Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh:Bước đột phá về 'chất' của bộ máy hành chính

Nhanh nhạy hơn, giảm độ trễ

- Không bao lâu nữa, bộ máy chính quyền địa phương hai cấp chính thức đi vào hoạt động. Ông đánh giá như thế nào về sự thay đổi to lớn này so với bộ máy chính quyền địa phương 3 cấp thời gian qua?

- Chúng ta đang chứng kiến cuộc cách mạng sắp xếp tinh gọn bộ máy trong tất cả hệ thống chính trị từ cơ quan Đảng, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và chính quyền các cấp; bảo đảm một cách rất đồng bộ, thống nhất và toàn diện cả tổ chức bộ máy và con người, gắn với nâng cao chất lượng đội ngũ, đổi mới chức năng, nhiệm vụ, phân cấp, phân quyền rất mạnh mẽ.

Đặc biệt, lần đầu tiên trong lịch sử, ít nhất là trong 80 năm qua, tính từ năm 1945 đến nay, trong hệ thống tổ chức chính quyền ở Việt Nam chúng ta không còn tổ chức cấp huyện, cấp trung gian.

Từ chính quyền địa phương ba cấp chuyển sang chính quyền địa phương hai cấp không những giúp tinh gọn bộ máy, mà cái lợi lớn nhất là từ đây, chúng ta triển khai công việc nhanh nhạy hơn, giảm độ trễ, giảm thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trên tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Qua đó, tạo điều kiện cho cấp cơ sở chủ động giải quyết kịp thời, hiệu quả hơn đối với các vấn đề người dân đặt ra, đồng thời thúc đẩy khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh, không gian phát triển mới của mỗi địa phương để tăng cường phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.

- Là chuyên gia về cải cách hành chính, ông đánh giá thế nào về hiệu quả cải cách hành chính khi triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp?

- Công tác cải cách hành chính ở nước ta đã được đề ra từ rất lâu, có thể nói từ Đại hội VI của Đảng (năm 1986). Từ đầu thế kỷ XXI đến nay, chúng ta đã thực hiện ba chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước với các giai đoạn lần lượt là 2001-2011, 2011-2020, và hiện nay là 2020-2030. Các chương trình cải cách hành chính này cũng đã đưa ra các nội dung đầy đủ, như: Cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, hiện đại hóa nền hành chính, cải cách tài chính công... Quá trình thực hiện, các chương trình cải cách hành chính quan trọng này đều đã đạt được nhiều kết quả tích cực.

Nhưng khác với tất cả, lần này, Đảng, Nhà nước đã thực hiện một cuộc cách mạng, làm rất đồng bộ, triệt để, mạnh mẽ và quyết liệt. Đó là bước thay đổi về chất, nên hiệu quả đối với cải cách hành chính tôi tin thực sự sẽ là bước đột phá.

Xã Hòa Lạc (mới) họp triển khai các nội dung trọng tâm vận hành chính quyền hai cấp. Ảnh: Vũ Vân

- Mô hình chính quyền địa phương hai cấp đặt ra yêu cầu như thế nào đối với chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, trước hết là cấp xã, thưa ông?

- Quá trình sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp như chỉ đạo của Trung ương và Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đồng thời là việc nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy. Khi bộ máy chính quyền địa phương còn hai cấp thì cấp cơ sở xã, phường, đặc khu có vai trò rất quan trọng, không chỉ là cấp gần dân, sát với dân nhất, mà từ nay còn đảm đương chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền lớn hơn rất nhiều, bao gồm toàn bộ chức năng, nhiệm vụ của cấp xã trước đây, cộng với chức năng, nhiệm vụ của cấp huyện chuyển về với hầu hết các lĩnh vực y tế, giáo dục, các dịch vụ công, cùng nhiều nội dung mới như thẩm quyền cấp “sổ đỏ” lần đầu hay Chủ tịch UBND cấp xã còn được bổ nhiệm chức danh trưởng, phó phòng...

Cho nên, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã cũng đòi hỏi phải có chất lượng mới. Việc bảo đảm chất lượng đội ngũ được bố trí cho từng vị trí việc làm, làm sao đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền là hết sức quan trọng. Tôi cho rằng, không chỉ bảo đảm chất lượng đầu vào ngay từ bây giờ, mà sau này trong quá trình vận hành các xã, phường mới, thành phố cần không ngừng đánh giá, sàng lọc, gắn với quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng làm việc cho đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) thì mới có thể đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ.

Hội tụ các điều kiện để vận hành thông suốt

- Ông đánh giá như thế nào về chất lượng đội ngũ cán bộ dự kiến được bố trí về các xã, phường như ở Hà Nội chẳng hạn?

Tôi được biết, thành phố Hà Nội đã chuẩn bị rất kỹ về việc này. Đội ngũ cán bộ được bố trí cho 126 xã, phường mới bảo đảm các tiêu chí, tiêu chuẩn theo hướng dẫn của Trung ương. Tham gia cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể ở xã, phường mới không chỉ có cán bộ, công chức phường, xã, thị trấn cũ, Hà Nội còn tăng cường mạnh mẽ cán bộ cấp thành phố về cơ sở. Nhiều đồng chí lãnh đạo như Giám đốc, Phó Giám đốc sở, ngành; Chánh Văn phòng HĐND thành phố; Bí thư Thành đoàn được phân công về làm lãnh đạo xã, phường mới. Ngoài ra, các đồng chí Bí thư, Chủ tịch các quận, huyện cũng được phân công làm Bí thư, Chủ tịch các xã, phường mới cũng là cơ sở bảo đảm chất lượng đội ngũ cán bộ. Cho nên, có thể khẳng định, đội ngũ cán bộ, công chức xã, phường mới chắc chắn đủ sức đảm đương nhiệm vụ công tác mới.

- Bên cạnh chất lượng, về số lượng, Chính phủ đã định hướng khung biên chế của chính quyền cấp xã khoảng 32 người. Với những xã, phường lớn có thể bố trí không quá 50-70 biên chế. So với khối lượng công việc đặt ra, số lượng như vậy là phù hợp chưa, thưa ông?

Định hướng sắp xếp như thế, nhưng trước mắt cơ bản giữ nguyên trạng về biên chế để thực hiện điều chỉnh dần trong 5 năm. Nhìn vào khối lượng công việc tăng lên, nhưng bộ máy cấp xã mới cũng có những thay đổi tương ứng, như trước đây chỉ có 6-7 chức danh chuyên môn, nhưng giờ đây mỗi phường, xã có tới 3 phòng chuyên môn cùng nhiều chức danh làm công tác tham mưu, giúp việc... Cho nên về số lượng trước mắt theo tôi là phù hợp.

Chúng ta nên nhớ, đây mới là định hướng khung và chúng ta đang thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy trên tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng”. Cho nên sau khi đi vào vận hành chính thức, nếu bộ máy phát sinh vấn đề khó khăn, vướng mắc thì tôi cho rằng Trung ương, Chính phủ, Quốc hội và thành phố Hà Nội luôn sẵn sàng lắng nghe, tiếp thu và nếu cần thiết thì cũng sẵn sàng tháo gỡ, sẵn sàng sửa đổi, bổ sung các quy định về số lượng để bảo đảm phù hợp với thực tiễn nhiệm vụ, công việc.

- Sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy xã, phường mới, một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức thuộc diện dôi dư. Ông nhìn nhận như thế nào về chế độ, chính sách giải quyết đối với cán bộ dôi dư, cũng như các đối tượng có nhu cầu nghỉ hưu trước tuổi để tạo điều kiện cho việc sắp xếp tổ chức bộ máy?

- Chính phủ đã ban hành các chế độ, chính sách cụ thể trong Nghị định số 178/2024/NĐ-CP ngày 31-12-2024 về chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Nghị định số 67/2025/NĐ-CP ngày 15-3-2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 178/2024/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Tôi cho rằng, các cơ chế, chính sách này đã tạo điều kiện khuyến khích cán bộ, công chức về hưu trước tuổi; đồng thời giải quyết một cách thỏa đáng đối với cán bộ, công chức, viên chức dôi dư, không đáp ứng được vị trí việc làm...

- Để bảo đảm bộ máy xã, phường mới của Hà Nội hoạt động thông suốt ngay từ những ngày đầu, tháng đầu, theo ông cần lưu ý những điểm gì?

- Tôi cho rằng, đến trước thời điểm chính thức đi vào hoạt động, các xã, phường mới đã nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Trung ương, sự chuẩn bị từ sớm, khoa học, bài bản và có chất lượng cả về con người và cơ sở vật chất, phương tiện làm việc. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, công chức cũng đã sẵn sàng tinh thần làm việc mới. Chưa kể, cùng với cả nước, Hà Nội còn triển khai một tuần vận hành thử nghiệm hết sức nghiêm túc ở cả 126 xã, phường mới, gồm cả khối chính quyền và khối cơ quan Đảng, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể.

Vì vậy, tôi tin tưởng chắc chắn rằng, khi bắt đầu đi vào hoạt động chính thức, bộ máy chính quyền địa phương hai cấp của thành phố Hà Nội sẽ vận hành thông suốt, hiệu quả.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Hà Vũ thực hiện