Tổng thống Mỹ nhấn mạnh không gửi quân đến Ukraine và không để Kyiv vào NATO

Tổng thống Mỹ và tổng thống Ukraine

Việc đó giảm bớt lời hứa trước đó rằng Washington sẽ cung cấp các bảo đảm an ninh cho Kyiv, điều mà các đồng minh châu Âu coi là một bước đột phá quan trọng nhằm chặn đứng đà tiến quân của Nga.

Tổng thống Mỹ không gửi quân đến Ukraine

Trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với Fox News hôm 19.8, khi được hỏi liệu ông có thể trấn an người Mỹ rằng nước này sẽ không triển khai binh sĩ trên lãnh thổ Ukraine, ông Trump đáp: “Các bạn có sự đảm bảo của tôi và tôi là Tổng thống”.

Tuy nhiên, ông cho biết Washington có thể sẵn sàng cung cấp hỗ trợ trên không cho Ukraine nhằm bảo đảm thỏa thuận, một động thái nếu xảy ra vẫn sẽ là sự thay đổi đáng kể trong chính sách đối với cuộc xung đột.

Ông Trump khẳng định: “Sẽ có một hình thức bảo đảm an ninh nào đó”, đồng thời loại trừ khả năng Ukraine gia nhập khối xuyên Đại Tây Dương: “Không thể là NATO”.

Trước đó, trong bài đăng trên mạng xã hội tối 18.8, ông Trump cho biết các cuộc thảo luận tại Nhà Trắng bao gồm kế hoạch để các nước châu Âu cung cấp bảo đảm an ninh cho Ukraine, với Mỹ đóng vai trò “điều phối viên”.

Anh và một số đồng minh châu Âu đã nêu ý tưởng về một “lực lượng bảo đảm” có thể được triển khai tới Ukraine theo một thỏa thuận hòa bình trong tương lai nhằm ngăn chặn Nga. Tuy nhiên, kế hoạch này cần có sự hậu thuẫn chắc chắn của Mỹ, trong khi Trump vẫn phản đối việc triển khai quân Mỹ như một bên bảo đảm cho bất kỳ thỏa thuận nào.

Một số đề xuất khác cho rằng các đồng minh phương Tây có thể cung cấp cho Ukraine sự bảo vệ tương tự Điều 5 của NATO – tức là coi một cuộc tấn công vào một thành viên là cuộc tấn công vào tất cả.

Trong thông cáo sau cuộc họp tại Nhà Trắng hôm 18.8, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni cho biết dù Ukraine sẽ không gia nhập NATO, các đồng minh phương Tây sẽ cam kết “một điều khoản an ninh tập thể cho phép Ukraine nhận được sự hỗ trợ từ tất cả đối tác, bao gồm cả Mỹ, sẵn sàng hành động nếu Ukraine bị tấn công lần nữa”.

Moscow trước đó khẳng định việc triển khai quân NATO đến Ukraine sẽ là “lằn ranh đỏ” trong đàm phán. Moscow đã ra tuyên bố hôm 18.8 bác bỏ mọi kịch bản triển khai nhân sự NATO tại Ukraine.

Bộ Ngoại giao Nga khẳng định: “Chúng tôi tái khẳng định sự phản đối tuyệt đối với mọi kịch bản liên quan đến việc bố trí quân NATO tại Ukraine”. Ông Trump gạt bỏ lo ngại này hôm 19.8 và nhấn mạnh ông vẫn lạc quan về triển vọng đạt thỏa thuận với Putin.

NATO hy vọng Mỹ đảm bảo an ninh cho Ukraine

Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã gọi lời hứa hôm 18.8 của ông Trump về việc cung cấp bảo đảm an ninh để buộc Nga tuân thủ thỏa thuận hòa bình là một bước đột phá quan trọng, trong bối cảnh Zelensky và các lãnh đạo châu Âu nhóm họp tại Nhà Trắng tiến hành một hội nghị thượng đỉnh bất thường.

Trong buổi họp báo tại hội nghị, ông Trump từ chối nói liệu Mỹ có thể triển khai quân đến Ukraine nhằm đóng vai trò “ngòi nổ” ngăn Nga khơi lại xung đột trong tương lai hay không.

Các lãnh đạo châu Âu tiếp tục họp vào 19.8 sau cuộc gặp với Zelensky tại Nhà Trắng, giữa lúc còn nhiều hoài nghi về mức độ sẵn sàng của ông Putin trong việc đối thoại trực tiếp với Tổng thống Ukraine.

Trọng tâm trong các cuộc thảo luận của các đồng minh châu Âu là câu hỏi về những bảo đảm an ninh có thể dành cho Ukraine. Hôm thứ 18.8, Zelensky mô tả đây là “vấn đề then chốt, điểm khởi đầu để chấm dứt chiến tranh” và ông đánh giá cao tín hiệu từ ông Trump rằng Mỹ sẵn sàng tham gia vào cam kết đó.

Zelensky cho biết những bảo đảm này sẽ được “chính thức hóa theo cách nào đó trong vòng một tuần hoặc 10 ngày tới”, khoảng thời gian có thể được coi là dài nếu xét đến tốc độ ngoại giao dưới thời Tổng thống Trump.

Zelensky nhấn mạnh rằng Ukraine sẽ bác bỏ bất kỳ thỏa thuận nào giới hạn quy mô quân đội của mình, khẳng định rằng “một quân đội Ukraine hùng mạnh” phải là một phần trong những bảo đảm an ninh của đất nước. Đây là những đề xuất đi ngược lại các điều kiện mà ông Putin từng đưa ra như cơ sở để chấm dứt chiến tranh.

Liệu có khả năng 2 lãnh đạo Nga - Ukraine gặp nhau?

Phát ngôn viên Nhà Trắng, Karoline Leavitt vừa cho biết cả ông Putin lẫn ông Volodymyr Zelensky đều bày tỏ “thiện chí ngồi lại với nhau”. Bà bổ sung: “Tôi được biết công tác chuẩn bị cho cuộc gặp đó đang được tiến hành”.

Bloomberg đưa tin Hungary đã bày tỏ mong muốn đăng cai sự kiện này. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đề xuất Geneva, trong khi ngoại trưởng Thụy Sĩ hứa đảm bảo “miễn trừ” cho ông Putin bất chấp việc ông đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế truy tố.

Nguồn tin thân cận với đàm phán tiết lộ ông Putin đã đề xuất gặp Zelensky tại Moscow và ông Zelensky được cho là đã từ chối lời mời này.

Chưa rõ hai nhà lãnh đạo có gặp nhau hay không và khi nào. Ông Putin dự kiến tham dự hội nghị của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Thiên Tân, Trung Quốc vào cuối tháng 8 và khiến việc tổ chức một hội nghị thượng đỉnh song phương trong hai tuần tới trở nên phức tạp.

Tổng thống Trump cùng một số lãnh đạo châu Âu ở Washington hôm 18.8 cho biết ông Putin đã đồng ý đối thoại trực tiếp với ông Zelensky trong những tuần tới để tìm cách chấm dứt cuộc chiến kéo dài ba năm rưỡi. Tuy nhiên, Moscow vẫn chưa xác nhận bất kỳ cuộc gặp nào – nếu diễn ra, đây sẽ là lần đầu tiên hai lãnh đạo đối diện trực tiếp kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt.

Cố vấn Điện Kremlin Yuri Ushakov chỉ cho biết hai tổng thống Putin và Trump đã bàn về khả năng “nâng cấp cấp độ đại diện” trong các cuộc đàm phán Ukraine. Trong phát biểu muộn hôm 18.8, ông Ushakov không nêu rõ chi tiết và cũng không đề cập đến khả năng tổ chức một cuộc gặp tay ba giữa ông Putin với hai người đồng cấp Trump và Zelensky.

Hôm 19.8, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói trên truyền hình nhà nước rằng bất kỳ cuộc gặp nào giữa tổng thống Nga và Ukraine “cần được chuẩn bị rất kỹ lưỡng”.

Triển vọng hòa bình mơ hồ

Trong cuộc phỏng vấn với Fox News hôm 19.8, ông Trump thừa nhận có khả năng ông Putin không muốn đạt thỏa thuận. Ông Trump nói: “Chúng ta sẽ biết rõ hơn về Tổng thống Putin trong vài tuần tới… Có thể ông ấy không muốn ký thỏa thuận”, đồng thời cảnh báo nếu vậy thì Putin sẽ rơi vào “tình thế khó khăn”.

Dù các lãnh đạo phương Tây tỏ ra lạc quan và dành lời ca ngợi ông Trump tại Nhà Trắng, khoảng cách giữa yêu cầu của Nga và những gì Ukraine sẵn sàng chấp nhận vẫn còn rất lớn. Đến nay, vẫn có nhiều hoang mang về việc ông Trump thực sự đã đề xuất điều gì và ông Putin có đồng ý gì trong hội nghị Alaska hay không. Một số người lo ngại Tổng thống Trump đã phóng đại kết quả và đánh giá sai mức độ sẵn sàng nhượng bộ của Moscow.

Cuộc họp hôm 18.8 tại Nhà Trắng cũng không làm sáng tỏ điều kiện lãnh thổ mà Putin đưa ra. Lãnh đạo Nga yêu cầu Ukraine rút khỏi Donetsk và Luhansk, trong khi ông Zelensky kiên quyết không nhượng đất ngoài vùng đang bị chiếm đóng hoặc hợp thức hóa quyền kiểm soát của Moscow.

Bùi Tú