Nguồn cơn khiến châu Âu mất kiên nhẫn với Israel?

Sau cuộc tấn công của Israel vào một trường học được dùng làm nơi trú ẩn ở Gaza vào cuối tháng 5, Thủ tướng Đức Friedrich Merz lên tiếng rằng thiệt hại đối với dân thường ở Gaza "không còn có thể biện minh được bằng cuộc chiến chống khủng bố Hamas".

Ông Merz cảnh báo Israel không nên làm "bất cứ điều gì mà đến một lúc nào đó những người bạn thân nhất của họ không còn muốn chấp nhận nữa". Theo tờ The Washington Post, điều này đánh dấu một sự thay đổi lớn so với việc Đức liên tục lên tiếng bảo vệ Israel kể từ khi xung đột Israel-Hamas bùng nổ vào năm 2023.

Ông Merz đưa ra bình luận trên trong bối cảnh Liên minh châu Âu (EU) tiến hành xem xét lại quan hệ thương mại với Israel sau hơn một năm rưỡi xung đột Israel-Hamas. Hà Lan – đồng minh thân cận của Israel – là nước tiên phong trong việc kêu gọi EU xem xét lại quan hệ thương mại với Israel.

Hôm 27-5, Chủ tịch Ủy ban châu Âu – bà Ursula von der Leyen gọi việc mở rộng cuộc tấn công quân sự của Israel ở Gaza là "ghê tởm", dù trước đó bà cũng là người ủng hộ mạnh mẽ Israel trong cuộc xung đột Israel-Hamas.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz gần đây nêu quan ngại về các động thái leo thang trong xung đột Israel-Hamas. Ảnh: AFP

Theo The Washington Post, quan hệ châu Âu-Israel đang chứng kiến nhiều sự thay đổi lớn, trong bối cảnh xung đột Israel-Hamas kéo dài.

Sự thay đổi của châu Âu

Phát ngôn gần đây của nhiều lãnh đạo châu Âu về xung đột Israel-Hamas càng cho thấy sự khác nhau trong quan điểm giữa Mỹ và châu Âu về vấn đề này.

Vào cuối tháng 5, Anh đã đình chỉ các cuộc đàm phán về thỏa thuận thương mại mới với Israel.

Hôm 20-5, Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot cho biết Paris "quyết tâm" công nhận Nhà nước Palestine. Ông Barrot lên án Israel về tình hình "không thể bảo vệ" ở Gaza do chiến dịch quân sự và lệnh phong tỏa nhân đạo của nước này gây ra.

Ngoại trưởng Pháp cũng khẳng định rằng Paris ủng hộ sáng kiến do Hà Lan dẫn đầu nhằm xem xét lại quan hệ thương mại giữa EU và Israel.

Hôm 27-5, Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul tái khẳng định sự ủng hộ đối với Israel nhưng cảnh báo rằng Israel không nên "lợi dụng" Đức, theo The Washington Post. Ông Wadephul cũng ám chỉ việc cắt nguồn cung cấp vũ khí cho Israel vì vi phạm nhân quyền.

Ngoại trưởng Tây Ban Nha José Manuel Albares cũng cẳng báo rằng “mức độ bạo lực” trong cuộc xung đột Israel-Hamas là điều đáng chú ý.

"Một số quốc gia cần phải nhìn thấy những điều thậm chí đi ngược lại với ý thức cơ bản nhất của con người: không cung cấp thực phẩm cho dân thường, nhìn thấy những hình ảnh khủng khiếp về trẻ sơ sinh. Yếu tố thứ hai là chúng ta thấy rằng chính phủ Israel không có ý định sử dụng biện pháp ngoại giao" – ông Albares nói.

Trong khi một số lãnh đạo châu Âu gần đây chỉ trích Israel thì phía bên kia Đại Tây Dương, Mỹ vẫn bảo vệ Israel. Mỹ thậm chí là quốc gia duy nhất trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc phủ quyết dự thảo nghị quyết về ngừng bắn ở Gaza, trong khi 14 thành viên còn lại bỏ phiếu thuận trong cuộc họp hôm 4-6.

The Washington Post dẫn lời một quan chức châu Âu rằng EU thường xuyên cập nhật thông tin đến phía Mỹ về các quyết định liên quan đến Israel, thế nhưng hai bên không có sự thống nhất về cách tiếp cận này.

Ở chiều ngược lại, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ gọi sự lên án từ các đồng minh châu Âu là "làm quá lên" và mô tả quyết định của Anh về việc đình chỉ các cuộc đàm phán về thỏa thuận thương mại mới với Israel là "vô cùng đáng thất vọng".

Về phía Israel, lãnh đạo nước này không hài lòng về việc châu Âu đang dần giảm sự ủng hộ đối với họ. Bình luận về việc Pháp hướng tới công nhận Nhà nước Palestine, Thủ tướng Israel – ông Benjamin Netanyahu viết trên mạng xã hội X rằng "Pháp, Anh, Canada và các nước khác [đang hướng tới mục tiêu] thưởng cho những kẻ giết người [Hamas] những phần thưởng cuối cùng".

Không thể không lên tiếng

Đến hiện tại, đề xuất xem xét lại quan hệ thương mại giữa EU và Israel vẫn chưa đi đến kết quả cuối cùng. Tuy nhiên, đề xuất này đã nhận được sự ủng hộ của đa số quốc gia thành viên EU.

Bà Nathalie Tocci – cựu cố vấn chính sách đối ngoại của EU – cho rằng trong xung đột Israel-Hamas, số người chết tăng vọt và nạn đói hàng loạt đang trở nên "quá mức" và khiến các nhà lãnh đạo châu Âu không thể không lên tiếng hay làm ngơ.

The Washington Post dẫn lời một nhà ngoại giao EU rằng "sự bất mãn gia tăng" khi các quan chức EU dần mất kiên nhẫn với ông Netanyahu do xung đột Israel-Hamas.

"Chúng ta liên tục nhìn thấy những hình ảnh kinh hoàng từ Gaza. Chúng ta đang đến giới hạn có thể chịu đựng. Đối với tôi, điều đó cho thấy một tình cảm rộng lớn trên khắp châu Âu" – người này nói.

EU cũng là bên cung cấp viện trợ quốc tế lớn nhất cho người Palestine. Tổ chức này đã chi hàng trăm triệu USD viện trợ nhân đạo cho Gaza. Tuy nhiên, từ tháng 3, Israel đã giữ lại nhiều xe tải viện trợ và chỉ mới cho viện trợ nhỏ giọt vào Gaza trong những ngày gần đây.

Người dân Gaza nhận những bao bột mì tại một điểm phân phối ở miền trung Gaza.. Ảnh: FLASH90

Israel gần đây cũng sắp xếp phân phối viện trợ thông qua một tổ chức tư nhân có quan hệ với chính phủ Israel và Mỹ, không thông qua Liên Hợp Quốc và các cơ quan cứu trợ. Các nhà ngoại giao châu Âu cho biết EU không có kế hoạch chuyển viện trợ của họ thông qua cơ chế này.

"Viện trợ nhân đạo không thể bị biến thành vũ khí. Hầu hết viện trợ mà châu Âu gửi đi thực sự nằm sau biên giới và không đến được tay người dân. Chúng tôi cũng rất rõ ràng về việc không ủng hộ bất kỳ hình thức tư nhân hóa nào đối với hoạt động phân phối hàng viện trợ" – Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh EU Kaja Kallas, cho biết hôm 28-5.

KHOA ĐIỀM