Từ trung tâm xã Phiêng Khoài, theo con đường nhựa dài hơn 10 cây số, vượt qua những khúc cua gấp, bản biên giới Lao Khô 1 hiện ra với điểm nhấn là Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào ngay đầu bản. Những nếp nhà gỗ truyền thống của đồng bào Mông xen giữa màu xanh của vườn cây ăn quả; tuyến đường nội bản được đổ bê tông kiên cố. Cuộc sống đủ đầy đang hiện hữu nơi phên dậu của Tổ quốc.
Những ngày tháng 10 lịch sử, khi tỉnh Sơn La tổ chức nhiều hoạt động Kỷ niệm 130 năm Ngày thành lập tỉnh, chúng tôi có dịp trở lại Khu Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt cách mạng Việt Nam - Lào tại bản Lao Khô 1, xã Phiêng Khoài - biểu tượng cao đẹp của sự đoàn kết, gắn bó keo sơn giữa hai dân tộc Việt Nam – Lào
Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam – Lào được xây dựng tại bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, cách trung tâm huyện gần 30 km. Công trình là biểu tượng của tình đoàn kết đặc biệt giữa hai dân tộc, nơi ghi dấu việc xây dựng cơ sở và hoạt động cách mạng của Ban Xung phong Lào - Bắc và lãnh tụ Cay-xỏn Phôm-vi-hản.
Tỉnh Sơn La là địa bàn chiến lược then chốt, là 'tấm phên giáp' che chắn phía tây và Tây Bắc của Tổ quốc, có 274,065km đường biên giới tiếp giáp với hai tỉnh Houaphan và Louangphabang của nước bạn Lào. Tại vùng đất này năm xưa đã diễn ra nhiều sự kiện lịch sử đặc biệt và chúng ta có thể nhắc đến đó là cuộc kháng chiến cứu quốc của hai dân tộc Việt Nam-Lào.
Tôi cứ thế quen với Kiều Duy Khánh mà chả nghĩ ngợi gì. Chúng tôi cùng tuổi Canh Thân (1980), lại cùng sinh ra ở Sơn La. Anh hiền lành, ít nói, lúc uống rượu thì mặt đỏ bừng như mặt trời Châu Yên.
Quan hệ đoàn kết Việt Nam - Lào được hình thành từ trong lịch sử sinh tồn của mỗi quốc gia và ngày càng gắn kết khi trải qua những biến cố, thử thách khắc nghiệt. Mặc dù tình hình khu vực, quốc tế thay đổi không ngừng, song mối quan hệ thủy chung, trong sáng, thân thiết giữa nhân dân hai nước Lào - Việt Nam ngày càng phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu và đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước.
Mối quan hệ thắm thiết, keo sơn giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam - Lào luôn khắc ghi công ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chủ tịch Cay xỏn Phômvihản, Chủ tịch Xuphanuvông đã đặt nền móng và vun đắp. Từ nền móng đó, ngày nay hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân Việt Nam - Lào tiếp tục bồi đắp, làm sâu sắc hơn mối quan hệ đã được các thế hệ cách mạng tiền bối dày công xây dựng.
Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào, tại bản Lao Khô 1, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu vừa được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Nơi đây, ghi dấu sự kiện hoạt động cách mạng và xây dựng cơ sở cách mạng của Ban xung phong Lào - Bắc và lãnh tụ Cay-xỏn Phôm-vi-hản.
Nằm trong chuỗi các hoạt động Kỷ niệm 60 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Lào; 45 năm ký kết Hiệp ước Hữu nghị, hợp tác Việt Nam - Lào, ngày 28/8, tại Di tích Quốc gia đặc biệt Nhà tù Sơn La, Bảo tàng tỉnh tổ chức triển lãm ảnh 'Sắc son tình nghĩa Việt – Lào'.
Có một địa danh mà khi nghe tên, người ta liên tưởng đến một nơi xa lắc: Phiêng Sa. Xa, bởi địa danh ấy nằm sát đường biên giới phía tây, giữa huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La, với huyện Xiềng Khọ, tỉnh Hủa Phăn (nước CHDCND Lào). Xa, bởi ngày xưa, đó là nơi dân cư thưa thớt, cả bản Phiêng Sa chỉ có 4 hộ gia đình đồng bào Mông sinh sống. Con đường về bản gập ghềnh, khúc khuỷu xuyên giữa những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn, tìm đường tới đó đâu có dễ.
Được khánh thành vào ngày 6/7/2017, Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam-Lào tại bản Lao Khô 1, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La đã trở thành biểu tượng cao đẹp của quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam-Lào. Địa danh đặc biệt này là minh chứng cho tình quân dân Việt Nam-Lào trong kháng chiến chống thực dân Pháp.
Khu Di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào tại bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La là nơi lưu giữ những giá trị về lịch sử, sự gắn bó máu thịt của tình đoàn kết giữa hai nước Việt Nam - Lào nói chung và nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La với các tỉnh Bắc Lào nói riêng. Vì vậy, khai thác và phát huy giá trị của Khu Di tích sẽ góp phần củng cố tinh thần đoàn kết của hai nước, hai dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
Những ngày tháng 4, chúng tôi có dịp trở lại Khu Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt cách mạng Việt Nam – Lào tại bản Lao Khô 1, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, chứng kiến không khí của những hoạt động hướng tới Kỷ niệm 60 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Lào, 45 năm ngày ký Hiệp ước hữu nghị và hợp tác Việt Nam – Lào, cảm nhận được tình cảm, giá trị lớn lao của tình đoàn kết đặc biệt Việt Nam - Lào, được nhân dân hai nước dày công vun đắp suốt chiều dài lịch sử.
Ngày 18/1, đồng chí Vũ Đức Đam, Phó Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 93/QĐ-TTg, xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt đối với 5 di tích, trong đó có Di tích lịch sử Khu căn cứ cách mạng Việt Nam - Lào, tại bản Lao Khô 1, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, bản Lao Khô 1, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu tự hào là nơi giúp đỡ, nuôi giấu cán bộ của nước bạn Lào hoạt động, gây dựng cơ sở cách mạng. Đây cũng là địa danh lưu giữ những giá trị to lớn về lịch sử, tình đoàn kết gắn bó keo sơn giữa hai nước Việt Nam - Lào nói chung và nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La với các tỉnh Bắc Lào nói riêng.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, bà con dân tộc Mông bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, đã giúp đỡ nuôi giấu cán bộ của nước bạn Lào hoạt động, gây dựng cơ sở cách mạng.
Nhân kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống Quân tình nguyện Việt Nam tại Lào (30/10/1949 - 30/10/2019, kỷ niệm 67 năm Ngày Giải phóng tỉnh Sơn La (22/11/1952 - 22/11/2019), 57 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước Việt Nam - Lào (5/9/1962 - 5/9/2019), ngày 3/12, tại thành phố Sơn La, Tỉnh ủy Sơn La phối hợp với Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học 'Khu căn cứ cách mạng Lao Khô - biểu tượng quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào'.