Trong chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra 3 từ ghép bị Từ điển từ láy tiếng Việt nhận lầm là từ láy: ho hắng, hối hận, hơi hướng. Trong bài này, chúng tôi tiếp tục phân tích nghĩa đẳng lập của 3 từ: tả tơi, tán loạn, tê tái. (Phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trong chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị Từ điển từ láy tiếng Việt nhận lầm là từ láy: đầm ấm, đầm đìa, đần đù, đầy đọa. Trong bài này, chúng tôi tiếp tục phân tích nghĩa đẳng lập của 3 từ: ho hắng, hối hận, hơi hướng. (Phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trong tiếng Việt có một số từ mà một trong hai yếu tố cấu tạo không có nghĩa độc lập trong hành chức, nên được xếp vào diện từ láy, hoặc có nghĩa độc lập nhưng đã bị nhận lầm là từ láy. Đặc biệt, đây còn là những từ gốc Hán, nhưng đã được Việt hóa, ví dụ: lõa lồ, lú nhú, lung lay. (Phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là phân tích và trao đổi của chúng tôi):
Thị xã Long Mỹ ở vùng Tây sông Hậu, giáp các huyện Long Mỹ, Vị Thủy, Phụng Hiệp và Sóc Trăng, một trong những địa phương có nhiều kênh rạch nhất.
'Giây phút nhìn thấy tiếng Việt đứng cùng các ngôn ngữ khác vào ngày Galaxy AI ra mắt, chúng tôi như vỡ òa', Tuấn Minh – một trong những kỹ sư đưa tiếng Việt lên Galaxy AI – hồi tưởng.
Tết Nguyên Đán không chỉ mang lại niềm vui đoàn tụ mà còn là dịp để trao đi những giá trị sâu sắc. Crabit books giới thiệu một số đầu sách ý nghĩa giúp trẻ em hiểu hơn về ngày Tết cổ truyền của dân tộc.
Trong chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị Từ điển từ láy tiếng Việt nhận lầm là từ láy: đầm ấm, đầm đìa, đần đù, đầy đọa. Trong bài này chúng tôi tiếp tục phân tích nghĩa đẳng lập của 5 từ: lơi lả, lời lẽ, lợt lạt, lù mù, lờ mờ (phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trong chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị Từ điển từ láy tiếng Việt nhận lầm là từ láy: nôn nao, cồn cào, cơ cực, cục cằn. Trong bài này chúng tôi tiếp tục phân tích nghĩa đẳng lập của 4 từ: đầm ấm, đầm đìa, đần đù, đầy đọa (phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trong chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị Từ điển từ láy tiếng Việt nhận lầm là từ láy: cãi cọ, cay cú, cắm cúi, câu kéo. Trong bài này chúng tôi tiếp tục phân tích nghĩa đẳng lập của 4 từ: nôn nao, cồn cào, cơ cực, cục cằn (phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trong chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị Từ điển từ láy tiếng Việt nhận lầm là từ láy: chùa chiền, chung chạ, chứa chan. Trong bài này chúng tôi tiếp tục phân tích nghĩa đẳng lập của 4 từ: cãi cọ, cay cú, cắm cúi, câu kéo. (Phần để trong ngoặc kép sau số mục là nguyên văn của Từ điển từ láy tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trường trung học cơ sở Võ Trường Toản, Quận 1 lên tiếng trước phản ánh cho rằng đề kiểm tra cuối học kỳ 1 Ngữ văn lớp 6 mắc nhiều lỗi.
'Cái chết của bầy ong' là tập truyện ngắn của Hữu Vi, nhà văn dân tộc Thái ở Nghệ An. 13 truyện ngắn phản ánh cuộc sống miền núi, sự giằng co giữa phong tục truyền thống và cái hiện đại thâm nhập vào núi rừng..
'Cái chết của bầy ong' là tập truyện ngắn về cuộc sống đời thường của đồng bào dân tộc miền núi, về sự giằng co giữa phong tục truyền thống và cái hiện đại từ phố thị.
Trong bài 'Một số từ ghép thường bị nhận lầm là từ láy' (Bài 4), đăng trên chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã chứng minh rằng các từ: bảo ban, bày biện, băm bổ, bậy bạ, bê bết, đều là những từ ghép đẳng lập. Hôm nay chúng tôi xin tiếp tục nói đến một loạt từ ghép có chứa yếu tố 'sửa', nhưng lại bị Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên – NXB Khoa học Xã hội - 2011) xếp vào diện từ láy, đó là: sắp sửa, sắm sửa, soạn sửa, sửa soạn (phần để trong ngoặc kép, sau số mục là nguyên văn của từ điển; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi):
Trong tiếng Việt, những lỗi chính tả liên quan đến X và S, nguyên nhân thường do phát âm không chuẩn (không phân biệt âm X và S), không nắm được nghĩa yếu tố cấu tạo từ. Sau đây là một số trường hợp người viết cần chú ý để tránh sai sót.
Trong bài 'Một số từ ghép thường bị nhận lầm là từ láy' trên chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị xem là từ láy là: bộp chộp, bù xù, bủn rủn, bung bét. Trong chuyên mục này, chúng tôi tiếp tục phân tích một số từ ghép mà nhóm biên soạn Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên - NXB Khoa học Xã hội - 2011) đã thu thập và giải nghĩa. (Phần sau gạch đầu dòng để trong ngoặc kép là nguyên văn của từ điển; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi).
Trong bài 'Một số từ ghép thường bị nhận lầm là từ láy' (Bài 2) trên chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa số trước, chúng tôi đã nêu ra bốn từ ghép bị xem là từ láy là: bại hoại, bạn bè, bay bướm, bảo ban. Trong chuyên mục này, chúng tôi tiếp tục phân tích một số từ ghép mà nhóm biên soạn Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên - NXB Khoa học Xã hội - 2011) đã thu thập và giải nghĩa. (Phần sau gạch đầu dòng để trong ngoặc kép là nguyên văn của từ điển; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi).
Khi nghe đến hai từ 'ẩm thấp' và 'ẩm ương', hầu như ai cũng nghĩ rằng đây là hai từ 'thuần Việt', được cấu tạo nên bởi các yếu tố Nôm. Tuy nhiên, cả 'ẩm thấp' và 'ẩm ương' đều là hai từ Việt gốc Hán, hoặc có chứa yếu tố gốc Hán.
'Gió đông rưng rức' là tuyển tập 10 truyện ngắn của nhà văn Hoàng Lệ Thủy, viết về bi kịch, góc khuất khát vọng tình yêu và những phận đời ngang trái giữa núi rừng sâu thẳm.
Độc giả Trần Ngọc Thơ hỏi: 'Có người nói 'Tứ tung ngũ hoành' nhưng cũng có người nói là 'Tứ tung ngũ hành'. Vậy tôi muốn chuyên mục Cà kê chuyện chữ nghĩa giải đáp, 'hoành' hay 'hành' đúng; từ láy 'tứ tung' có liên quan gì đến 'Tứ tung ngũ hoành/hành' hay không, và tại sao lại nói như vậy? Trân trọng cảm ơn'.
Trong tiếng Việt, 'thuốc thang' được dùng với hai nghĩa: 1- Danh từ, có nghĩa như thuốc men (thường gắn với vị thuốc đông y), như 'chăm lo thuốc thang', 'bệnh thế này thì thuốc thang nào trị nổi'; 2- Động từ, chỉ việc chữa bệnh bằng các loại thuốc, ví dụ: 'Chạy vạy khắp nơi để thuốc thang mà bệnh vẫn chưa khỏi',...
Trong tiếng Việt, rất nhiều từ ghép đẳng lập bị nhận lầm là từ láy. Sau đây là một số trường hợp mà nhóm biên soạn Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên - NXB Khoa học Xã hội - 2011) đã thu thập và giải nghĩa (phần sau gạch đầu dòng để trong ngoặc kép là nguyên văn của từ điển; phần xuống dòng là trao đổi của chúng tôi).
Đề thi môn tiếng Việt lớp 4 của một trường tiểu học ở TP Thanh Hóa (năm học 2021-2022), yêu cầu học sinh nhận diện từ láy như sau: 'Từ nào không phải từ ghép: A. châm chọc; B. vương vấn; C. phẳng lặng; D. nóng nực'.
Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập 'miếu mạo' và giải thích: 'MIẾU MẠO dt. Miếu (nói khái quát). Tu sửa đền chùa, miếu mạo. '...cô tây Hoẻn dắt đức lang quân đi khắp đình chùa miếu mạo' (Ngô Tất Tố)'.
Hai từ 'mũ mãng' và 'mũ mão' đều được Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện ngôn ngữ học - Hoàng Văn Hành chủ biên - NXB Giáo Dục - 1995) thu thập giải nghĩa:
Hai cuốn sách thiếu nhi 'Ngàn mùa hoa' (bản đen trắng) của cố nhà văn Băng Sơn vừa được Nhà Xuất bản Phụ nữ Việt Nam ra mắt. Bản in màu (gộp nội dung từ hai cuốn sách bản đen trắng) sẽ được in và phát hành vào tháng 7.
Từ bao đời nay, thơ ca là câu chuyện riêng, là tiếng nói riêng của một cá nhân.
Một đoạn trích trong tác phẩm 'Sống như ngày mai sẽ chết' của tác giả Phi Tuyết được dùng làm ngữ liệu đề thi thử môn Ngữ văn của Trường Trung học phổ thông chuyên Hưng Yên.
Đề khó cũng lấy đầu vào chừng ấy thí sinh và đề dễ cũng vậy, chỉ khác nhau ở chỗ đề khó thì điểm chuẩn thấp, đề dễ thì điểm chuẩn vào lớp 10 cao hơn mà thôi.
Đoạn trích trong tác phẩm 'Hoa hướng dương' của tác giả Rani Shah được dùng làm ngữ liệu đề thi thử Ngữ văn tỉnh Thái Nguyên. Đề yêu cầu bày tỏ ý kiến về quan điểm: 'Hãy luôn nhìn về phía ánh sáng là điều ta học được từ hoa hướng dương'.
Câu nghị luận xã hội đề khảo sát chất lượng học sinh lớp 12 (lần 2) môn Ngữ văn tỉnh Thanh Hóa yêu cầu học sinh bàn về giá trị của việc trân trọng, yêu thương chính mình.
Trong tiếng Việt 'lung tung' và 'linh tinh' là hai từ được xếp vào loại từ láy, trong đó các yếu tố cấu tạo từ đều không có khả năng độc lập trong hành chức. Tuy nhiên, có lẽ ít người biết rằng, đây đều là những từ Việt gốc Hán.
Cả hai từ 'thân thích ' và 'thân thiết ' đều được Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập và giải nghĩa. Sau đây, chúng ta sẽ tìm hiểu nghĩa của từng yếu tố cấu tạo từ của hai 'từ láy' này.
Cả hai từ 'thân thích ' và 'thân thiết ' đều được Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập và giải nghĩa. Sau đây, chúng ta sẽ tìm hiểu nghĩa của từng yếu tố cấu tạo từ của hai 'từ láy' này.
'Trời này quá đẹp để buồn - Đời này quá đẹp lại buồn' của tác giả Lê Hoài Đăng vốn là một tập thơ nhiều suy tư về kiếp sống con người khởi nguồn từ những khoảnh khắc của tình yêu và nỗi nhớ, của nỗi buồn cùng nét đẹp song hành.
Nước Việt Nam với hơn ba nghìn cây số biển cùng nhiều quần đảo và hàng nghìn hòn đảo xinh đẹp là nguồn cảm hứng đậm nét trong dòng chảy thơ ca
Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập từ 'lú nhú' và giảng như sau: 'lú nhú đgt. Mới nhú lên, mới mọc lên một loạt với độ dài ngắn, cao thấp không đều nhau. Măng lú nhú khắp rặng tre. Ngô tra được mấy ngày đã mọc lú nhú. 'Những gốc cam lú nhú một lớp quả non'.
Tác phẩm 'Mùa hè không tên' của Nguyễn Nhật Ánh vừa ra mắt mới đây đã tiếp tục quyến rũ bạn đọc tuổi thơ và làm xao xuyến những bạn đọc tuổi lớn.
Trẻ gặp khó khăn trong đọc, viết, tính toán, lúng túng khi diễn đạt, kết quả học tập kém... kéo dài hơn 6 tháng có thể là dấu hiệu của chứng rối loạn học tập. Các chuyên gia nhấn mạnh: Phát hiện, điều trị sớm là cách tốt nhất giúp trẻ có thể tham gia quá trình học tập, cân bằng cuộc sống.
Là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Hàn Mặc Tử, 'Mùa Xuân chín' thành công trên nhiều phương diện, trong đó có ngôn ngữ thơ.
Quang Dũng (1921 - 1988) quê ở Phùng (làng Phượng Trì, thị trấn Phùng, huyện Đan Phượng; xưa thuộc phủ Quốc Oai, trấn Sơn Tây, xứ Đoài) nhưng sinh thời ông ở quê thời gian rất ngắn, thời học trường làng lúc còn nhỏ.