chậm giải phóng mặt bằng là nguyên nhân chính

Theo số liệu từ Kho bạc Nhà nước khu vực II, tính đến hết ngày 28/5, TPHCM mới giải ngân được 8.710 tỉ đồng, đạt 10,2% kế hoạch đầu tư công cả năm. Mặc dù số tiền giải ngân tăng 29,9% so với cùng kỳ và tỷ lệ tăng nhẹ 1,7 điểm phần trăm, song con số này vẫn thấp đáng báo động so với mục tiêu đề ra là giải ngân ít nhất 30% trong 6 tháng đầu năm. “Dù thành phố đã giao chỉ tiêu chi tiết cho từng sở, ngành, địa phương và chủ đầu tư nhưng tiến độ giải ngân vẫn chưa có nhiều chuyển biến. Tỷ lệ hiện tại là rất chậm nếu so với yêu cầu thực tế”, ông Nguyễn Khắc Hoàng - Chi cục trưởng Chi cục Thống kê TPHCM, thẳng thắn nhận định.

Đáng nói, nhiều dự án trọng điểm, dù được bố trí vốn lớn vẫn “án binh bất động”. Cụ thể, dự án xây dựng nút giao thông An Phú - một trong những công trình giao thông lớn của thành phố có tổng mức đầu tư 3.408 tỉ đồng, đã được bố trí 754 tỉ đồng trong năm 2025 để thi công hoàn thành. Tuy nhiên, công tác giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn tất, kéo dự án gặp khó khăn trong vấn đề giải ngân vốn. Theo Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TPHCM (TCIP), nguyên nhân chính là do chưa hoàn tất giải phóng 22.000 m² mặt bằng thuộc Khu đô thị phát triển An Phú. Thêm vào đó, việc thi công tại nút giao lớn cần đảm bảo giao thông xuyên suốt trong khi triển khai nên tiến độ càng bị kéo chậm, kéo theo việc không thể giải ngân. Tình trạng tương tự cũng xảy ra tại Dự án mở rộng quốc lộ 50 (huyện Bình Chánh), cũng chưa giải ngân được đồng nào vì vướng giải phóng mặt bằng. Hai dự án lớn khác, gồm Đường Vành đai 3 đoạn qua TPHCM và Dự án Cải tạo môi trường kênh Tham Lương – Bến Cát – rạch Nước Lên chỉ lần lượt giải ngân được 61 tỉ đồng và 3,7 tỉ đồng trong quý I/2025. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cho 2 dự án nêu trên rất thấp so với quy mô và tính chất cấp bách của công trình.

Tuy nhiên, theo bà Lê Thị Huỳnh Mai - Giám đốc Sở Tài chính, thành phố đã giao và phân bổ chi tiết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 là 85.517,052 tỉ đồng. Trong đó, vốn ngân sách trung ương là 4.605,492 tỉ đồng, vốn ngân sách địa phương là 80.911,56 tỉ đồng. Bên cạnh đó, thành phố cũng quyết tâm hành động cao nhất để hoàn thành mục tiêu giải ngân kế hoạch đầu tư công lũy kế đến hết quý 2 đạt tỷ lệ 30%.

Lo mục tiêu tăng trưởng bị ảnh hưởng khi giải ngân đầu tư công chậm

Giải thích lý do giải ngân vốn đầu tư công thấp, Giám đốc Sở Tài chính khẳng định, theo kế hoạch, TPHCM xác định mục tiêu cả năm, phấn đấu giải ngân đạt tỷ lệ 100% trên tổng số vốn Thủ tướng Chính phủ giao. Tuy nhiên, phần lớn vốn đầu tư công của thành phố sẽ giải ngân vào thời điểm cuối quý 4. Đây cũng là một trong những lý do chính dẫn đến tỷ lệ giải ngân trong các tháng đầu năm của thành phố chưa cao, khó bám sát tỷ lệ bình quân chung của cả nước.

Trước thực trạng giải ngân ì ạch kéo dài nhiều năm, nhiều chuyên gia và lãnh đạo thành phố đã lên tiếng cảnh báo và đề xuất những giải pháp mang tính cải cách. Ông Trương Minh Huy Vũ - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TPHCM cho rằng: “Tỷ lệ giải ngân thấp không chỉ là vấn đề của riêng năm 2025 mà là một điểm nghẽn mang tính hệ thống, nội tại và kéo dài. Chúng ta cần nhìn nhận đúng vai trò của giải ngân đầu tư công như một động lực chính giúp tăng trưởng kinh tế. Nếu vốn đầu tư công giải ngân chậm mọi thứ sẽ đình trệ”. Ông Vũ đề xuất thành phố cần khẩn trương xây dựng và ban hành một cơ chế đặc biệt. Theo ông Vũ, có thể gọi là “luồng xanh” cho đầu tư công, nhằm cắt giảm thủ tục, phân cấp mạnh hơn và tạo lối đi riêng cho các dự án có tác động lớn đến kinh tế - xã hội. Năm nhóm dự án được đề xuất áp dụng cơ chế này gồm: các công trình đầu tư công vốn lớn, dự án FDI trọng điểm, dự án công nghệ cao (xanh và số), nhà ở xã hội và các dự án hạ tầng đô thị, đặc biệt là đường sắt đô thị.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Văn Được - Chủ tịch UBND TPHCM bày tỏ lo ngại khi tỷ lệ giải ngân của thành phố đang thấp hơn bình quân cả nước (15%) và thua xa nhiều địa phương đã đạt tới 40 – 50%. Ông Được cho biết đã trực tiếp làm việc với từng sở, ngành để yêu cầu phân công lại trách nhiệm, làm rõ nguyên nhân chậm trễ và cam kết thay đổi tình hình. “Đầu tư công không phải là câu chuyện chỉ của ngân sách mà là động lực then chốt để tạo cú hích cho kinh tế địa phương”, Chủ tịch thành phố nhấn mạnh và cho biết UBND thành phố đã yêu cầu toàn bộ hệ thống chính quyền phải vào cuộc quyết liệt, tập trung “mổ xẻ” nguyên nhân tồn tại, tháo gỡ điểm nghẽn giải ngân, đồng thời tái cơ cấu bộ máy điều hành và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu 8,5% trong năm 2025, hướng đến mục tiêu tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo.

Với hàng loạt dự án lớn đang “đắp chiếu” vì thủ tục, mặt bằng và cơ chế thiếu linh hoạt, TPHCM đang đứng trước áp lực rất lớn. Giải ngân đầu tư công không thể tiếp tục chậm trễ, tránh lặp lại kịch bản “dồn lực quý 4” nhưng không hiệu quả trong nhiều năm qua.

THANH GIANG