Sơn La xây dựng vùng cà phê đặc sản truy xuất tận gốc

Phát triển cà phê Arabica gắn với vùng nguyên liệu bền vững

Sơn La hiện là thủ phủ của cà phê Arabica tại Việt Nam với diện tích hơn 24.300 ha, sản lượng năm 2025 ước đạt 37.724 tấn. Điều đáng nói, Sơn La không chỉ tập trung vào sản lượng mà đã có chiến lược rõ ràng nhằm xây dựng thương hiệu cà phê đặc sản, phát triển theo hướng bền vững, minh bạch và đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Theo ông Vũ Thành Nam, Giám đốc Hợp tác xã cà phê Bích Thao, hiện nay các hộ nông dân và hợp tác xã trong vùng đang dần chuyển đổi sang mô hình sản xuất cà phê đặc sản theo tiêu chuẩn UTZ, 4C, hướng hữu cơ. Theo ông Nam, hợp tác xã không chỉ canh tác, mà còn kiểm soát kỹ lưỡng khâu thu hái, chế biến và đóng gói. Mỗi lô cà phê đều có mã truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu từ các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Mỹ.

Nông dân xã Chiềng Cọ (TP Sơn La) chăm sóc vườn cà phê.

Hiện trên địa bàn tỉnh có 28 doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia chuỗi sản xuất và chế biến cà phê. Trong 6 tháng đầu năm 2025, sản phẩm cà phê Sơn La đã tham gia xuất khẩu 17.800 tấn, đạt giá trị 69,9 triệu USD. Sản phẩm cà phê của tỉnh không chỉ dừng ở cà phê nhân mà đã có bước chuyển mạnh sang cà phê chế biến sâu, cà phê rang xay, hòa tan và đặc sản.

Trong bối cảnh Liên minh châu Âu bắt đầu áp dụng Quy định chống phá rừng (EUDR), việc truy xuất nguồn gốc toàn chuỗi cà phê từ khâu sản xuất, thu hái, chế biến đến tiêu thụ đang trở thành yêu cầu bắt buộc với bất kỳ doanh nghiệp nào muốn xuất khẩu sang thị trường này.

Đưa Sơn La trở thành “điểm đến cà phê” mới

Đặt mục tiêu đến năm 2030, Sơn La sẽ nâng diện tích cà phê lên 25.000 ha, trong đó 18.000 ha đạt tiêu chuẩn bền vững, 5.950 ha là cà phê đặc sản và 5 vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao được hình thành. Tỉnh cũng dự kiến sản lượng xuất khẩu đạt 30.000 tấn/năm, vươn tới các thị trường cao cấp như Đức, Hà Lan, Brazil và Mỹ.

Điểm đặc biệt là sản phẩm cà phê Sơn La đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý, đồng thời có 5 sản phẩm đạt chuẩn OCOP. Trong đó có một sản phẩm đạt hạng 5 sao. Đây là nền tảng quan trọng để tỉnh tiếp tục đầu tư vào khâu chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm - từ cà phê nhân, cà phê rang xay đến cà phê hòa tan, cold brew.

Để đạt mục tiêu dài hạn, Sơn La xác định cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân. Trong đó, tỉnh Sơn La khuyến khích hình thành các hợp tác xã kiểu mới, liên minh sản xuất theo mô hình "từ nông trại đến ly cà phê", giúp người trồng không bị ép giá, còn doanh nghiệp yên tâm về chất lượng.

Mới đây, tại buổi gặp mặt các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình tiêu biểu về sản xuất, chế biến và tiêu thụ cà phê trên địa bàn tỉnh Sơn La, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đình Việt ghi nhận và biểu dương nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã, các hộ gia đình trong phát triển ngành cà phê thời gian qua. Ông nhấn mạnh: “Đây là hội nghị có ý nghĩa rất quan trọng, vì chúng tôi xác định, thị trường cà phê đang mang tới cơ hội lớn. Chúng tôi mong muốn cùng các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình bàn bạc, đề ra giải pháp để phát triển bền vững, xây dựng thương hiệu cà phê Sơn La”.

Về phía Sở Công Thương Sơn La cũng đang kết nối chuỗi cà phê với các kênh xúc tiến thương mại trong nước và quốc tế. Bên cạnh các hội chợ, tuần lễ cà phê tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, sản phẩm cà phê Sơn La cũng đang được quảng bá trên các nền tảng số như sàn thương mại điện tử Postmart, Voso, Alibaba và các hội nghị giao thương trực tuyến với Hàn Quốc, Đức và Nhật.

Hiện tại, nhiều quán cà phê đặc sản tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh đã lựa chọn Arabica Sơn La để phục vụ khách hàng cao cấp. Một số lô hàng cà phê đặc sản còn được bán dưới dạng “single origin” với giá lên tới 800.000-1.200.000 đồng/kg, gấp 3-4 lần cà phê thông thường.

Không chỉ là vùng nguyên liệu, Sơn La còn ấp ủ xây dựng các không gian trải nghiệm cà phê - từ nông trại, nhà rang, quán đặc sản đến du lịch sinh thái. Đây được xem là bước đi chiến lược để đưa cà phê Sơn La thoát khỏi hình ảnh nông sản thô, trở thành một phần của văn hóa và bản sắc vùng cao.

Hiền Lương