Tìm lời giải bài toán nguyên liệu cho các làng nghề Thủ đô

Nguyên liệu đầu vào cung không đủ cầu

Hà Nội có tới hơn 1.300 làng nghề và làng có nghề, vừa lưu giữ bản sắc văn hóa vừa tạo việc làm và đóng góp kinh tế. Dù vậy, các làng nghề đang phải giải bài toán thiếu nguyên liệu.

Tại “Hội nghị kết nối cung – cầu nguyên liệu đầu vào ngành thủ công mỹ nghệ giữa Hà Nội và các tỉnh phía Bắc”, ông Đào Việt Bình – Chủ tịch Hiệp hội gốm sứ Kim Lan cho biết nhu cầu về đất sét, cao lanh, tràng thạch, thạch anh, men màu và các phụ gia của ngành gốm sứ Hà Nội hằng năm rất lớn. Đa phần nguồn cung phải mua từ Phú Thọ, Quảng Ninh, Lào Cai, còn một số nguyên liệu đặc biệt như men màu hoặc zircon, ôxít kim loại phải nhập khẩu với giá cao.

Sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tại làng nghề gốm Bát Tràng. Ảnh: Hoài Nam

Ông Nguyễn Vinh Quang – Chủ tịch Hiệp hội Khảm trai Phú Xuyên chia sẻ, nghề khảm sử dụng vỏ trai, vỏ ốc làm nguyên liệu chính, nhưng tài nguyên này bị khai thác nhiều năm nên ngày càng khan hiếm. Sự thiếu ổn định về nguồn cung làm chi phí đầu vào tăng cao, gây khó khăn cho các nghệ nhân và doanh nghiệp xuất khẩu.

Kết quả khảo sát của Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội cho thấy, mỗi năm các làng nghề mây tre đan tiêu thụ khoảng 6.800 tấn nguyên liệu, các làng nghề gốm sứ tiêu thụ khoảng 620.000 tấn đất sét và cao lanh, các làng nghề sơn mài khoảng 4.000 tấn, còn ngành chế biến gỗ cần tới hơn 1 triệu m³ gỗ. Nhu cầu lớn nhưng nguồn cung chưa ổn định, khiến sản phẩm thiếu sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Liên kết vùng và xây dựng mạng lưới

Các chuyên gia cho rằng, việc kết nối cung – cầu và xây dựng mạng lưới cung ứng liên kết giữa Hà Nội với các địa phương là giải pháp cấp thiết. Ông Lê Hoàng Tài – Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) – đề xuất các tỉnh có vùng nguyên liệu và các làng nghề Hà Nội cần ký hợp đồng dài hạn để giảm rủi ro, đồng thời đầu tư phát triển hệ thống logistics và kho bãi để làng nghề dự trữ nguyên liệu.

Sản xuất hành thủ công tại làng nghề thêu Quất Động. Ảnh: Hoài Nam

Chuyên gia Vũ Huy Thiều gợi ý hoàn thiện chính sách đất đai, khuyến khích doanh nghiệp và hợp tác xã thuê hoặc tích tụ đất để phát triển vùng nguyên liệu tập trung; đồng thời kêu gọi Hà Nội phối hợp chặt chẽ với các địa phương nhằm hình thành chuỗi liên kết cung ứng.

Ở góc độ hiệp hội, ông Lê Bá Ngọc – Tổng Thư ký Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam – nhấn mạnh, Hà Nội phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu ngoài tỉnh. Ông đề nghị thành phố cần liên kết theo mô hình công – tư – cộng đồng để xây dựng vùng chuyên canh. Chẳng hạn, ký hợp đồng với Thanh Hóa về tre, Quảng Nam về mây và Lâm Đồng về tơ lụa… nhằm có vùng cung cấp ổn định, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

Ssản xuất gốm sứ tại làng nghề gốm Bát Tràng. Ảnh: Hoài Nam

Ông Vương Đình Thanh – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Tư vấn Phát triển công nghiệp Hà Nội – kiến nghị cần đầu tư phát triển vùng nguyên liệu tập trung và điều chỉnh giá thuê đất cho các cơ sở sản xuất trong cụm công nghiệp. Từ phía địa phương cung cấp, ông Hoàng Xuân Tiến – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Phú Thọ – cho rằng Hà Nội và Phú Thọ nên tăng cường kết nối để vừa cung cấp nguyên liệu, vừa tiêu thụ bán thành phẩm; đồng thời khảo sát tiềm năng nguyên liệu bản địa để lựa chọn cây trồng đặc trưng phục vụ làng nghề.

Theo bà Nguyễn Ánh Dương – Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội, chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa của thành phố đến năm 2030 đặt mục tiêu có 6–10 nhóm hàng thủ công mỹ nghệ xuất khẩu trực tiếp và tỷ trọng hàng thủ công mỹ nghệ chiếm 3–5 % giá trị xuất khẩu của Hà Nội. Để đạt mục tiêu này, thành phố đang thúc đẩy hợp tác với các địa phương trong nước và cả những nước như Lào, Campuchia nhằm hình thành vùng nguyên liệu bền vững.

Sở Công Thương Hà Nội đã rà soát và phát triển các vùng nguyên liệu tại chỗ, xây dựng kế hoạch phát triển nguồn cung bền vững từ các tỉnh và quốc gia khác. Thành phố cũng đang triển khai kế hoạch xây dựng chợ đầu mối giao dịch nguyên liệu, đồng thời phát triển mô hình chuyên môn hóa trong cung cấp nguyên liệu để nâng cao hiệu quả, giảm thất thoát và tránh lãng phí.

Lê Nam