Sơn Mỹ giữ giá nhãn xuồng cơm vàng bằng tư duy mới

Với tư duy canh tác rải vụ, chế biến sâu và sự mạnh dạn dấn thân, người nông dân Sơn Mỹ (Lâm Đồng) đang làm chủ giá trị cho sản phẩm nhãn xuồng cơm vàng của mình.

Mùa nhãn xuồng cơm vàng chính vụ ở xã Sơn Mỹ đang vào độ rộ. Những vườn cây sai trĩu quả, trái bóng bẩy, ngọt thanh, thơm lừng trong nắng sớm.

Nông dân thu hoạch nhãn xuồng cơm vàng ngọt thanh, thơm lừng cả một vùng quê

Thế nhưng, niềm vui thu hoạch của nông dân lại không được trọn vẹn khi mà câu chuyện “được mùa mất giá” vẫn tiếp diễn. Tưởng không lối thoát, nhưng nay nhờ vào tư duy canh tác mới, nỗi lo này không còn đeo bám người dân nơi đây.

Hàng năm, từ tháng 7-10 dương lịch, Sơn Mỹ lại bước vào vụ thu hoạch nhãn xuồng cơm vàng. Đây là đặc sản nổi tiếng từng hai lần đạt chuẩn OCOP 3 sao và có chỉ dẫn địa lý.

Tại thôn Suối Tứ , 1 trong ba “thủ phủ nhãn” của Sơn Mỹ, anh Nguyễn Thanh Phúc lặng lẽ lựa từng chùm nhãn vào sọt. Cây trĩu quả, trái to đều, bóng bẩy, thơm lừng nhưng gương mặt ông không giấu nổi nỗi lo.

Anh Nguyễn Thanh Phúc cho biết năm nay, thời tiết thuận lợi nên năng suất nhãn xuồng tăng cao

Anh Phúc cho biết: Năm nay, thời tiết thuận lợi, kỹ thuật chăm sóc cải tiến giúp năng suất tăng hơn 30% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, trái ngược với thành quả ấy là giá bán nhãn giảm mạnh, từ 40-50.000 đồng/kg xuống chỉ còn 10-15.000 đồng/kg. Trong khi chi phí đầu tư đầu vụ tăng cao, nhiều nhà vườn chỉ thu được mức lợi nhuận mong manh, thậm chí hòa vốn.

“Nhà nào nhãn cũng chín cùng lúc, chờ thêm thì rụng gốc mất. Đành bán rẻ… còn hơn bỏ phí”, anh Phúc thở dài.

Nhãn đến ngày phải thu hoạch nếu không sẽ bị nứt và rụng gốc

Tâm trạng của ông Phúc cũng là nỗi niềm chung của các hộ trồng nhãn trong vùng. Nhãn đến ngày là phải hái. Nếu thương lái không tới thu mua kịp, nông dân gần như không có kênh tiêu thụ nào thay thế. Vậy nên, được mùa thì rớt giá, được giá thì mất mùa, cái vòng luẩn quẩn ấy kéo dài suốt bao năm.

Khi chứng kiến nhãn rụng đầy gốc mà không ai mua, chị Nguyễn Thị Thúy Vân, một nông dân ở thôn Suối Tứ đã quyết định phải làm điều gì đó khác.

Chị Nguyễn Thị Thúy Vân ở thôn Suối Tứ cũng bước vào vụ thu hoạch nhãn xuồng cơm vàng

Không bằng lòng với việc “bán đổ bán tháo”, chị bắt đầu tìm hiểu và đầu tư vào mô hình chế biến nhãn sấy khô, một hướng đi mới mẻ nhưng đầy triển vọng.

Năm 2021, chị mạnh dạn vay vốn, mua máy móc và xây dựng thương hiệu “Nhãn sấy Đông Vân”.

Chị Vân bên mẻ nhãn chuẩn bị sấy khô

Chị kể: “Một mẻ sấy 100kg nhãn tươi thì thu được khoảng 20-25kg nhãn sấy. Mỗi kg nhãn sấy hiện bán ra thị trường với giá từ 100-120.000 đồng, cao gấp 4-5 lần nhãn tươi”.

Không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm, nhãn sấy còn giải được bài toán mùa vụ. Thay vì bị thương lái ép giá, chị Vân tự chủ đầu ra, chủ động điều phối hàng hóa theo nhu cầu. Hiện sản phẩm nhãn sấy của chị đã có mặt ở nhiều chợ lớn trong và ngoài tỉnh, thậm chí còn được giới thiệu sang Nhật, Mỹ, Canada.

Nông dân Thắng Hải chong đèn để rải vụ

Cùng với sấy khô, mô hình rải vụ cũng đang phát huy hiệu quả rõ rệt tại Sơn Mỹ. Ông Nguyễn Thanh Sử là một trong những hộ áp dụng kỹ thuật này thành công.

“Tôi chia vườn làm ba đợt thu hoạch. Mỗi đợt cách nhau một tháng. Nhãn chín rải rác nên dễ bán, được giá, không bị ép. Có đợt tôi bán 50.000 đồng/kg, dù năng suất không cao lắm nhưng lời nhiều hơn cả chính vụ”, ông Sử chia sẻ.

Theo ông Sử, việc rải vụ không quá khó, nhưng đòi hỏi nắm chắc kỹ thuật xử lý ra hoa, tưới tiêu và bón phân hợp lý. Quan trọng hơn là sự chủ động trong sản xuất và tư duy không còn “làm theo số đông”.

Anh Nguyễn Quốc Trường và anh Nguyễn Sư Hoài, hai nông dân trẻ cũng bắt đầu chuyển sang canh tác nghịch vụ bằng cách chong đèn sưởi ấm cho cây nhãn ra hoa trái sớm.

Một vườn nhãn sẽ được người dân chia ra làm nhiều đợt chong đèn để rải vụ

Cách làm này giúp họ thu hoạch từ tháng 3-4, thời điểm nhãn khan hiếm, giá bán cao gấp đôi, thậm chí gấp ba so với chính vụ. Tuy nhiên, mô hình đòi hỏi kỹ thuật cao và nguồn nước tưới dồi dào trong mùa khô.

Sơn Mỹ hiện đã có 4 hộ tiên phong làm nhãn nghịch vụ trên diện tích 7ha. Tỷ lệ đậu trái lên đến hơn 70%. Đây đang được xem là hướng đi đầy tiềm năng, nếu được nhân rộng và hỗ trợ kỹ thuật bài bản.

Anh Nguyễn Quốc Trường, thôn Suối Tứ, xã Sơn Mỹ cho biết việc chong đèn sưởi ấm cho nhãn ra trái vụ mang lại hiệu quả kinh tế cao

“Chính quyền địa phương đang khuyến khích bà con mạnh dạn chuyển đổi từ tư duy “trồng - chờ bán” sang “trồng - chủ động tiêu thụ”, qua thương mại điện tử, chế biến sâu và liên kết chuỗi giá trị. Thời gian đến, địa phương sẽ tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật rải vụ… để người nông dân nắm bắt”, ông Công nói.

Câu chuyện tìm hướng đi để giữ giá trị cho sản phẩm nông sản của những người nông dân ở Sơn Mỹ là minh chứng rõ nét cho một cuộc chuyển mình từ trong tư duy làm nông nghiệp. Khi người nông dân không còn trông chờ, lệ thuộc, mà biết cách chủ động, sáng tạo thì chính họ sẽ là người làm chủ giá trị nông sản của mình.

Và vì lẽ đó, những vườn nhãn xuồng cơm vàng ở Sơn Mỹ không chỉ tỏa hương ngọt ngào mỗi mùa vụ, mà còn lan tỏa một tinh thần mới - tinh thần đổi thay để giữ giá, giữ thương hiệu và giữ lại niềm tin vào mảnh đất quê hương.

Nội dung, ảnh: Thanh Nhàn
Trình bày: Nguyễn Hiền - Nguyệt Nga

Nguyễn Thị Hiền XB