NGƯỜI THẦY THUỐC TRONG TÔI: Tiến sĩ 9X theo đuổi đam mê bào chế thuốc

TS Nguyễn Phước Vinh (SN 1994), Phó trưởng Khoa Dược, Trường ĐH Khoa học Sức khỏe - ĐHQG TP HCM, là 1 trong 10 gương mặt nhận giải thưởng Quả cầu vàng năm 2024. Anh là người trẻ nhất nhận giải và cũng là đại diện duy nhất của lĩnh vực Công nghệ y - dược được trao giải.

Kế hoạch 30 năm được vạch ra trong 30 phút

Năm 2017, sau khi tốt nghiệp Trường ĐH Y Dược TP HCM, chàng trai xứ biển Phú Yên Nguyễn Phước Vinh xuất sắc nhận học bổng học thạc sĩ năm thứ 2 về Dược học tại Trường ĐH Paris-Sud, ĐH Paris-Saclay (Pháp). Vinh gây ấn tượng mạnh khi có thành tích học tập xuất sắc với đề tài luận văn thạc sĩ được công bố trên Q1 (tạp chí khoa học quốc tế uy tín) và bằng độc quyền sáng chế quốc tế.

"Sau khi kết thúc chương trình thạc sĩ vào năm 2018, tôi đứng trước ngã rẽ nên trở về nước hay ở lại tiếp tục học. Đặc biệt, khi ấy tôi còn được tập đoàn lớn về dược phẩm ở Pháp mời về làm việc với vai trò quản đốc nhà máy. Tuy nhiên, với "máu" nghiên cứu và sự động viên của gia đình, tôi đã quyết định tiếp tục học lên tiến sĩ" - TS Vinh nhớ lại.

TS Nguyễn Phước Vinh và các sinh viên Trường ĐH Khoa học Sức khỏe

Thời gian học tiến sĩ tại Pháp, anh cùng cộng sự đã phát triển dạng thuốc thông minh tiềm năng với kích thước nano trong điều trị ung thư vú ba âm và ung thư phổi tế bào nhỏ. Nghiên cứu này đã giúp TS Vinh đạt Giải thưởng xuất sắc về bào chế năm 2022 của Viện Hàn lâm Dược học Cộng hòa Pháp.

Đây là bước đột phá khi hệ thống này kết hợp công nghệ gene và hóa trị liệu, nhắm chính xác vào các tế bào ung thư tăng cường biểu hiện protein EGFR.

Hệ nano này có kích thước khoảng 100 nanomet, có thể bảo vệ các đoạn gene dễ bị phân hủy trong cơ thể, đồng thời tăng khả năng thâm nhập và chọn lọc tế bào đích, giúp nâng cao hiệu quả điều trị.

Khi kết hợp với hóa trị liệu cisplatin, hệ nano giúp giảm một nửa liều thuốc cần thiết, hạn chế các tác dụng phụ mà vẫn tăng gấp ba lần khả năng tiêu diệt tế bào ung thư. Ngoài ra, dự án này cũng sử dụng những liệu pháp tiên tiến nhất trong điều trị và theo dõi ung thư là liệu pháp gene và y học hạt nhân.

TS Vinh cho biết trong thời gian ở Pháp, anh đã được học gần như tất cả các bước căn bản cho quá trình phát triển một loại thuốc mới, chỉ trừ nghiên cứu lâm sàng. "Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tôi hiểu rõ bệnh ung thư có nhiều nguyên nhân, được xem là căn bệnh "bất trị". Đặc biệt, khi trải qua đại dịch COVID-19 tại "xứ người", hơn bao giờ hết, tôi mong muốn trở về và cống hiến cho quê hương" - TS Vinh bộc bạch.

Ngày trở về Việt Nam của TS Vinh chứa đựng nhiều cảm xúc. Vui nhưng cũng đầy lo lắng, người đầu tiên TS Vinh tìm gặp cũng chính là người thầy đã dạy bảo anh những ngày học đại học, đó là GS-TS-DS Lê Minh Trí, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Sức khỏe - ĐHQG TP HCM.

"Tôi nhớ rõ buổi trò chuyện chỉ vỏn vẹn trong 30 phút nhưng kế hoạch 30 năm sắp tới của tôi đã được định hướng rõ ràng, giải quyết được vấn đề kinh tế và đam mê nghiên cứu khoa học. Tôi đã chọn công tác tại Trường ĐH Khoa học Sức khỏe, tiếp tục nghiên cứu các giải pháp cho vấn đề kháng thuốc (kháng sinh và ung thư), đối tượng tập trung là bệnh nhân Việt Nam" - TS Vinh tâm sự.

Bùng cháy ngọn lửa đam mê

Theo TS Vinh, tỉ lệ bệnh nhân ung thư ngày càng gia tăng và đã trở thành một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới. Trong điều trị ung thư sử dụng thuốc, các thuốc kháng ung thư (hóa trị) được sử dụng phổ biến. Tuy nhiên, tác dụng phụ của các thuốc này là rất nặng nề. Tình trạng kháng thuốc đang ngày càng gia tăng, đặc biệt tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Đa số bệnh nhân khi bị nhiễm trùng thường diễn biến bệnh rất nhanh và chỉ một vài kháng sinh có thể sử dụng để điều trị. Trong vòng 2 tuần, nếu vi khuẩn gây bệnh không được tìm ra hoặc kháng sinh sử dụng không có tác dụng thì bệnh nhân có nguy cơ tử vong rất cao.

TS Nguyễn Phước Vinh trong thời gian học tập ở nước ngoài. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

"Nếu không có khó khăn thì không phải là con đường khoa học. Nhà khoa học như những người tiên phong, soi đèn mò mẫm để khám phá thế giới khoa học. Đam mê chính là ngọn lửa duy trì, thúc đẩy các nhà khoa học trẻ cống hiến" - TS Vinh nhìn nhận.

Tại Việt Nam, TS Vinh tập trung nghiên cứu giải pháp cho tình trạng kháng thuốc kháng nấm trên đối tượng là bệnh nhân ung thư Việt Nam. Theo TS Vinh, các tập đoàn dược phẩm lớn trên thế giới đã từ bỏ việc nghiên cứu thuốc kháng sinh mới. Nếu nhóm nghiên cứu đưa ra giải pháp tiềm năng, các tập đoàn dược phẩm sẽ tiến hành đầu tư. Từ đó, việc kháng kháng sinh có thể được khắc phục.

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn phát triển thêm phương pháp đánh dấu phóng xạ để theo dõi sự phân bố của hệ nano trong cơ thể. Đây là công nghệ không xâm lấn, cho phép theo dõi trực tiếp mà không cần bất kỳ can thiệp nào.

Nói về quá trình nghiên cứu khoa học, TS Vinh cho biết bản thân luôn tuân thủ theo nguyên tắc tam lực, gồm: thực lực, nhân lực, định lực. Trong đó, yếu tố đầu tiên phải biết chúng ta đang ở đâu, thế mạnh mình là gì, điều kiện của nhóm/đơn vị,… để từ đó chọn hướng nghiên cứu đúng đắn. Tiếp đó là phải có nhóm nghiên cứu, nếu chưa có thì phải tập hợp những nhà khoa học cùng định hướng, cùng khát vọng. Quan trọng nhất là phải kiên trì hết sức để đạt được khát vọng đó.

"Đôi lúc, thêm một chút may mắn thì nghiên cứu sẽ càng thành công hơn" - TS Vinh dí dỏm nói.

Trong tương lai gần, TS Nguyễn Phước Vinh và các cộng sự sẽ tập trung nghiên cứu các vấn đề về dược học. Một số hướng nghiên cứu sẽ là ưu tiên hàng đầu: Tiếp tục phát triển những giải pháp mới cho vấn đề đề kháng thuốc, tập trung lên đối tượng bệnh nhân và vấn đề của Việt Nam; nghiên cứu về dạng bào chế truyền thống và tiên tiến các loại thuốc; nghiên cứu các sản phẩm chăm sóc sức khỏe có nguồn gốc tự nhiên, y học cổ truyền,...

Ngoài ra, TS Vinh cũng đang thử sức trong lĩnh vực khoa học giáo dục, tập trung công tác đổi mới trong đào tạo lĩnh vực khoa học sức khỏe. "Hiện tại, tôi đang tham gia chương trình trao đổi học giả tại ĐH Harvard về vấn đề đào tạo liên ngành trong khoa học sức khỏe" - TS Vinh cho biết thêm.

Nhà khoa học trẻ triển vọng

GS-TS-DS Lê Minh Trí, đánh giá TS Nguyễn Phước Vinh là một nhà khoa học trẻ triển vọng với chuyên môn vững vàng.

"Bên cạnh nghiên cứu khoa học, TS Vinh luôn cố gắng xây dựng các mối quan hệ hỗ trợ chuyên môn cho việc giảng dạy, thực tập, hỗ trợ học bổng cho sinh viên, tăng cường hợp tác nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hiện tại, trường đã thành lập Trung tâm Nghiên cứu phát triển sản phẩm chăm sóc sức khỏe, TS Vinh là một trong những nhà nghiên cứu chủ chốt" - GS Trí nói.

Những thành tựu nổi bật

Trong quá trình 7 năm công tác sau khi tốt nghiệp đại học, TS Nguyễn Phước Vinh đã tích lũy cho mình 19 công bố trên các tạp chí quốc tế uy tín.

- Chủ nhiệm 1 đề tài cấp ĐHQG TP HCM, nghiệm thu đạt loại tốt;

- 1 bằng sáng chế quốc tế được bảo hộ toàn cầu;

- 2 sản phẩm chuyển giao cho doanh nghiệp và sản xuất thử nghiệm ở quy mô công nghiệp,…

- Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng năm 2024;

- Bằng khen của Bộ Y tế về giải Nhất Hội nghị Khoa học kỹ thuật tuổi trẻ

ngành Y tế lần thứ 21 năm 2022;

- Giải thưởng xuất sắc về bào chế của Viện Hàn lâm Dược học năm 2022;

- Giải thưởng Bài báo cáo xuất sắc tại Hội nghị Ung thư Pháp năm 2021.

HUẾ XUÂN