Nỗ lực đẩy nhanh tiến độ trưng bày Bảo tàng Hà Nội

Các đơn vị thi công đang khẩn trương triển khai, hoàn thiện những hạng mục cuối cùng của giai đoạn 2 của dự án. Ảnh: P. Sỹ.

Rào cản khiến tiến độ lỡ hẹn

Dự án Bảo tàng Hà Nội có tổng mức đầu tư trên 2.300 tỷ đồng, đã hoàn thành xây dựng giai đoạn 1 (phần xây dựng tòa nhà) từ năm 2010. Đây là một trong những dự án được đầu tư lớn nhất trong hệ thống bảo tàng Việt Nam. Theo dự kiến ban đầu, phần trưng bày nội dung sẽ hoàn thành vào năm 2015. Tuy nhiên giai đoạn này đã nhiều năm liền chậm tiến độ. Sự chậm trễ này nhận được sự quan tâm của dư luận.

Nói về nguyên nhân chậm tiến độ của giai đoạn 2, ông Nguyễn Tiến Đà - Giám đốc Bảo tàng Hà Nội cho biết, xuất phát từ yếu tố chủ quan lẫn khách quan.

Theo ông Đà, công tác sưu tầm tài liệu, hiện vật nhằm kể câu chuyện xuyên suốt về nghìn năm Thăng Long - Hà Nội gặp không ít khó khăn. Để xây dựng được hệ thống hiện vật và tư liệu hiện vật đầy đủ, trải dài và phù hợp với 7 chủ đề trưng bày đã đề ra, Bảo tàng phải tiến hành sưu tầm trong thời gian dài, với yêu cầu cao về tính chính xác và giá trị lịch sử. Bên cạnh đó, quá trình điều chỉnh thiết kế trưng bày cũng kéo theo việc phải điều chỉnh nội dung kịch bản, khiến nhiều hạng mục phải rà soát, bổ sung và hoàn thiện lại. Cùng với đó, một số cơ chế, chính sách chưa thực sự phù hợp đã khiến quá trình triển khai còn gặp nhiều vướng mắc. Việc thay đổi chuyên gia tư vấn thiết kế, chuyển đổi chủ đầu tư qua các giai đoạn khác nhau cũng làm cho bộ máy tổ chức thực hiện dự án nhiều thời điểm bị xáo trộn, ảnh hưởng đến tiến độ chung.

Nhìn nhận về vấn đề này, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, Bảo tàng Hà Nội là một công trình văn hóa đặc biệt, được kỳ vọng không chỉ là nơi lưu giữ ký ức nghìn năm Thăng Long - Hà Nội mà còn là không gian kể câu chuyện về một Thủ đô sống động, hiện đại và giàu bản sắc. Việc giai đoạn 2 (phần nội dung trưng bày) chậm tiến độ trong một thời gian dài rõ ràng là điều đáng tiếc và cần được nhìn nhận thẳng thắn.

“Tuy nhiên, nếu tiếp cận một cách tích cực, có thể thấy đây không chỉ là câu chuyện chậm tiến độ thuần túy về đầu tư công, mà phản ánh những khó khăn rất đặc thù của lĩnh vực bảo tàng: từ việc xây dựng kịch bản trưng bày có chiều sâu, lựa chọn hiện vật tiêu biểu, đến việc tích hợp các phương pháp trưng bày hiện đại, phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và thị hiếu công chúng. Trong bối cảnh nhận thức về vai trò của bảo tàng cũng đã thay đổi rất nhiều so với hơn mười năm trước, sự chậm trễ này, nếu được xử lý đúng cách, cũng có thể trở thành cơ hội để Hà Nội làm lại phần nội dung trưng bày theo tư duy mới, tiệm cận các bảo tàng hiện đại trong khu vực và trên thế giới” - ông Sơn nói.

Mỗi không gian trưng bày là một câu chuyện về lịch sử văn hóa của Hà Nội. Ảnh: P. Sỹ.

Mở ra kỳ vọng mới

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, để xử lý dứt điểm tình trạng kéo dài và tránh lãng phí nguồn lực xã hội, điều quan trọng nhất là cần một cách tiếp cận tổng thể, quyết liệt nhưng linh hoạt. Trước hết, các cơ quan quản lý cần sớm rà soát lại toàn bộ mục tiêu, định hướng trưng bày của Bảo tàng Hà Nội trong bối cảnh mới. Xác định rõ bảo tàng này sẽ “kể câu chuyện gì”, phục vụ ai và theo cách nào. Trên cơ sở đó, cần xây dựng các chương trình trải nghiệm sản phẩm công nghiệp văn hóa, lấy công chúng làm trung tâm, tăng cường ứng dụng công nghệ số và trải nghiệm tương tác, thay vì chỉ dàn trải hiện vật theo lối truyền thống.

Cũng theo ông Sơn, việc huy động đội ngũ chuyên gia uy tín, cả trong nước và quốc tế, cùng với cơ chế phối hợp rõ ràng giữa các sở, ngành liên quan là rất cần thiết để tháo gỡ các nút thắt kéo dài nhiều năm qua. Cuối cùng, cần đặt Bảo tàng Hà Nội trong tổng thể chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch của Thủ đô. Khi bảo tàng được nhìn nhận không chỉ là một công trình “đầu tư xong rồi để đó” mà là một thiết chế văn hóa sống, có khả năng tự tạo sức hút, lan tỏa giá trị và đóng góp cho phát triển đô thị sáng tạo, thì khi ấy bài toán chậm tiến độ mới thực sự được giải quyết một cách căn cơ và bền vững.

Theo ghi nhận mới nhất của phóng viên tại Bảo tàng Hà Nội, đến thời điểm hiện tại, các đơn vị thi công đang khẩn trương triển khai, hoàn thiện những hạng mục cuối cùng của giai đoạn 2, nhằm bảo đảm tiến độ bàn giao cho Bảo tàng vào cuối quý IV/2025.

Theo kế hoạch của chủ đầu tư, giai đoạn 2 của dự án sẽ được hoàn thành cơ bản vào ngày 31/12/2025. Sau đó, công trình dự kiến được đưa vào chạy thử trong những tháng đầu năm 2026 và phấn đấu chính thức mở cửa đón khách trước Tết Nguyên đán, đáp ứng kỳ vọng của công chúng và giới chuyên môn.

Ông Nguyễn Tiến Đà cho biết, sau khi dự án được bàn giao, Bảo tàng Hà Nội sẽ tiến hành rà soát, căn chỉnh một số hạng mục kỹ thuật và tổ chức chạy thử toàn bộ quy trình, từ việc mở cửa đón khách đến công tác bảo quản hiện vật. Hiện nay, phong cách trưng bày của bảo tàng đã được đổi mới theo hướng hiện đại, chú trọng tính tương tác và trải nghiệm. Song song với đó, Bảo tàng Hà Nội cũng xây dựng các không gian trải nghiệm ngay trong khuôn viên trưng bày, tạo điều kiện để công chúng, đặc biệt là giới trẻ, vừa học lịch sử vừa phát huy khả năng sáng tạo. Triển khai theo tinh thần Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô, bảo tàng sẽ dành những không gian phù hợp cho các hoạt động trải nghiệm, tương tác văn hóa. Với cách tiếp cận này, Bảo tàng sẽ thu hút đông đảo khách tham quan, trở thành điểm đến giúp du khách có cái nhìn toàn diện về lịch sử Hà Nội.

Liên quan đến dự án Bảo tàng Hà Nội, ông Nguyễn Thanh Bình - Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND TP Hà Nội khẳng định tầm quan trọng, vai trò của dự án là rất quan trọng. Hiện thành phố đang chỉ đạo sát xao bám sát tiến độ để thực hiện, hoàn thành đúng thời hạn.

Phạm Sỹ