Thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử… là những sản phẩm thuốc lá mới đang được Chính phủ, Quốc hội và các Bộ, ngành liên quan đặc biệt quan tâm nhiều năm qua. Kết luận của Phiên giải trình hồi đầu tháng 5 của Quốc hội đã nhấn mạnh, các Bộ phải trình Chính phủ đề xuất giải pháp phù hợp đối với những sản phẩm này vào cuối năm 2024.
Thuốc lá nung nóng (TLNN), thuốc lá điện tử (TLĐT) dù có yếu tố công nghệ mới, tuy nhiên đây không phải là lý do để trì hoãn việc đặt các mặt hàng thuốc lá này dưới sự giám sát chặt chẽ của Chính phủ.
Thuốc lá nung nóng (TLNN), thuốc lá điện tử (TLĐT) tuy được gọi là thuốc lá mới nhưng đã không còn mới qua hơn 10 năm trong tình trạng thiếu vắng khung pháp lý.
Theo đại diện Bộ Tư pháp, phương án đơn giản để kiểm soát thuốc lá mới là dùng tem nhãn làm cơ sở phân biệt các sản phẩm được phép lưu thông.
Úc và Thái Lan là hai quốc gia điển hình cho việc áp dụng các chính sách kiểm soát thuốc lá mới, gồm thuốc lá làm nóng (TLLN), thuốc lá điện tử (TLĐT), chưa phù hợp với thực tiễn.
Nhiều Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) và chuyên gia y tế khuyến nghị cần đánh giá một cách khoa học và khách quan về mức độ tác hại của thuốc lá nung nóng (TLNN), còn gọi là thuốc lá làm nóng, so với thuốc lá truyền thống (TLTT).
Những năm gần đây, hiệu quả kiểm soát các sản phẩm thuốc lá trong nước ngày càng tăng đối với thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lào và các loại khác.
Theo chuyên gia, Việt Nam sẽ có lợi thế trong việc đưa ra quyết định đối với các sản phẩm TLTHM bởi trong khu vực đã có những bức tranh tương phản trong việc cấm hay quản lý cùng với các kết quả đi kèm.
Theo các chuyên gia, nếu đề xuất cấm thuốc lá làm nóng được thông qua, điều tất yếu thị trường chợ đen sẽ phát triển với nhiều biến tướng khôn lường.
Tên gọi thuốc lá làm nóng bao hàm cơ chế hoạt động là làm nóng điếu thuốc lá, và điếu thuốc này có chứa nguyên liệu thuốc lá.
Tại các cuộc họp, hội thảo chuyên ngành các đại biểu quốc hội, chuyên gia y tế, khuyến nghị cần đánh giá khoa học để so sánh mức độ tác hại giữa thuốc lá làm nóng (TLLN) - còn gọi là thuốc lá nung nóng - và các sản phẩm TLTHM khác so với thuốc lá điếu.
Dù chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh nhưng Thuốc lá làm nóng, Thuốc lá thế hệ mới vẫn được công khai buôn bán trên thị trường tự do từ nguồn hàng xách tay, nhập lậu.
Buôn thuốc lá lậu đang là vấn nạn nhức nhối trên toàn cầu và là nguyên nhân phá vỡ mọi mục tiêu phòng chống tác hại thuốc lá do Chính phủ đặt ra.
Ngày 1/8 tại trụ sở Bộ Tư pháp đã diễn ra Tọa đàm 'Nghiên cứu khoa học về giải pháp không khói để hỗ trợ quản lý thuốc lá'. Buổi Tọa đàm do Báo Pháp luật Việt Nam phối hợp tổ chức.
Dù không vô hại nhưng thuốc lá làm nóng đã được nhiều tổ chức, chuyên gia quốc tế công nhận về tiềm năng giảm tác hại hàm lượng gây hại so với thuốc lá truyền thống.
Theo các chuyên gia, việc áp dụng chính sách cấm hay quản lý thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng cần phải dựa trên nhiều yếu tố như bối cảnh kinh tế - xã hội, hạ tầng, năng lực của mỗi quốc gia.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phương án ưu tiên cho việc quản lý thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN) – gọi chung là thuốc lá mới (TLM) – là nên cấm.
Nhiều cơ quan chức năng đang vào cuộc nhằm ngăn chặn tác hại của thuốc lá thế hệ mới.
Trong kỳ họp Quốc hội vừa qua, các ĐBQH đặt vấn đề vì sao nỗ lực phòng chống, nhưng tình trạng buôn lậu thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN) vẫn leo thang. Đặc biệt, tình trạng ngộ độc ma túy từ TLĐT xảy ra liên tục thời gian qua.
Từ năm 2020 - tháng 3/2024, Tổng cục Quản lý Thị trường thống kê 707 trường hợp vi phạm buôn lậu thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng với giá trị lên đến 92 tỷ đồng.
Cho đến nay, đã có nhiều nghiên cứu khoa học về thuốc lá làm nóng (TLLN) với các kết luận đa chiều. Nhiều chuyên gia kiến nghị cần đánh giá đầy đủ khách quan về TLLN để định hướng cho người tiêu dùng và đề ra giải pháp quản lý phù hợp...
Theo ý kiến cơ quan ban ngành liên quan, cần có đánh giá toàn diện về thuốc lá làm nóng, đối chứng với những dữ liệu khoa học để từ đó đưa ra hướng kiểm soát hợp lý.
Tại phiên chất vấn kỳ họp Quốc hội khóa XV vừa qua, Bộ trưởng Bộ Công thương xác nhận, thuốc lá là ngành hàng hợp pháp tại Việt Nam, được quy định tại Luật Đầu tư và chịu sự quản lý của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL).
Hiện đang còn nhiều tranh luận giữa các Bộ ngành về phương án kiểm soát các sản phẩm thuốc lá mới, gồm thuốc lá làm nóng (TLLN), thuốc lá điện tử (TLĐT), cả về mặt pháp lý lẫn cơ sở khoa học.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cùng các tổ chức y tế trên thế giới đã thực hiện nhiều nghiên cứu độc lập về thuốc lá làm nóng (TLLN). Đó là căn cứ để Bộ Y tế nghiên cứu đưa ra phương án kiểm soát đối với sản phẩm thuốc lá mới này.
Việt Nam có thể tham khảo những căn cứ từ các cơ quan y tế trên toàn cầu để có giải pháp kiểm soát thuốc lá phù hợp.
Hiện nay, chính phủ nhiều nước có trình độ khoa học công nghệ cao đang thực hiện các nghiên cứu độc lập để kiểm chứng những công bố về thuốc lá làm nóng (TLLN) thuốc lá điện tử (TLĐT) … nhằm đưa ra hướng quản lý phù hợp, hiệu quả.
Theo Công điện 47/CĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ Y tế nghiên cứu và đề xuất giải pháp quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng. Trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, cần Bộ Y tế đánh giá chính thức về tác hại của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, sau đó sửa đổi các quy định pháp luật liên quan nếu khẳng định sản phẩm có hại tới mức phải cấm.
Việc có nên cấm TLLN, TLĐT hay không cần được cân nhắc hết sức thận trọng, bởi quyết định này sẽ kéo theo những thay đổi lớn trong hệ thống pháp luật liên quan.
Một số nước như Singapore, Thái Lan đã ban hành lệnh cấm thuốc lá điện tử nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, thực tế không như mong đợi. Dù cấm, tình hình buôn lậu toàn cầu vẫn tăng.
Luật Đầu tư, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) đều là những cơ sở pháp lý để các Bộ ngành tham mưu cho Chính phủ trong việc đề xuất phương án kiểm soát thuốc lá làm nóng (TLLN), thuốc lá điện tử (TLĐT).
Tại phiên giải trình 'Trách nhiệm quản lý Nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng' ngày 4/5, bên cạnh việc làm rõ cơ sở pháp lý đối với đề xuất quản lý thuốc lá nung nóng (còn gọi là thuốc lá làm nóng), Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng còn nhấn mạnh, việc đề xuất này cũng dựa trên những cơ sở nghiên cứu khoa học, tính phổ biến của sản phẩm, kinh nghiệm thực tiễn từ các quốc gia tiên tiến với sản phẩm này.
Tại 'Phiên giải trình trách nhiệm quản lý Nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng' diễn ra vào ngày 4/5 vừa qua tại Hà Nội, Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc nêu ra 4 lợi ích khi có hành lang pháp lý để kiểm soát các sản phẩm này trong khi chờ sửa Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) để chiến lược kiểm soát thuốc lá được toàn diện.
Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng, Bộ Công Thương có trách nhiệm và quyền hạn để xác định sản phẩm thuốc lá mới nào là sản phẩm thuốc lá, thuộc phạm vi điều chỉnh của luật hiện hành, để đưa vào quản lý.
Tại 5 quốc gia ASEAN cấm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử, kết quả thực tiễn của lệnh cấm dường như không được như kỳ vọng.
Tại các buổi hội thảo chuyên đề liên quan đến việc ứng xử cho các sản phẩm thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN), các đại biểu đều nhất quán đồng thuận TLLN đã là sản phẩm thuốc lá vì có chứa nguyên liệu thuốc lá. Mới đây nhất, trong một dự thảo báo cáo gửi Chính phủ, kể cả Bộ Y tế cũng xác nhận: TLLN có nguyên liệu thuốc lá.
Vừa qua, hội thảo 'Thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam: Khuyến nghị chính sách' đã diễn ra tại Hà Nội, cung cấp góc nhìn toàn cảnh về thị trường, đồng thời kiến nghị các giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Thuốc lá thế hệ mới (gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng) đang phát triển mạnh và trở thành xu hướng trên thế giới. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều cách hiểu chưa đồng nhất về các dòng sản phẩm, khiến người tiêu dùng chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin chính thống.
Đã đến lúc cần có một khuôn khổ pháp lý để quản lý hiệu quả thuốc lá thế hệ mới, các cơ quan hữu quan sớm nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện các chính sách pháp luật về thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam.
Các sản phẩm thuốc lá mới đã tồn tại và lưu thông phổ biến trên thị trường qua các kênh xách tay hoặc nhập lậu với số lượng lớn, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực nếu như không có cơ sở pháp lý điều chỉnh rõ ràng.
Nhiều chuyên gia quốc tế và nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy các sản phẩm thuốc lá không khói (thuốc lá thế hệ mới) mặc dù không hoàn toàn vô hại, nhưng giảm thiểu đáng kể hàm lượng độc chất so với thuốc lá điếu đốt cháy.
Chỉ trong 6 tháng đầu năm này, cơ quan quản lý thị trường trên toàn quốc đã kiểm tra 728 vụ, xử lý 589 vụ vi phạm liên quan nhập lậu thuốc lá điện tử.
Các chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực có mặt tại tọa đàm ngày 17/8 nhấn mạnh sự cần thiết phải kiểm soát thuốc lá thế hệ mới bằng luật và nghiêm cấm giới trẻ sử dụng sản phẩm này.
Nhiều ý kiến cho rằng nhất rằng cần một khung pháp lý toàn diện, đồng bộ, sớm được thiết lập để quản lý thị trường phi chính thức đang vận hành.
Trong khi Bộ Y tế và Bộ GD&ĐT đề nghị cấm hoàn toàn thuốc lá thế hệ mới, thì Bộ Công thương, Bộ Tư pháp và Bộ KH&CN lại đề nghị Chính phủ quản lý thuốc lá mới như thuốc lá truyền thống.