Nghề luật sư và những thách thức trong kỷ nguyên mới

Ngày 10-10-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 46 về tổ chức đoàn thể luật sư, đặt nền móng cho nghề luật sư ở nước ta. Suốt 80 năm qua, Đội ngũ Luật sư Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ về số lượng, chất lượng, đạo đức nghề nghiệp, củng cố hoàn thiện về tổ chức bộ máy.

Chủ tịch nước Lương Cường trao quà tặng Liên đoàn Luật sư Việt Nam tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Luật sư Việt Nam, tối 9-10. Ảnh: TTXVN

Vị trí, vai trò của luật sư

Hiện nay cả nước có khoảng 20 ngàn luật sư. Trong các thập kỷ qua, các luật sư bằng hoạt động của mình đã cung cấp rất nhiều dịch vụ pháp lý cho xã hội trên các lĩnh vực tố tụng, tư vấn pháp luật và các dịch vụ pháp lý khác.

Hoạt động nghề nghiệp của đội ngũ luật sư Việt Nam mang lại nhiều giá trị, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, góp phần bảo vệ lẽ phải, sự công bằng cho nhân dân, nâng cao ý thức pháp luật cho công dân, qua đó đã góp phần rất lớn trong việc giúp các cơ quan Nhà nước ổn định trật tự, trị an và các quan hệ xã hội khác.

Về tổ chức, Liên đoàn luật sư Việt Nam ra đời vào năm 2009, trải qua hơn 16 năm hoạt động đã phát huy vai trò tự quản của của giới luật sư cả nước trong việc thực hiện các chức năng đại diện, bảo vệ quyền lợi luật sư và các chức năng khác theo luật định.

Gần đây, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30-4-2025 về “đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”, trong đó rất nhiều nội dung có liên quan đến tổ chức, hoạt động luật sư. Đây là cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước trong việc nhìn nhận vai trò và nâng cao vị thế của luật sư.

Các luật sư trong một phiên tòa tại TAND TP.HCM mới đây. Ảnh: TRẦN MINH

Đồng thời, Nghị quyết 66 còn đặt ra nhiều cơ hội và thách thức để đội ngũ luật sư phải tự hoàn thiện, phát triển số lượng, củng cố bộ máy tổ chức từ trung ương đến địa phương. Đặc biệt là mỗi luật sư phải không ngừng rèn luyện, nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ, tu dưỡng, giữ gìn, phát huy các giá trị tốt đẹp của đạo đức nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu về cung cấp dịch vụ pháp lý và thực hiện các chức năng xã hội khác của luật sư trong bối cảnh phát triển của kinh tế - xã hội hiện nay.

Khó khăn, thách thức của luật sư

Nhu cầu cung cấp dịch vụ pháp lý của luật sư trong xã hội ta hiện nay rất lớn. Đồng thời, nhu cầu này cũng không ngừng thay đổi theo chiều hướng ngày càng đòi hỏi cao hơn về phương diện chuyên môn, năng lực cạnh tranh nghề nghiệp, cập nhật thông tin, ứng dụng công nghệ thông tin trong tác nghiệp, quản lý về bảo mật thông tin cho khách hàng… đối với luật sư.

Xã hội thay đổi rất nhanh, khả năng tự nghiên cứu, tìm hiểu thông tin về luật pháp do sử dụng các ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo của người dân ngày càng cao. Do vậy, phạm vi nhu cầu dịch vụ pháp lý cũng chuyển biến theo hướng thu hẹp một phần.

Luật sư Nguyễn Thế Phong – Chủ nhiệm Ủy ban Đạo đức, Khen thưởng, Kỷ luật, Liên đoàn Luật sư Việt Nam. Ảnh: NV

Các nhu cầu về pháp lý giản đơn được rất nhiều người tự thực hiện mà không tìm đến luật sư. Tuy nhiên, những công việc trong lĩnh vực tố tụng, những dịch vụ về tư vấn pháp luật hoặc các dịch vụ hành chính pháp lý phức tạp, cần đòi hỏi kinh nghiệm, chuyên môn pháp lý và trình độ nghiên cứu, tổng hợp để đưa ra giải pháp giải quyết vấn đề thì xã hội vẫn cần đến vai trò, dịch vụ pháp lý của luật sư.

Do đó, để đáp ứng nhu cầu nghề nghiệp, tránh bị lạc hậu, đào thải thì buộc mỗi luật sư phải tự mình cập nhật, nâng cao trình độ chuyên môn nghề nghiệp. Trong đó, việc học tập các ứng dụng về công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ, phục vụ cho công việc nghề luật là rất cần thiết để nâng cao hiệu suất công việc, nâng cao năng lực cạnh tranh nghề nghiệp trong bối cảnh tình hình kinh - tế xã hội hiện nay.

Thế nhưng, mặt trái của việc sử dụng các ứng dụng, thành tựu của công nghệ thông tin cũng là vấn đề hết sức quan tâm, đòi hỏi luật sư có kỹ năng phòng ngừa các rủi ro khi sử dụng, tránh sản phẩm dịch vụ pháp lý bị sai lệch nội dung hoặc tiết lộ thông tin của khách hàng dẫn đến vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp luật sư.

Trong kỷ nguyên mới, mạng xã hội và các công cụ truyền thông là một trong những kênh quan trọng để tuyên truyền, quảng bá, hỗ trợ cho nghề nghiệp luật sư. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực thì mạng xã hội và các công cụ truyền thông cũng tiềm tàng những rủi ro, mặt trái của nghề nghiệp. Thực tế, có những luật sư sử dụng mạng xã hội, truyền thông không đúng cách hoặc lợi dụng để phục vụ cho những mục đích không chính đáng, dẫn đến vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp luật sư và đã bị Đoàn luật sư xử lý kỷ luật, thậm chí một số luật sư còn bị xử lý về hình sự.

Trong quá trình hoạt động nghề nghiệp, không ít luật sư bị cản trở quyền hành nghề hợp pháp, chính đáng. Liên đoàn Luật sư Việt Nam và các Đoàn luật sư địa phương đã nhận được nhiều thông tin phản ánh, yêu cầu bảo vệ quyền hành nghề hợp pháp từ phía các luật sư và đã có những hoạt động cụ thể để bảo vệ quyền hành nghề cho các luật sư.

Đáng chú ý, Luật Luật sư ra đời gần 20 năm, nhiều nội dung đến nay không còn phù hợp, gò bó, không thuận lợi cho hoạt động nghề nghiệp luật sư. Pháp luật tố tụng về cơ bản tạo nhiều thuận lợi cho luật sư nhưng vẫn còn có những nội dung chưa thật sự phù hợp, ảnh hưởng đến sự phát huy vai trò của luật sư trong việc bào chữa, bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp cho khách hàng của mình trong tất cả các loại vụ án. Văn bản lãnh đạo của Đảng đặt ra cơ sở chính trị rất cởi mở, đúng đắn để tạo điều kiện cho nghề luật sư. Tuy nhiên, quá trình hiện thực hóa vẫn không tránh khỏi những bất cập nhất định, cần được nhìn nhận từ nhiều phía, cả từ đội ngũ luật sư và từ các cơ quan nhà nước để khắc phục.

Mong có thêm nhiều luật sư trẻ tâm huyết với nghề

Hiện nay, bên cạnh một số tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam thì năng lực nội tại của đội ngũ luật sư nước ta cũng đáp ứng một phần thị trường dịch vụ pháp lý có yếu tố nước ngoài phát sinh tại Việt Nam, hoặc các hoạt động đầu tư của doanh nhân Việt Nam ra nước ngoài. Một số tổ chức hành nghề luật sư nước ta với đội ngũ luật sư Việt Nam giỏi về chuyên môn, tư vấn và cung cấp dịch vụ pháp lý rất tốt cho lĩnh vực đầu tư, kinh doanh, thương mại trong khu vực này.

Thế nhưng, trong xu thế hiện nay cần sự quan tâm định hướng, hỗ trợ của Nhà nước về cơ chế chính sách và cả ngân sách trong việc đào tạo, bồi dưỡng luật sư trong lĩnh vực kinh doanh thương mại quốc tế để đủ sức đáp ứng nhu cầu và trong tương lai không bị thiếu hụt nhân lực, dịch vụ cho lĩnh vực này. Đồng thời, chúng ta còn phòng ngừa tình trạng luật sư nước ngoài chiếm lĩnh thị phần của thị trường dịch vụ pháp lý có yếu tố nước ngoài ngay trên lãnh thổ Việt Nam, dẫn đến nhiều hệ lụy chưa tiên liệu được.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Luật sư Việt Nam, tôi mong rằng trong tương lai, đội ngũ Luật sư Việt Nam có thêm nhiều luật sư trẻ tâm huyết với nghề, Luật sư Việt Nam phát triển cả về số lượng, chất lượng chuyên môn nghiệp vụ, phát huy, giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, vững vàng về bản lĩnh chính trị, đủ sức cung cấp dịch vụ pháp lý chất lượng cho cá nhân, tổ chức trên tất cả các lĩnh vực pháp lý trong đời sống xã hội.

Đồng thời, Luật luật sư đang trong quá trình nghiên cứu, sửa đổi. Đây là cơ hội để toàn thể đội ngũ luật sư cùng các cơ quan Nhà nước, trong đó có vai trò đặc biệt quan trọng của cơ quan lập pháp, cùng nghiên cứu một cách thận trọng, khách quan, đầy đủ, có lý có tình, phù hợp thực tiễn. Từng quy định của Luật Luật sư sau sửa đổi thật sự là nguyện vọng, mong muốn của giới luật sư và toàn xã hội, là công cụ để nâng tầm vị trí pháp lý của nghề nghiệp luật sư, tạo thuận lợi cho các luật sư thực hiện quyền hành nghề, mang lại những lợi ích thiết thực, giá trị tốt đẹp cho xã hội, góp phần vào sự thành công của công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Luật sư NGUYỄN THẾ PHONG, Chủ nhiệm Ủy ban Đạo đức, Khen thưởng, Kỷ luật, Liên đoàn Luật sư Việt Nam