Người tiêu dùng thông minh – 'Lá chắn' chống hàng giả

Hàng giả, hàng nhái tràn lan – thách thức lớn cho thị trường

Mới đây, ngày 25/7/2025, Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp Ban Chỉ đạo Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” tổ chức tọa đàm với chủ đề “Nói không với hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng”. Các khách mời tham gia tọa đàm đã cảnh báo tình trạng hàng hóa giả mạo thương hiệu, kém chất lượng vẫn len lỏi trong mọi kênh phân phối, trên cả mạng xã hội và thương mại điện tử, đồng thời đưa ra khuyến cáo cho người tiêu dùng.

Tại buổi tọa đàm, ông Dương Mạnh Hùng - Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội nhận định: "Hàng giả, hàng nhái hiện nay rất tinh vi, đặc biệt là trên môi trường thương mại điện tử. Các đối tượng thường là mắt xích trong đường dây nhưng lại ẩn mình dưới một lớp vỏ bọc nào đó, hoạt động ở các khu vực ngoại ô, gây nhiều khó khăn cho công tác kiểm tra, xử lý". Trong 6 tháng đầu năm 2025, đã kiểm tra hơn 2.000 vụ vi phạm hàng giả, hàng kém chất lượng; xử phạt hành chính khoảng hơn 33,9 tỷ đồng, buộc tiêu hủy hàng hóa trị giá 41,2 tỷ đồng.

Chi cục Quản lý thị trường thành phố Hà Nội tiến hành kiểm tra đột xuất đối với Cửa hàng kinh doanh thuộc Công ty TNHH Sản xuất và Đầu tư TINA LÊ Make up, có địa chỉ kinh doanh tại phố Hàng Cá, Hà Nội và phát hiện gần 400 mặt hàng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc vào tháng 6/2025.

Các doanh nghiệp kinh doanh hàng chính hãng phải chịu thất thu 10–20 % doanh thu do hàng giả, đồng thời tốn chi phí bảo hộ thương hiệu, theo dõi thị trường, thậm chí thuê luật sư. Niềm tin người tiêu dùng bị giảm sút, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất và khả năng hội nhập quốc tế của thương hiệu Việt.

Tình trạng hàng giả xuất hiện cả trong các ngành như thuốc, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, đến quần áo, mắt kính… gây rủi ro sức khỏe cho người tiêu dùng và khiến cử tri đặt dấu hỏi về hiệu quả quản lý thị trường.

Quyết tâm đấu tranh với hàng giả, từ đầu năm 2025 đến nay, Chính phủ cũng đã ban hành 5 công điện, 1 chỉ thị và nhiều văn bản chỉ đạo, xử lý hơn 40.000 vụ vi phạm, khởi tố hơn 1.700 vụ, thu ngân sách 6.583 tỷ đồng. Với thông điệp “nói không với hàng giả”, Chính phủ yêu cầu phân rõ trách nhiệm cho từng đơn vị: "rõ người, rõ việc, rõ thời gian…" để phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng.

Một số chính sách cũng đã chuyển đổi để kiểm soát tốt hơn tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng như chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo thuận lợi cho sản xuất nhưng đòi hỏi tăng cường năng lực xử lý và giám sát sau khi sản phẩm lưu hành.

Doanh nghiệp chủ động bảo vệ thương hiệu

Trong cuộc chiến chống hàng giả, nhiều doanh nghiệp lớn như May 10, SCC, Vissan… đã tố cáo các tổ chức giả mạo thương hiệu để kinh doanh sản phẩm giá rẻ, kém chất lượng. Giải pháp truyền thông - trải nghiệm - tin tưởng được triển khai, kết hợp hội chợ trực tuyến, chuyên trang xác thực để người tiêu dùng có thông tin rõ ràng nhất trước khi mua sản phẩm.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp cũng đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc nhằm giúp người tiêu dùng có thể phân biệt được hàng chính hãng, tránh hàng giả. Công nghệ truy xuất nguồn gốc (NDA Trace), do Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia (NDA) phát triển, nhằm xác thực và định danh hàng hóa, đặc biệt trong các giao dịch xuyên biên giới. Bộ Công an đang chủ trì phát triển công nghệ này, kết hợp blockchain và định danh phi tập trung (DID), để cấp mã định danh duy nhất (UID) cho từng sản phẩm

Thông qua mã QR hoặc chip, người tiêu dùng có thể quét để truy xuất xuất xứ, kiểm định, cấp phép; sàn thương mại điện tử chỉ cho phép đăng bán khi mã được xác nhận.

Các địa phương như Hà Nội cũng đã ứng dụng mã QR, hệ thống dữ liệu liên thông để kiểm soát thị trường và xử lý sâu từ nguồn sản xuất đến các điểm bán hàng. Công ty dược ECO Pharma là một trong những đơn vị tích cực đầu tư tem chống giả, mã QR và tem hologram. Tuy nhiên, đơn vị cũng nhấn mạnh cần có hệ thống liên thông toàn quốc như NDA Trace để đạt hiệu quả cao nhất.

Tiêu dùng thông minh: Lá chắn vững chắc từ chính người dân

Tại Tọa đàm, theo các chuyên gia, doanh nghiệp, để ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng bên cạnh sự vào cuộc tích cực của lực lượng chức năng còn đòi hỏi người tiêu dùng (NTD) thông minh. Nhưng để làm được điều này đòi hỏi cơ quan quản lý, doanh nghiệp đẩy mạnh truyền thông, quảng bá sản phẩm, kết nối cung - cầu, qua đó giúp NTD có thể nhận biết hàng thật - hàng giả.

Trưởng phòng Quản lý thương mại (Sở Công Thương Hà Nội) Hoàng Thị Hồng cho biết, trong thời đại công nghệ số, mua sắm trực tuyến mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Vì vậy, NTD cần cảnh giác với các trang web giả mạo, không chia sẻ thông tin cá nhân với các nguồn không đáng tin cậy; ưu tiên mua hàng trên những nền tảng có chính sách bảo vệ khách hàng rõ ràng. Thời gian tới, Sở Công Thương duy trì việc tiếp nhận các thông tin phản ánh, khiếu nại của NTD; giải quyết kịp thời các kiến nghị.

Bên cạnh đó, phối hợp với các lực lượng chức năng trên địa bàn tổ chức cho các DN, hộ kinh doanh ký cam kết không vận chuyển, tàng trữ, kinh doanh hàng lậu, hàng cấm, sản xuất kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng hóa vi phạm an toàn thực phẩm.

Tại Tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Thị Chính (Phó Chủ tịch Hội Giáo dục chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam) cho rằng, vấn đề thực phẩm, thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm, thuốc, một số sản phẩm nấm dược liệu bị làm giả, làm nhái đang là một thách thức lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe NTD và uy tín của cả một ngành công nghiệp cũng như những DN có nghiên cứu khoa học chân chính.

Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Chính cho rằng, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, DN và chính NTD. Cơ quan quản lý cần tăng cường thanh, kiểm tra đột xuất tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh, xử lý nghiêm các hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái. Xây dựng và bắt buộc áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm để người tiêu dùng có thể dễ dàng kiểm tra thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất của sản phẩm.

Đại diện Ủy ban MTTQ TP Hà Nội cho biết, thời gian tới đơn vị sẽ phối hợp tổ chức các chương trình kết nối cung - cầu, đưa hàng Việt về khu dân cư ngoại thành, các khu công nghiệp, khu chế xuất, qua đó giúp người dân được tiếp cận sản phẩm hàng Việt chất lượng, giá cả hợp lý.
Đổi mới công tác tuyên truyền theo hướng tập trung vào việc nâng cao nhận thức người dân không chỉ về trách nhiệm ưu tiên dùng hàng Việt, mà còn về chất lượng ngày càng tốt của sản phẩm Việt, từ đó hình thành tâm lý tự hào khi sử dụng hàng hóa trong nước.

Lê Minh