Tài chính xanh - chìa khóa cho ngành logistics phát triển bền vững

Logistics xanh - xu hướng tất yếu và cấp bách

Chiều ngày 31/7/2025 tại TP. Hồ Chí Minh, Tạp chí Kinh tế - Tài chính phối hợp cùng Công ty Vinexad đã tổ chức tọa đàm với chủ đề “Chính sách tài chính phát triển logistics xanh”.

Sự kiện thu hút sự quan tâm đặc biệt từ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia kinh tế, đại diện doanh nghiệp cùng nhiều cơ quan, ban, ngành như Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), Cục Hải quan, Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam và Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright.

Đại biểu tham dự sự kiện. Ảnh: Minh Khuê.

Tọa đàm không chỉ là diễn đàn trao đổi chuyên sâu, mà còn là cơ hội để các bên liên quan cùng nhìn nhận những thách thức và gợi mở các giải pháp tài chính thiết thực, nhằm thúc đẩy ngành logistics Việt Nam phát triển theo hướng xanh, bền vững và hội nhập quốc tế.

Logistics là ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam, với quy mô thị trường ước đạt từ 40 - 42 tỷ USD và tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm từ 14 - 16%, cao nhất trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu ấn tượng, ngành logistics cũng đang đối mặt với bài toán nan giải: chi phí cao và phát thải lớn, đặc biệt trong vận tải đường bộ, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong chuỗi cung ứng.

Các diễn giả thảo luận, trao đổi và gợi mở các giải pháp tài chính thiết thực, nhằm thúc đẩy ngành logistics Việt Nam phát triển theo hướng xanh, bền vững và hội nhập quốc tế. Ảnh: Minh Khuê.

Hiện nay, chi phí logistics tại Việt Nam chiếm khoảng 16 -18% GDP, mức cao so với nhiều quốc gia khác. Trong khi đó, ngành này lại là một trong những nguồn phát thải carbon lớn nhất, gây áp lực lên mục tiêu phát triển bền vững và các cam kết quốc tế, trong đó có mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) mà Việt Nam đã tuyên bố tại COP26.

Chính vì vậy, phát triển logistics xanh không còn là lựa chọn, mà đã trở thành một yêu cầu bắt buộc. Điều này đòi hỏi sự chuyển đổi đồng bộ từ công nghệ, phương tiện, hạ tầng cho đến chính sách tài chính - yếu tố được đánh giá là then chốt để hiện thực hóa quá trình “xanh hóa” ngành logistics.

Chính sách tài chính - đòn bẩy cho chuyển đổi xanh

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) - nhấn mạnh: Logistics xanh không chỉ là xu hướng mà còn là chìa khóa giúp doanh nghiệp ứng phó và phục hồi trước những cú sốc kinh tế toàn cầu. Ông Trần Thanh Hải dẫn báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023, trong đó Việt Nam xếp thứ 43 về chỉ số hiệu quả logistics (LPI), nằm trong nhóm dẫn đầu của ASEAN.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương). Ảnh: Minh Khuê.

Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng và đáp ứng các yêu cầu quốc tế, như thuế carbon (CBAM) của EU, doanh nghiệp logistics buộc phải đẩy mạnh việc xanh hóa các hoạt động của mình. Việc đầu tư vào vận tải tiết kiệm nhiên liệu, container thông minh, công nghệ quản lý số hóa không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp giảm chi phí dài hạn, đặc biệt trong bối cảnh giá nhiên liệu luôn biến động.

Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cũng cho rằng chứng chỉ xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh trong tương lai. Việt Nam có cơ hội lớn để thúc đẩy logistics xanh nhờ vào sự phát triển hạ tầng giao thông và sự bùng nổ thương mại điện tử. Với quy mô thị trường bán lẻ năm 2024 đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước, đưa Việt Nam vào Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới.

Dưới góc độ chính sách công, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, chuyên gia từ Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, đã phân tích kỹ lưỡng về các trở ngại tài chính trong chuyển đổi sang logistics xanh, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn chiếm phần lớn trong ngành.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Minh Khuê.

Theo vị chuyên gia này, nguồn tài chính xanh hiện còn rất hạn chế. Dù Ngân hàng Nhà nước đặt mục tiêu tín dụng xanh chiếm 10% tổng tín dụng đến năm 2025, nhưng tính đến giữa năm 2025, tỷ lệ này mới đạt 4,35%. Nguyên nhân chủ yếu là thiếu tiêu chí đánh giá rõ ràng cho các dự án xanh, khiến các ngân hàng thương mại e ngại trong việc cấp vốn. Ngoài ra, việc thiếu quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh cũng làm hạn chế cơ hội tiếp cận vốn cho doanh nghiệp.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn khẳng định rằng cần có sự phối hợp liên ngành - giữa Bộ Công Thương, Bộ Giao thông Vận tải và Ngân hàng Nhà nước, để xây dựng một hệ sinh thái tài chính xanh. Các công cụ như tín dụng ưu đãi, bảo lãnh vay, quỹ đổi mới công nghệ và ưu đãi thuế phải được tích hợp thành một chính sách tổng thể, phù hợp với thực tiễn của Việt Nam.

Ông Đào Duy Tám, Trưởng Ban Giám sát quản lý về hải quan (Cục Hải quan) cũng đã chia sẻ về các cải cách hành chính nhằm hỗ trợ doanh nghiệp logistics. Một điểm nhấn là việc triển khai hải quan điện tử tại 100% các chi cục trên cả nước, giúp giảm thời gian thông quan và cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, Cục Hải quan cũng đang từng bước ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và blockchain vào công tác giám sát hàng hóa. Theo ông Tám, việc áp dụng công nghệ số không chỉ giúp tiết kiệm chi phí, giảm quãng đường vận chuyển, mà còn góp phần thúc đẩy chuỗi cung ứng theo hướng bền vững.

Phiên thảo luận chuyên sâu đã chỉ ra rằng hành trình chuyển đổi sang logistics xanh không hề dễ dàng. Bên cạnh rào cản tài chính, các doanh nghiệp còn phải đối mặt với chi phí đầu tư cao, hạ tầng chưa đồng bộ và thiếu thông tin hỗ trợ. Tuy nhiên, nếu được hỗ trợ đúng mức, logistics xanh có thể mang lại giá trị kép: giảm phát thải và giảm chi phí dài hạn.

Các đề xuất tại tọa đàm tập trung vào việc hình thành một bộ chính sách tài chính toàn diện, bao gồm: Ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh; tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi; Quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ xanh trong logistics; hệ thống đánh giá và chứng nhận logistics xanh rõ ràng, minh bạch.

Thanh Minh