Nông nghiệp Điện Biên cần tư duy đột phá phát triển bền vững

Thu hoạch lúa trên cánh đồng Mường Thanh. Ảnh: Trần Dũng

Tiềm năng có song việc khai thác, phát huy chưa đạt kỳ vọng khi sản xuất nông nghiệp Điện Biên hầu hết nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết phát triển bền vững. Để đạt mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững, Điện Biên cần tư duy đột phá trong xây dựng chiến lược, đầu tư bài bản, có những mô hình hiệu quả, nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp.

Nằm giữa lòng chảo Điện Biên, cánh đồng Mường Thanh là vựa lúa lớn nhất khu vực Tây Bắc với câu truyền khẩu “nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc” đã ăn sâu trong tiềm thức mỗi người dân. Ở độ cao hơn 400m so với mực nước biển, cánh đồng Mường Thanh trải dài hơn 20km uốn lượn theo bờ sông Nậm Rốm, thuộc địa phận huyện Điện Biên và TP. Điện Biên Phủ. Đặc biệt hơn, cánh đồng Mường Thanh là nơi sản xuất những hạt gạo Điện Biên dẻo thơm nức tiếng. Việc canh tác trên cánh đồng Mường Thanh khá thuận lợi khi được tưới tiêu bằng hệ thống Đại thủy nông Nậm Rốm ôm trọn cánh đồng. Mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, gieo cấy, thu hoạch bằng máy đã được áp dụng trên cánh đồng Mường Thanh. Các mô hình sản xuất hữu cơ, nâng chất lượng lúa gạo, rõ nguồn gốc xuất xứ… được áp dụng, triển khai. Mới đây, mô hình canh tác lúa thông minh, giảm phát thải nhà kính đã được thực hiện trên diện tích 86ha trong đó riêng cánh đồng Mường Thanh 53ha. Sản xuất theo mô hình này, nông dân được hỗ trợ phân bón, chế phẩm vi sinh, tập huấn kỹ thuật canh tác và cán bộ nông nghiệp đồng hành, hướng dẫn quy trình chăm sóc… Sau một vụ triển khai đánh giá, mô hình cho năng suất cao hơn phương pháp gieo cấy truyền thống, giảm 30% chi phí sản xuất, giảm tín chỉ carbon góp phần bảo vệ môi trường, tỷ lệ nhiễm sâu bệnh thấp không phải can thiệp thuốc bảo vệ thực vật. Quan trọng hơn mô hình đảm bảo chất lượng gạo vượt trội, được doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, nâng cao thu nhập hộ dân tham gia mô hình.

Ngoài lúa gạo, nhiều khu vực trên địa bàn tỉnh có khí hậu, thổ nhưỡng thích hợp để chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển vùng cây trồng lợi thế. Nhiều khu vực trên địa bàn tỉnh đã được quy hoạch thành vùng chuyên canh cây trồng chủ lực như: Lúa gạo, mắc ca, cà phê, cây ăn quả và rau màu. Ngay tại khu vực lòng chảo thuộc huyện Điện Biên, các loại rau xanh mùa nào thức ấy được người dân canh tác luân phiên cung cấp rau xanh cho các địa phương trong tỉnh. Đồng thời xuất hiện nhiều trang trại sản xuất nông nghiệp sạch, trồng cây ăn quả như cam ruột đỏ Cara, bưởi da xanh, xoài, chanh leo… Mô hình vườn cây ăn quả áp dụng kỹ thuật canh tác hữu cơ, không sử dụng hóa chất, tạo hệ sinh thái tự nhiên cân bằng, nâng cao chất lượng và giá bán.

Cây mắc ca phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng huyện Tuần Giáo. Trong ảnh: Cán bộ kỹ thuật kiểm tra sự phát triển quả mắc ca tại xã Quài Nưa, huyện Tuần Giáo. Ảnh: CTV

Với mục tiêu trở thành vùng chuyên canh trồng cây ăn quả trọng điểm của tỉnh, giai đoạn 2021 - 2023 huyện Mường Ảng đã triển khai 3 dự án liên kết sản xuất trồng và tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả. 218 hộ dân trên địa bàn 8 xã, thị trấn của huyện tham gia dự án trồng xoài, bưởi… với diện tích gần 70ha. Hiện nay, huyện Mường Ảng đã có 510ha cây ăn quả, trong đó 357ha đã cho thu hoạch.

Xác định rõ loại cây trồng, huyện Tuần Giáo đã xây dựng đề án, kế hoạch, quy hoạch vùng trồng, tuyên truyền, vận động nhân dân đồng thuận phát triển huyện thành vùng trồng mắc ca, cà phê. Với tinh thần dám nghĩ, dám làm, mạnh dạn lựa chọn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, huyện Tuần Giáo đã huy động sự vào cuộc, đồng thuận của cả hệ thống chính trị tham gia trồng mắc ca, cà phê. Năm 2025 người dân toàn huyện đăng ký trồng mới 2.168ha mắc ca đưa diện tích mắc ca của huyện Tuần Giáo lên gần 6.000ha. Bằng diện tích mắc ca hiện có, Tuần Giáo trở thành huyện trồng mắc ca lớn nhất cả nước.

Chăm sóc cam ruột đỏ Cara tại khu vực lòng chảo Điện Biên. Ảnh: Thu Hằng

Khai thác tiềm năng đất đai, áp dụng mô hình sản xuất hiệu quả, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, lựa chọn cây trồng có giá trị kinh tế cao… song nông nghiệp Điện Biên vẫn chưa thực sự phát triển bền vững. Tỉnh đã xác định cơ cấu lại ngành nông nghiệp, khai thác tiềm năng lợi thế để đảm bảo lĩnh vực nông - lâm - thủy sản sẽ đóng góp 4,15% vào tăng trưởng GRDP của tỉnh. Vấn đề đặt ra cần giải bài toán năng suất, chất lượng và tăng thu nhập cho nông dân khi triển khai đề án, kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao chất lượng các sản phẩm nông nghiệp. Tư duy sản xuất cần thay đổi từ nhỏ lẻ, manh mún sang liên kết, tạo vùng cây trồng, sản phẩm; áp dụng công nghệ, kỹ thuật nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm nông nghiệp.

Người dân xã Tỏa Tình, huyện Tuần Giáo nhận cây giống mắc ca trồng trong Ngày hội trồng mắc ca. Ảnh: Anh Nguyễn

Phát triển cây ăn quả lợi thế, đặc sản trên toàn tỉnh, tháng 12/2021, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 3417/QÐ-UBND phê duyệt “Ðề án phát triển cây ăn quả lợi thế, đặc sản theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, bền vững giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030”. Triển khai đề án, toàn tỉnh đã chuyển đổi 578ha đất lúa và đất trồng cây hàng năm sang trồng cây ăn quả. Hiện nay tổng diện tích cây ăn quả toàn tỉnh ước đạt trên 4.130ha. Ngoài đầu tư sản xuất giống, khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, an toàn, tỉnh chú trọng đào tạo, tập huấn, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, giúp người dân nâng cao năng lực sản xuất, quản lý và tiếp cận thị trường. Các sản phẩm nông nghiệp hướng tới chế biến sâu, nâng cao giá trị, đạt chuẩn OCOP; liên kết giữa sản xuất với tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo đầu ra cho sản xuất nông nghiệp. Khai thác tiềm năng, lợi thế về nông nghiệp, toàn tỉnh cần chú trọng phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, ứng dụng khoa học công nghệ, thúc đẩy nông nghiệp sạch, hữu cơ gắn với liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị. Xác định và thiết lập vùng cây trồng chủ lực, phù hợp với địa phương, có giá trị kinh tế cao mang lại cơ hội giảm nghèo bền vững cho nhân dân trên địa bàn tỉnh.

Có cơ chế, chính sách rõ ràng trong liên kết sản xuất, định hình các vùng cây trồng chủ lực tạo ra sản phẩm nông nghiệp đặc trưng là đòn bẩy phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao thu nhập và đời sống người dân.

Hà Anh