Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam: 'Mở đường' giảm nghèo bền vững cho HTX

Thực tế cho thấy, HTX là tổ chức kinh tế tập thể hoạt động vì lợi ích của thành viên, đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, và chuyển giao khoa học kỹ thuật. Tại các địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, HTX là phao cứu sinh giúp người dân thoát khỏi cảnh đói nghèo, ổn định cuộc sống.

Sức bật từ nguồn lực chuyên biệt

Song, rào cản lớn nhất cản trở sự phát triển của khu vực này chính là thiếu vốn. Các HTX, nhất là những đơn vị mới thành lập hoặc hoạt động ở khu vực nông thôn, thường gặp khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng thương mại do thiếu tài sản thế chấp và hồ sơ tài chính phức tạp.

Trong bối cảnh đó, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam, được thành lập, đã nổi lên như một giải pháp chuyên biệt, thực hiện sứ mệnh cấp vốn ưu đãi, hỗ trợ các HTX và Liên hiệp HTX. Với các điều kiện vay vốn linh hoạt hơn, lãi suất ưu đãi và thời hạn phù hợp với chu kỳ sản xuất nông nghiệp, nguồn vốn từ quỹ này đã thực sự trở thành "chìa khóa vàng", giải quyết được “cơn khát vốn” dai dẳng, tạo ra sức bật mạnh mẽ cho khu vực kinh tế tập thể.

Khác với các nguồn vốn thông thường, Quỹ được thiết kế để hỗ trợ các dự án, phương án sản xuất, kinh doanh có tính khả thi cao, gắn liền với chuỗi giá trị và có khả năng tạo ra tác động xã hội tích cực, đặc biệt là trong việc giảm nghèo. Nguồn vốn này không chỉ là tiền mặt mà còn đi kèm với các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, quản lý và xúc tiến thương mại, giúp HTX sử dụng vốn hiệu quả hơn.

HTX Nấm Tam Đảo bắt tay với nông dân để cùng nhau giảm nghèo.

Từ khi đi vào hoạt động, Quỹ đã tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực ưu tiên như phát triển nông nghiệp công nghệ cao, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển ngành nghề truyền thống và xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất. Điều này giúp các HTX không chỉ tăng quy mô mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Hàng loạt HTX từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản đến tiểu thủ công nghiệp đã được "tiếp sức", chuyển mình từ các mô hình nhỏ lẻ, tự phát sang mô hình sản xuất chuyên nghiệp, bài bản.

Theo báo cáo của Liên minh HTX Việt Nam, nguồn vốn từ Quỹ đã giúp hàng ngàn HTX tăng từ 20-30% quy mô sản xuất, tăng 15-25% doanh thu bình quân và quan trọng nhất là tạo thêm hàng chục ngàn việc làm ổn định, đặc biệt là cho lao động nông thôn, lao động nữ và người dân tộc thiểu số, những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong quá trình phát triển kinh tế. Sự ổn định về việc làm và thu nhập chính là nền tảng vững chắc nhất cho công cuộc giảm nghèo bền vững, thay vì chỉ là sự hỗ trợ nhất thời.

Từ khát vọng làm giàu đến chiến lược giảm nghèo

Câu chuyện của Hợp tác xã (HTX) Nấm Tam Đảo (Phú Thọ) là một minh chứng sống động cho thấy, một nguồn vốn đúng thời điểm, đúng mục đích có thể biến một khát vọng cá nhân thành một chiến lược giảm nghèo hiệu quả cho cả cộng đồng.

HTX Nấm Tam Đảo được dẫn dắt bởi Giám đốc trẻ Nguyễn Quốc Huy. Anh Huy khởi nghiệp từ khát khao làm giàu trên chính mảnh đất quê hương, với mong muốn xây dựng một mô hình sản xuất nông nghiệp sạch, hiệu quả, sử dụng nguồn nguyên liệu sẵn có. Sau khi nghiên cứu sâu về các loại nấm ăn và nấm dược liệu, anh cùng các thành viên quyết định thành lập HTX, áp dụng quy trình công nghệ cao trong nuôi trồng.

Tuy nhiên, để mở rộng quy mô, xây dựng các khu nhà lạnh, hệ thống kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm khép kín và mua sắm thiết bị đóng gói, HTX Nấm Tam Đảo cần một khoản đầu tư lớn vượt quá khả năng tự có. Đây là thời điểm Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX trở thành 'đòn bẩy' quyết định.

Sau khi được thẩm định kỹ lưỡng về tính khả thi của dự án sản xuất nấm dược liệu và nấm ăn cao cấp, HTX Nấm Tam Đảo đã được Quỹ phê duyệt cho vay vốn ưu đãi. Nguồn vốn này được sử dụng để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giúp HTX tăng năng suất và đảm bảo chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn VietGAP.

Nhiều HTX đã tiếp cận được nguồn vốn để phát triển sản xuất.

Nhờ nguồn vốn này, HTX Nấm Tam Đảo đã có sự phát triển vượt bậc. Từ một cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, HTX đã mở rộng diện tích nuôi trồng lên gấp nhiều lần, trở thành đơn vị cung cấp nấm sạch uy tín trên thị trường phía Bắc. Quan trọng hơn, sự phát triển này đã tạo ra hàng chục việc làm ổn định cho người dân địa phương.

Chính sách của HTX là ưu tiên tuyển dụng lao động là các hộ nghèo, cận nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn tại địa phương. Các thành viên, người lao động được đào tạo nghề, có thu nhập ổn định từ 6-8 triệu đồng/tháng, cao hơn nhiều so với thu nhập từ nông nghiệp truyền thống. Sự tăng trưởng của HTX Nấm Tam Đảo không chỉ giúp các thành viên làm giàu mà còn kéo theo cả khu vực lân cận thoát nghèo, biến khát vọng khởi nghiệp của một "ông chủ trẻ" thành động lực phát triển bền vững cho cộng đồng.

Giảm nghèo bền vững và mô hình lan tỏa

Thành công của HTX Nấm Tam Đảo không phải là một trường hợp cá biệt. Trên khắp cả nước, hàng trăm HTX khác cũng đang sử dụng hiệu quả nguồn vốn từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, tạo nên một mô hình lan tỏa mạnh mẽ từ thoát nghèo sang làm giàu. Điển hình như tại vùng chè nổi tiếng Tuyên Quang, HTX Chè Xanh Tân Trào cũng đã được Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX hỗ trợ vay vốn để đầu tư dây chuyền chế biến chè hiện đại, nâng cao chất lượng chè xuất khẩu.

Trước khi tiếp cận vốn từ Quỹ, HTX Chè Xanh Tân Trào chủ yếu chế biến chè thô, giá trị gia tăng thấp. Thành viên HTX vẫn còn bấp bênh, nhiều hộ khó khăn phải tìm kiếm việc làm thời vụ. Sau khi đầu tư dây chuyền máy móc mới, HTX đã chuyển sang sản xuất chè đóng gói theo tiêu chuẩn OCOP, giá bán tăng 40%. Việc này đã kích thích các hộ thành viên đầu tư vào quy trình chăm sóc chè hữu cơ, tạo ra vùng nguyên liệu sạch, bền vững.

Kết quả là, HTX không chỉ giúp các hộ thành viên có thu nhập ổn định, mà còn bao tiêu sản phẩm cho hơn 150 hộ dân trong khu vực, trong đó có 30 hộ cận nghèo đã vươn lên thoát nghèo nhờ ký hợp đồng cung cấp chè ổn định với HTX. Đây chính là minh chứng rõ nét cho khái niệm giảm nghèo bền vững: tạo ra sinh kế thay vì trợ cấp, tạo ra động lực nội tại thay vì phụ thuộc bên ngoài.

Tại khu vực Tây Nguyên, câu chuyện của HTX Nông nghiệp và Dịch vụ An Nhiên (Gia Lai) đã khẳng định vai trò của vốn ưu đãi trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Bà Trần Thị Tầm, Giám đốc HTX, chia sẻ về những khó khăn ban đầu khi đơn vị hoạt động trong lĩnh vực sản xuất rau, củ, quả an toàn và chế biến thực phẩm: "Do thiếu vốn đầu tư sản xuất, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong việc mở rộng quy mô và đảm bảo chất lượng đồng bộ".

Nhờ được Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh (với sự ủy thác từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam) cho vay vốn ưu đãi 200 triệu đồng, HTX An Nhiên đã tiến hành mua sắm máy móc thiết bị và hỗ trợ trực tiếp các thành viên đầu tư phát triển vùng nguyên liệu. Hiện nay, HTX đã liên kết sản xuất với 45 hộ gia đình, cung cấp ổn định từ 1,5 đến 2 tấn rau, củ, quả an toàn ra thị trường mỗi ngày. Nguồn vốn kịp thời này không chỉ giúp HTX đa dạng hóa các mặt hàng theo nhu cầu thị trường mà còn giải quyết được vấn đề thanh toán, đảm bảo quyền lợi cho các thành viên, từ đó củng cố sự gắn bó và hiệu quả của mô hình kinh tế tập thể.

Vốn VCDF không chỉ hỗ trợ đầu tư sản xuất mà còn thúc đẩy HTX nâng cao năng lực quản lý, áp dụng công nghệ và mở rộng thị trường. Khi HTX phát triển, họ có khả năng thu hút lao động có tay nghề cao hơn, cung cấp các dịch vụ tốt hơn (như vật tư đầu vào giá rẻ, hỗ trợ kỹ thuật), qua đó cải thiện chất lượng cuộc sống chung của cộng đồng thành viên và khu vực lân cận.

Sự lan tỏa này không chỉ dừng lại ở kinh tế. Khi HTX mạnh, vai trò của tổ chức này trong xã hội cũng được nâng cao. Họ tích cực tham gia vào các hoạt động an sinh xã hội, giúp đỡ các gia đình khó khăn, xây dựng nông thôn mới. Điều này củng cố thêm niềm tin của người dân vào mô hình kinh tế tập thể, tạo nền tảng vững chắc cho một xã hội nông thôn phát triển toàn diện.

Rõ ràng, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX đã và đang đóng vai trò là một định chế tài chính đặc thù, hiệu quả, là động lực quan trọng để tháo gỡ khó khăn về vốn cho khu vực HTX, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội. Những câu chuyện thành công như HTX Nấm Tam Đảo, HTX An Nhiên… không chỉ là thành tích cá nhân hay đơn vị mà là thành quả của cả một chính sách đúng đắn: lấy kinh tế tập thể làm nền tảng, lấy vốn ưu đãi làm đòn bẩy để tạo ra sinh kế bền vững, chuyển đổi từ thoát nghèo sang làm giàu.

Tuy nhiên, để nguồn vốn này phát huy hiệu quả tối đa và nhân rộng hơn nữa các mô hình giảm nghèo bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX với chính quyền địa phương, các tổ chức thành viên để kịp thời phát hiện và hỗ trợ các HTX có tiềm năng. Đồng thời, cần tiếp tục đa dạng hóa nguồn vốn, đơn giản hóa thủ tục hành chính và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để vốn được sử dụng đúng mục đích, mang lại lợi ích thiết thực và lâu dài cho người lao động, góp phần hoàn thành mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Minh Nhương