Tìm lời giải cho bài toán tăng năng suất lao động của Việt Nam

Việt Nam đang đứng trước nguy cơ bị tụt lại phía sau khi mà tốc độ tăng năng suất đang thấp hơn tốc độ tăng bình quân của GDP khoảng 6,21% cùng thời kỳ. Nguồn: Internet

Đó là thông tin được đưa ra tại Diễn đàn CEO năm 2018 với chủ đề "Nâng cao năng suất lao động, đòn bẩy tăng trưởng kinh tế" được Thời báo Kinh tế Việt Nam tổ chức ngày 13/4.

Năng suất đã được cải thiện

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Ngô Văn Tuấn - Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, cho biết, cùng với quá trình đổi mới và phát triển kinh tế, năng suất lao động của Việt Nam đã cải thiện đáng kể.

Cụ thể, theo Tổng cục Thống kê, năng suất lao động toàn nền kinh tế năm 2017 theo giá hiện hành ước đạt 92,1 triệu đồng, tương đương khoảng 4.100 USD/lao động, tăng 5,9% so với năm 2016,cao hơn so với mức tăng bình quân 4,5% giai đoạn 2011-2016 và cao hơn nhiều so với mức tăng 3,45%/năm giai đoạn 2006-2010.

Đóng góp của năng suất yếu tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế ngày càng cao. Chỉ tính riêng các năm 2016 – 2017, TFP ước tăng 2,26%, đóng góp khoảng 35,4% vào tăng trưởng kinh tế.

năng suất lao động của Việt Nam thời gian qua có sự cải thiện đáng kể theo hướng tăng đều qua các năm, là quốc gia có tốc độ tăng năng suất lao động cao trong khu vực ASEAN.

Tính chung giai đoạn 10 năm 2007-2016, năng suất lao động theo sức mua tương đương năm 2011 (PPP 2011) của Việt Nam tăng trung bình hàng năm 4,2%/năm, cao hơn so với mức tăng bình quân của Singapore (1,5%/năm); Malaysia (1,9%/năm); Thái Lan (2,5%/năm); Indonesia (3,5%/năm); Philipines (2,8%/năm).

Song, vẫn là chưa đủ...

Dù vậy, ông Ngô Văn Tuấn cho rằng, với tốc độ tăng năng suất lao động bình quân khoảng 4,7% giai đoạn 2011-2017, Việt Nam đang đứng trước nguy cơ bị tụt lại phía sau khi mà tốc độ tăng năng suất đang thấp hơn tốc độ tăng bình quân của GDP khoảng 6,21% cùng thời kỳ, và cũng thấp hơn tốc độ tăng lương thực tế bình quân khoảng 12,59%/năm.

“Có nghĩa là chi phí sản xuất ở Việt Nam đang trở nên đắt đỏ hơn và điều này tác động trực tiếp tới tính cạnh tranh của nền kinh tế, nguy cơ sụt giảm đà công nghiệp hóa khi mà nhiều doanh nghiệp FDI sẽ chuyển địa điểm sản xuất sang nước có chi phí rẻ hơn, tạo áp lực lớn lên tăng trưởng kinh tế”, ông Tuấn dẫn giải.

Dẫn những số liệu thống kê, theo Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm, năng suất lao động của Việt Nam hiện nay vẫn thấp so với các nước trong khu vực. Chênh lệch về năng suất lao động giữa Việt Nam với các nước tiếp tục gia tăng.

“Tính theo PPP 2012, năng suất lao động của Việt Nam năm 2016 đạt 9.894 USD, chỉ bằng 7% mức năng suất của Singapore, 17,6% của Malaysia, 36,5% của Thái Lan”, người đứng đầu cơ quan thống kê trung ương dẫn chứng.

Nguyên nhân vì sao?

Lý do khiến năng suất lao động của Việt Nam có tăng, nhưng vẫn chưa thể theo kịp khu vực, theo đánh giá của ông Tuấn là do thời gian qua, năng suất lao động tăng chủ yếu theo chiều rộng chứ chưa theo chiều sâu.

“Do phần lớn vẫn dựa vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ khu vực nông nghiệp sang lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ, mà chưa phải là sự cải thiện trong nội tại từng ngành kinh tế”, ông Tuấn chỉ rõ.

Giải thích sâu hơn về việc vì sao năng suất lao động của Việt Nam vẫn rất thấp so với các nước khác, ông Nguyễn Bích Lâm cho biết, trong cơ cấu, lao động trong khu vực nông nghiệp còn lớn trong khi năng suất lao động ngành nông nghiệp thấp.

“Đến năm 2017, nước ta vẫn còn tới 21,6 triệu lao động làm việc trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản, trong khi năng suất lao động khu vực này chỉ đạt 35,5 triệu đồng/lao động, bằng 38,1% mức năng suất lao động chung của nền kinh tế”, người đứng đầu Tổng cục Thống kê đưa ra những con số để minh chứng.

Một lý do khác được ông Lâm đưa ra đó là do chất lượng, cơ cấu và hiệu quả sử dụng lao động còn thấp.

“Chỉ có 21,5% lao động cả nước đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ, trong đó khu vực nông thôn rất thấp, chỉ khoảng 13%”, ông Lâm cung cấp thêm thông tin.

Bên cạnh đó, máy móc, thiết bị và quy trình công nghệ lạc hậu cũng là một trong những nguyên nhân khiến năng suất lao động Việt Nam còn thấp.

“Đa số doanh nghiệp dân doanh đang sử dụng công nghệ tụt hậu 2-3 thế hệ so với mức trung bình thế giới, có đến 76% máy móc, dây chuyền công nghệ nhập từ nước ngoài thuộc thế hệ 1960, 75% thiết bị hết khấu hao, 50% thiết bị là đồ tân trang”, ông Lâm cho biết.

Bên cạnh đó, khu vực doanh nghiệp chưa thực sự là động lực quyết định tăng trưởng năng suất lao động của nền kinh tế.

Quy mô doanh nghiệp Việt Nam quá nhỏ bé, số doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ chiếm gần 98% tổng số doanh nghiệp của cả nước, số lượng doanh nghiệp lớn chỉ chiếm 2,1%.

Cần làm gì để nâng cao năng suất lao động?

Ông Nguyễn Bích Lâm cho rằng, điều cần thiết hiện nay là Chính phủ sớm thành lập Ủy ban Năng suất Quốc gia do một Phó Thủ tướng Chính phủ làm Chủ tịch, thiết lập một cơ quan thường trực, chuyên sâu về năng suất lao động có nhiệm vụ phối hợp các động lực tăng năng suất quốc gia của Việt Nam, đi học tập kinh nghiệm của Singapore và Hàn Quốc để áp dụng vào Việt Nam.

Bên cạnh xây dựng và thực hiện thành công Chiến lược quốc gia về nâng cao năng suất lao động của Việt Nam, cần phát động phong trào tăng năng suất lao động trong tất cả khu vực của nền kinh tế.

Ông Lâm đề xuất chọn một tháng trong năm là “Tháng Năng suất Quốc gia” nhằm thúc đẩy phong trào tăng năng suất lao động, thể hiện sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị và đồng thuận của toàn xã hội đối với việc thúc đẩy tăng năng suất lao động.

Khu vực doanh nghiệp chiếm vị trí hết sức quan trọng trong nền kinh tế, do đó, Tổng cục Thống kê đề nghị có giải pháp khuyến khích các doanh nghiệp sắp xếp lại để có quy mô lao động tối ưu nhằm đạt được năng suất lao động cao nhất.

"Chúng ta phải nỗ lực mới rút ngắn được khoảng cách. Nhưng nói vậy không có nghĩa phải cố gắng để đuổi kịp mà phải làm thế nào để tăng năng lực nội tại của Việt Nam lên", ông Lâm cũng lưu ý.

Ở góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài, ông Bang Huyn Woo, Phó tổng giám đốc Samsung Việt Nam lại cho rằng, năng suất lao động của người Việt Nam không hề thấp.

Ông khẳng định, năng suất lao động ở Việt Nam bằng 99% so với năng suất lao động tại các nhà máy mà Samsung đang hoạt động ở các nước khác.

Tuy nhiên, tại các nhà máy của Samsung đang có hai đối tượng lao động chính là công nhân và kỹ sư.

Tổng số lao động là công nhân tại các nhà máy Samsung ở Việt Nam là 170 nghìn lao động người Việt, còn quản lý người Hàn Quốc là 240 người, nên có thể tưởng tượng được năng suất lao động của người Việt Nam khá tương đồng so với các nước khác.

Còn với nguồn lao động chất lượng cao là kỹ sư thì có thể khác biệt do cơ chế về đào tạo.

"Tôi thấy tiềm năng của người Việt Nam rất cao. Tôi không nghĩ năng suất của người Việt Nam thấp mà chủ yếu là do quá trình đào tạo, quản lý lao động mà ở đây là vai trò của các nhà quản lý. Tôi có thể lấy ví dụ về tiềm năng của người Việt như chiến thắng của tuyển thủ Việt Nam trong giải đấu vừa rồi. Họ gặp được người huấn luyện viên tốt nên họ đã được đào tạo và chiến thắng. Nếu người lao động Việt Nam có được sếp giỏi thì năng suất lao động người Việt cũng được nâng lên", ông Woo nói.

Theo Phương Anh/kinhtevadubao.vn