Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan chủ trì làm việc với Bộ Công Thương

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan - Trưởng Đoàn giám sát của Quốc hội, phát biểu tại cuộc làm việc

Cùng chủ trì cuộc làm việc có: Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy - Phó trưởng Đoàn Thường trực Đoàn giám sát.

Khoảng trống pháp lý về trách nhiệm kiểm tra bảo vệ môi trường công nghiệp

Theo yêu cầu của Đoàn giám sát, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài tập trung làm rõ các khó khăn, vướng mắc trong việc thực thi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Theo đó, giai đoạn 2022 - 2024, tổng ngân sách sự nghiệp môi trường được giao cho Bộ chỉ đạt 36,85 tỷ đồng, tương đương hơn 12 tỷ đồng/năm. Với mức kinh phí này, Bộ không thể triển khai đầy đủ các nhiệm vụ được giao; nhiều nhiệm vụ bị kéo dài, thậm chí bị loại bỏ, gây lãng phí và giảm hiệu quả thực thi.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy - Phó trưởng Đoàn Thường trực Đoàn giám sát, phát biểu tại cuộc làm việc

Trong khi đó, các ngành công nghiệp do Bộ quản lý như hóa chất, thép, nhiệt điện, khai khoáng… phát sinh lượng chất thải lớn và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường cao. Bộ đã có nhiều nỗ lực kiểm soát rủi ro, đánh giá tác động môi trường tại các trung tâm điện lực và ngành công nghiệp trọng điểm. Tuy nhiên, Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP lại không quy định trách nhiệm kiểm tra việc bảo vệ môi trường của Bộ đối với các hoạt động sản xuất công nghiệp.

"Đây là một trong những hạn chếcủa hệ thống pháp luật đối với công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường, làm giảm hiệu lực, hiệu quả và thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan trong công tác bảo vệ môi trường", Thứ trưởng nêu rõ.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là tỷ lệ cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung hiện còn rất thấp. Đáng chú ý, các cụm công nghiệp chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung chủ yếu là các cụm công nghiệp do đơn vị nhà nước làm chủ đầu tư. Một số cụm công nghiệp tại các địa phương đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung hoàn chỉnh, tuy nhiên do các dự án thứ cấp trong cụm công nghiệp ít phát sinh hoặc không phát sinh nước thải trong quá trình sản xuất, vì vậy, không đủ nước thải để vận hành hệ thống nên chưa hoạt động, gây lãng phí.

Thứ trưởng Bộ Công thương Trương Thanh Hoài báo cáo với Đoàn giám sát

Ngoài ra, lượng tro xỉ và thạch cao phát sinh từ các nhà máy nhiệt điện năm 2024 ước tính tồn đọng khoảng 51,4 triệu tấn. Dù đã có các phương án tái sử dụng, như hoàn nguyên mỏ hoặc làm đường giao thông, nhưng do thiếu quy chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật, các giải pháp này chưa thể triển khai.

Đặc biệt, việc xây dựng và thực hiện kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính - một nhiệm vụ quan trọng theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao, dữ liệu quy mô lớn và kinh phí lớn. Tuy nhiên, hiện nay, cả nguồn kinh phí lẫn chất lượng nguồn nhân lực đều chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

Từ thực trạng đó, lãnh đạo Bộ Công Thương đề xuất sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường 2020 theo hướng quy định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành trong công tác bảo vệ môi trường. Đồng thời, cần sửa đổi toàn diện Nghị định 08/2022/NĐ-CP, bảo đảm phân công, phân cấp rõ ràng, gắn với nguồn lực và cơ chế phối hợp hiệu quả.

Vì sao chỉ 31,5% số cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải hoạt động?

Tại cuộc làm việc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi - Tổ trưởng Tổ giúp việc của Đoàn giám sát, đã nêu các vấn đề Đoàn quan tâm; các thành viên Đoàn giám sát đề nghị Bộ Công Thương làm rõ những vấn đề còn vướng mắc trong thực thi chính sách môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi - Tổ trưởng Tổ giúp việc của Đoàn giám sát, trình bày một số nội dung cần quan tâm cho ý kiến tại cuộc làm việc

Trọng tâm là những khó khăn trong bố trí ngân sách cho nhiệm vụ môi trường thường xuyên và các nhiệm vụ được giao liên quan đến biến đổi khí hậu của Bộ Công Thương cũng như khả năng đáp ứng về kinh phí và chất lượng nguồn nhân lực để thực hiện kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính…

Đặc biệt, tỷ lệ cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đi vào hoạt động hiện mới đạt 31,5% (228/724 cụm), cần được Bộ lý giải cụ thể nguyên nhân và giải pháp khắc phục?

Đoàn giám sát cũng yêu cầu Bộ báo cáo kết quả điều tra, đánh giá nguồn phát sinh chất thải từ các ngành công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm cao; tác động tổng thể về môi trường - xã hội của một số trung tâm điện lực; nguy cơ môi trường từ tấm pin năng lượng mặt trời. Đồng thời, làm rõ các khó khăn trong quản lý, xử lý, tái chế, tái sử dụng chất thải, hướng tới kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Các thành viên Đoàn giám sát tham dự cuộc làm việc

Về tiêu thụ tro, xỉ, bên cạnh những nhà máy đã xử lý hiệu quả, vẫn còn một số gặp khó khăn. Đoàn giám sát yêu cầu Bộ làm rõ trách nhiệm trong việc ban hành và hướng dẫn áp dụng các quy chuẩn, kỹ thuật sử dụng tro xỉ, thạch cao để hoàn nguyên mỏ; làm rõ hơn về nguyên nhân, giải pháp, nhất là về vốn, để sớm xử lý dứt điểm vấn đề này.

Đáng chú ý, thời gian cấp giấy phép môi trường theo Luật Bảo vệ môi trường quy định là 30 - 45 ngày. Tuy nhiên, thực tế có doanh nghiệp mất từ một năm trở lên để hoàn tất thủ tục, do việc tích hợp nhiều loại giấy phép khiến cơ quan chức năng mất nhiều thời gian thẩm định trong khi nhân lực mỏng. Đoàn giám sát đề nghị Bộ Công Thương và các bộ liên quan báo cáo, làm rõ vấn đề này.

Tại cuộc làm việc, đại diện các bộ, ngành: Nông nghiệp và Môi trường; Công an; Khoa học và Công nghệ; Kiểm toán Nhà nước; Thanh tra Chính phủ… đã tham gia giải trình các vấn đề liên quan.

Các thành viên Đoàn giám sát tại cuộc làm việc

Báo cáo với Đoàn giám sát, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài khẳng định tiếp thu ý kiến của các thành viên Đoàn giám sát và bổ sung đầy đủ trong báo cáo.

Cần giải pháp mạnh mẽ hơn trong chuyển dịch năng lượng, kiểm soát ô nhiễm trong sản xuất điện

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh: ngành Công Thương không chỉ đóng vai trò trụ cột trong tăng trưởng kinh tế mà còn gánh vác trách nhiệm đặc biệt trong công tác bảo vệ môi trường. Với phạm vi quản lý bao trùm các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp nặng, chế biến, lưu thông hàng hóa đến xuất nhập khẩu, mọi chính sách và hoạt động của ngành đều gắn chặt với yêu cầu phát triển bền vững.

Ghi nhận những nỗ lực của Bộ trong tham mưu xây dựng các chiến lược lớn như Quy hoạch điện VIII, Chiến lược chuyển đổi năng lượng…, Phó Chủ tịch Quốc hội thẳng thắn chỉ rõ: Công tác bảo vệ môi trường trong lĩnh vực Công Thương vẫn còn nhiều bất cập, gây lo ngại trong dư luận xã hội. Bảo vệ môi trường phải trở thành điều kiện tiên quyết, là thước đo cho sự phát triển bền vững của chính ngành.

Đại diện các bộ, ngành tham dự cuộc làm việc

Phó Chủ tịch Quốc hội yêu cầu Bộ Công Thương tập trung hoàn thiện thể chế, tăng cường năng lực thực thi pháp luật, nhất là tuân thủ và tổ chức thực hiện đầy đủ Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Đồng thời, cần chủ động rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung luật, nghị định để tháo gỡ những vướng mắc, “điểm nghẽn” chính sách hiện nay.

Phó Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, Bộ khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, hướng dẫn kịp thời cho doanh nghiệp, địa phương thực hiện, tránh tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất, khiến nhiều nội dung không thể triển khai trên thực tế.

Đặc biệt, Bộ cần có giải pháp mạnh mẽ hơn trong chuyển dịch năng lượng và kiểm soát ô nhiễm trong sản xuất điện. Việc triển khai Quy hoạch điện VIII phải gắn với phát triển điện tái tạo, điện sinh khối, điện rác, và giảm dần thực chất các nhà máy nhiệt điện than.

Đại diện các bộ, ngành tham dự cuộc làm việc

Về xử lý tro xỉ, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý đây không chỉ là vấn đề môi trường mà còn tiềm ẩn rủi ro chính trị nếu không kiểm soát tốt. Cần đánh giá chính xác lượng tồn đọng, sớm có giải pháp xử lý phù hợp và tận dụng hiệu quả nguồn tài nguyên này.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, Bộ Công Thương cần đặt mục tiêu cao hơn trong quản lý nhà nước, bảo đảm các khu, cụm công nghiệp phải có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn trước khi vận hành. Với các cụm công nghiệp gặp vướng mắc, phải có cơ chế xử lý dứt điểm, không để tồn đọng kéo dài gây ảnh hưởng đến phát triển bền vững.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh, Bộ Công Thương phải đi đầu trong thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, thực hiện hiệu quả trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Trong lĩnh vực thương mại, cần có chính sách mạnh mẽ hơn để giảm thiểu rác thải nhựa, ngăn chặn nhập khẩu công nghệ, thiết bị lạc hậu, đẩy mạnh tiêu dùng bền vững, gia tăng giá trị sản phẩm Việt trên thị trường toàn cầu.

Toàn cảnh cuộc làm việc

Phát biểu kết luận cuộc việc, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy - Phó trưởng Đoàn Thường trực Đoàn giám sát, đề nghị Bộ Công Thương trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của Phó Chủ tịch Quốc hội và các thành viên Đoàn tiếp tục rà soát, bổ sung, làm rõ, hoàn thiện thông tin, số liệu, đánh giá về công tác bảo vệ môi trường và những kiến nghị cụ thể mà các ĐBQH quan tâm.

Báo cáo bổ sung gửi đến Đoàn giám sát trước ngày 2/8 tới đây, trong đó lưu ý thể hiện rõ ràng, cụ thể các kiến nghị về cơ chế, chính sách bảo vệ môi trường cần rà soát, sửa đổi, bổ sung để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Tin: Hà Lan; Ảnh: Hồ Long