Quốc hội thảo luận về Nghị quyết thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích

Toàn cảnh phiên họp

Rà soát kỹ nhóm đối tượng cần bảo vệ

Theo dự thảo nghị quyết, nhóm dễ bị tổn thương gồm: Trẻ em theo quy định của Luật Trẻ em; Người cao tuổi theo quy định của Luật Người cao tuổi; Người khuyết tật theo quy định của Luật Người khuyết tật; Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi theo quy định của pháp luật; Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; người mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự; Người dân tộc thiểu số sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn theo quy định của pháp luật.

Đa số các đại biểu đều bày tỏ sự tán thành việc trình Quốc hội dự thảo nghị quyết nhằm thể chế hóa Kết luận 120 của Bộ Chính trị về Đề án nghiên cứu, hoàn thiện quy định của pháp luật về khởi kiện vụ án dân sự trong trường hợp chủ thể các quyền dân sự là nhóm dễ bị tổn thương hoặc trường hợp liên quan đến lợi ích công nhưng không có người đứng ra khởi kiện, đồng thời, bám sát và cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 về bảo vệ quyền con người, quyền, nghĩa vụ của công dân và bảo vệ lợi ích công.

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung - Đoàn ĐBQH tỉnh Long An

Để nghị quyết khi được ban hành đạt hiệu quả cao nhất, đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn, bà Phan Thị Mỹ Dung, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Long An cho rằng quy định các trường hợp Viện kiểm sát khởi kiện khi xác định có vi phạm về quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương có 6 nhóm và lợi ích công cộng có 4 nhóm đang có sự mở rộng hơn rất nhiều so với các quy định pháp luật hiện hành liên quan về các đối tượng được hỗ trợ bảo vệ.

Dẫn chứng từ Luật Trợ giúp pháp lý người cao tuổi, người khuyết tật phải có khó khăn về tài chính, không có điều chỉnh đối với đối tượng là phụ nữ mang thai, nuôi con dưới 36 tháng tuổi. Trong khi tại khoản 5 Điều 3 của dự thảo nghị quyết quy định quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương được Viện kiểm sát khởi kiện để bảo vệ bao gồm cả quyền nhân thân và quyền tài sản. Do đó, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung đề nghị cần có rà soát vì đối tượng là quá rộng.

Đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh

Theo đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Trà Vinh, quy định về nhóm dễ bị tổn thương tại khoản 2 Điều 3 cần được rà soát và làm rõ thêm. Một số nội dung trong quy định này chưa thống nhất với các văn bản pháp luật chuyên ngành, như Luật Trợ giúp pháp lý; Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; Luật Bình đẳng giới….

“Đặc biệt, việc xác định người dân tộc thiểu số là nhóm dễ bị tổn thương, chỉ khi họ sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn là một cách tiếp cận trung lập nhưng lại dễ gây tranh luận khi áp dụng trong thực tiễn. Vì vậy, cần làm rõ tiêu chí xác định người dân tộc thiểu số là nhóm yếu thế, chẳng hạn như thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, không biết chữ hoặc không tiếp cận được các dịch vụ pháp lý. Đồng thời, nên bổ sung các nhóm đối tượng có tính chất dễ bị tổn thương rõ ràng và phổ biến trong xã hội” – ông Thạch Phước Bình nêu vấn đề.

Cần xác định rõ Viện kiểm sát đóng vai trò là người tiến hành tố tụng hay là người tham gia tố tụng

Đại biểu Trần Nhật Minh - Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An

Một số đại biểu băn khoăn về tư cách tham gia tố tụng của Viện kiểm sát khi khởi kiện và giải quyết vụ án dân sự công ích. Đại biểu Trần Nhật Minh, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An, đề nghị cần phân định rõ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về tranh luận và phát biểu ý kiến tại phiên tòa của kiểm sát viên quy định tại dự thảo Nghị quyết.

“Bởi vì, khi Viện kiểm sát khởi kiện có nghĩa là Viện kiểm sát tham gia trong vụ án dân sự với vai trò của nguyên đơn với tư cách là người tham gia tố tụng. Trong khi đó, theo khoản 2 Điều 21 Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành thì hầu hết các trường hợp nêu tại Điều 3 dự thảo Nghị quyết phải tham gia sơ thẩm để kiểm soát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự. Như vậy, trong các trường hợp cụ thể này, Viện kiểm sát đóng vai trò là người tiến hành tố tụng hay là người tham gia tố tụng”, ông Trần Nhật Minh nêu vấn đề.

Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến

Giải đáp băn khoăn về tư cách của Viện kiểm sát trong vấn đề khởi kiện, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết: khởi kiện của Viện kiểm sát khác với khởi kiện dân sự.

“Chúng ta đang hiểu theo cách thông thường hiện nay đó là khởi kiện dân sự là bảo vệ quyền lợi của mình riêng tư, lĩnh vực tư nhân. Còn đây là bảo vệ thực hiện công quyền, quản lý trật tự của Nhà nước và đảm bảo trật tự xã hội nhưng không đến mức hình sự thì phải có một giải pháp. Với tính chất công quyền, Viện kiểm sát không làm đơn, không xin để bảo vệ quyền lợi cho mình. Đây là đại diện cho công quyền để bảo vệ trật tự pháp luật chung, trong đó có các lĩnh vực liên quan đến đa số mọi người…. Hai là khi quy định khởi kiện, Viện kiểm sát vì lợi ích công, vì cái chung thì không có chuyện nộp án phí và không có chuyện thỏa thuận”, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao nói thêm./.

Khánh An - Vũ Hiếu - Cao Hoàng - Thế Anh