Tiêu chuẩn quốc gia: Bảo vệ lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp và người tiêu dùng

Lực lượng quản lý thị trường tỉnh Tuyên Quang kiểm tra, lập biên bản một cửa hàng kinh doanh quần áo có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu tại phường Minh Xuân, thành phố Tuyên Quang. Ảnh minh họa: Quang Cường/TTXVN

Trong bối cảnh đó, hệ thống Tiêu chuẩn quốc gia đóng vai trò then chốt trong việc tạo “lá chắn” bảo vệ lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng, góp phần ổn định thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Hàng giả, hàng nhái - vấn nạn nhức nhối

Theo báo cáo tại buổi làm việc giữa Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính với các bộ, ngành, cơ quan Trung ương để đánh giá về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ, xuất xứ hàng hóa những tháng đầu năm 2025 và phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới, trong 4 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã bắt giữ, xử lý hơn 34.000 vụ việc liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả. Trong số này, có hơn 8.200 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; hơn 25.100 vụ gian lận thương mại, gian lận về thuế; hơn 1.100 vụ hàng giả, vi phạm sử hữu trí tuệ; thu nộp ngân sách nhà nước hơn 4.897 tỷ đồng; khởi tố hình sự gần 1.400 vụ, hơn 2.100 đối tượng.

Riêng tại Hà Nội, theo bà Nguyễn Kiều Oanh - Phó Giám đốc Sở Công Thương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thành phố Hà Nội, trong 5 tháng đầu của năm 2025, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vận chuyển trái phép hàng hóa diễn ra với nhiều hình thức, thủ đoạn tinh vi. Các đối tượng đã dùng nhiều phương thức, thủ đoạn như: Lợi dụng sự thông thoáng về chế độ chính sách xuất, nhập khẩu, sự phát triển của thương mại điện tử, dịch vụ ký gửi hàng hóa qua đường hàng không... để buôn lậu, vận chuyển trái phép tiền tệ, hàng hóa như ma túy tổng hợp, đồ điện tử, điện thoại di động, hàng hóa có giá trị cao...

Từ dịp cao điểm Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 đến ngày 27/5/2025, các lực lượng chức năng Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thành phố đã kiểm tra 9.587 vụ, xử lý 8.770 vụ vi phạm về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (trong đó khởi tố 107 vụ với 163 bị can), thu nộp ngân sách nhà nước hơn 2,1 nghìn tỷ đồng trong đó, phạt hành chính hơn 722 tỷ đồng; truy thu thuế, thu hồi thuế gần 1,4 nghìn tỷ đồng; tiền bán hàng hơn 4 tỷ đồng.

Qua nắm tình hình, đấu tranh, xử lý cho thấy phương thức, thủ đoạn phạm tội sản xuất hàng giả chủ yếu nổi lên là giả về hình thức; giả về chất lượng. Riêng đối với mặt hàng là thực phẩm, thực phẩm chức năng và thuốc giả, các đối tượng thường sử dụng một số thủ đoạn. Trong đó có: Thành lập nhiều công ty “ma” hoặc doanh nghiệp bình phong, có chức năng nhập khẩu - phân phối để hợp thức hóa hàng giả, tạo vỏ bọc kinh doanh hợp pháp; thiết lập xưởng sản xuất tại các địa điểm hẻo lánh, thuê cơ sở không đăng ký cấp phép để phối trộn nguyên liệu kém chất lượng, đóng gói, dán nhãn giả. Một hình thức mới là nhập thuốc thật, sau đó tách vỉ hoặc gói, thay thế một số viên bằng thuốc giả kém chất lượng để tăng lợi nhuận, rất khó phát hiện bằng kiểm tra thông thường; sử dụng bao bì, nhãn hiệu, tem chống hàng giả tinh vi sao chép từ hàng thật, thậm chí đặt in màng nhôm, in vỏ hộp giống nguyên mẫu để đánh lừa người tiêu dùng và lực lượng chức năng kiểm tra…

Nhiều gian hàng tại chợ Đồng Xuân đã đóng cửa tạm thời hoặc cho thuê lại mặt bằng giữa cao điểm chống hàng giả. Ảnh: Thành Phương/ TTXVN

Trước tình trạng trên, bà Nguyễn Kiều Oanh đề nghị các bộ, ngành có liên quan sớm ban hành đầy đủ các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đối với các sản phẩm thực phẩm thuộc phạm vi quản lý, nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho doanh nghiệp thực hiện tự công bố sản phẩm, đồng thời giúp cơ quan chức năng có căn cứ kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm lưu thông trên thị trường. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần xem xét, bổ sung, tăng cường nguồn lực, nhân lực, trang thiết bị, vật tư và ứng dụng khoa học công nghệ (ứng dụng trí tuệ nhân tạo) cho các tổ chức giám định chất lượng, phòng thí nghiệm, kiểm nghiệm thực phẩm được chỉ định để hỗ trợ các cơ quan thực thi thực hiện kiểm soát, giám sát chất lượng thực phẩm lưu thông trên thị trường; vận chuyển và lưu giữ tang vật vi phạm đối với các vụ việc có quy mô lớn; bổ sung bố trí kho vật chứng chuyên dụng, có điều kiện bảo quản phù hợp với đặc thù hàng hóa thu giữ như thực phẩm, mỹ phẩm, thiết bị điện tử...

Tiêu chuẩn quốc gia - lá chắn pháp lý và kỹ thuật

Trong cuộc chiến chống lại vấn nạn hàng giả, hàng nhái đang nhức nhối hiện nay, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia do Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý là công cụ hiệu quả để kiểm soát chất lượng sản phẩm, bảo vệ lợi ích hợp pháp của các bên.

Tiêu chuẩn quốc gia là quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý dùng làm chuẩn để phân loại, đánh giá sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đối tượng này.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia là quy định về mức giới hạn của đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý mà sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội phải tuân thủ để bảo đảm an toàn, vệ sinh, sức khỏe con người; bảo vệ động vật, thực vật, môi trường; bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia, quyền lợi của người tiêu dùng và các yêu cầu thiết yếu khác.

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định, hệ thống Tiêu chuẩn quốc gia và Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia là công cụ quan trọng trong quản lý nhà nước, giúp ngăn chặn các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ kém chất lượng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Hiện hệ thống tiêu chuẩn quốc gia của Việt Nam đã có hơn 13 nghìn tiêu chuẩn, đứng đầu trong nhóm các nước ASEAN. Tỷ lệ hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực đạt trên 60%. Đây là kết quả đáng khích lệ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt kết quả vượt bậc trong thập kỷ vừa qua.

Hệ thống tiêu chuẩn quốc gia được bổ sung về số lượng, nâng cao về mức độ hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, khu vực, bao quát đầy đủ hơn các lĩnh vực kinh tế - xã hội, đặc biệt là lĩnh vực ưu tiên, các sản phẩm chủ lực của nền kinh tế sẽ góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cũng đánh giá, việc phát triển các tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, bảo đảm an toàn, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa, dịch vụ, ngày càng khẳng định được vai trò, vị thế là một công cụ quản lý hiện đại, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Doanh nghiệp, người tiêu dùng hưởng lợi từ tiêu chuẩn

Thực tế cho thấy, những doanh nghiệp đầu tư vào tiêu chuẩn hóa sản phẩm đã và đang thu được “quả ngọt”. Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông đã và đang tích cực áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong sản xuất và quản trị, nhằm hướng tới phát triển bền vững và tăng khả năng cạnh tranh. Hiện doanh nghiệp đã triển khai ISO 9001:2015 (quản lý chất lượng), ISO 14001:2015 (môi trường), ISO 45001:2018 (an toàn lao động), ISO 22000:2018 (an toàn thực phẩm) và ISO 14064-1 (quản lý khí nhà kính). Các tiêu chuẩn này không chỉ giúp kiểm soát rủi ro, nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn góp phần tối ưu quy trình sản xuất, tiết kiệm năng lượng và nguyên vật liệu, qua đó giảm chi phí và tăng lợi nhuận. Nhờ đầu tư công nghệ hiện đại, quy trình khép kín và quản lý theo chuẩn quốc tế, Rạng Đông đã nâng cao năng suất, giảm hàng lỗi, mở rộng thị trường xuất khẩu và từng bước khẳng định vị thế thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu.

Sản xuất phích nước ở nhà máy của Công ty Rạng Đông tại Khu công nghiệp Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: Vũ Sinh/ TTXVN

Nhờ việc ngày càng nhiều doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, quốc tế, người tiêu dùng ngày càng có nhiều công cụ để lựa chọn, tìm đến các sản phẩm rõ nguồn gốc, minh bạch thông tin như: Tem nhãn ghi tiêu chuẩn, mã QR truy xuất, dấu hợp quy (CR), chứng nhận chất lượng…

Trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng kém chất lượng, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia chính là “tường lửa” bảo vệ quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Xây dựng, thúc đẩy tiêu chuẩn hóa không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng, giảm chi phí, mà còn tạo dựng niềm tin thị trường, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Thu Phương (TTXVN)