Nâng cao năng lực tuyến y tế cơ sở để người dân hưởng lợi- Bài 2: Sớm gỡ khó, tạo đà cho các trạm y tế xã

Ở nhiều nơi, những người thầy thuốc tuyến đầu vẫn đang làm việc trong điều kiện thu nhập thấp, kiêm nhiệm nhiều đầu việc. Chủ trương đúng đã mở đường, nhưng để y tế cơ sở thật sự vững mạnh, cần thêm những giải pháp căn cơ và đồng bộ hơn.

Cơ sở hạ tầng, trang thiết bị chưa theo kịp

Sau hơn ba tháng vận hành theo mô hình chính quyền hai cấp, bức tranh y tế cơ sở đã dần hiện rõ cả những gam màu sáng lẫn những khoảng tối cần được nhìn nhận thẳng thắn. Việc trạm y tế xã, phường trực thuộc trực tiếp UBND cùng cấp là một chủ trương đúng đắn, giúp chính quyền địa phương gắn bó và chủ động hơn trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, nhiều địa phương đang phải đối mặt với những khó khăn không nhỏ – từ cơ chế tài chính, cơ sở vật chất cho tới nguồn nhân lực.

Tại Hà Nội, nơi được xem là địa phương có bước chuyển tiên phong và đồng bộ, Phó chủ tịch UBND Vũ Thu Hà, cho biết thành phố đã bảo đảm chăm sóc sức khỏe nhân dân không bị gián đoạn. Toàn bộ 126 trạm y tế duy trì ổn định, chủ động thích ứng trong tình hình mới, trở thành “cánh tay nối dài” của hệ thống y tế Thủ đô trong khám chữa bệnh, y tế dự phòng và triển khai các chương trình y tế. Tuy nhiên, một số trạm y tế xã, phường còn khó khăn về nhân lực, trang thiết bị, cơ sở hạ tầng xuống cấp; đội ngũ công nghệ thông tin vừa thiếu, vừa phải kiêm nhiệm, chưa được đào tạo chuyên sâu; công tác đấu thầu, cung ứng thuốc cũng còn vướng mắc.

BS. Vương Thị Thủy, Phó Trạm trưởng Trạm Y tế xã Tam Hưng cho biết, sau hơn 3 tháng hệ thống trạm y tế được sát nhập vào mô hình quản lý chính quyền 2 cấp, công tác tổ chức cán bộ, cơ chế điều hành và hoạt động chuyên môn có nhiều thay đổi đáng kể. Sự chuyển đổi này tăng cường tính thống nhất trong chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân bổ nguồn lực đồng thời giúp trạm y tế gắn kết với ban ngành địa phương. Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực đó, quá trình triển khai thực tế xuất hiện không ít những bất cập và khó khăn do hạn chế về mặt nhân lực, kinh phí. Về nhân lực, thiếu các bác sĩ chuyên khoa, cán bộ y tế phải kiêm nhiệm nhiều hoạt động. Trang thiết bị cũng rất thiếu thốn, ví dụ như máy xét nghiệm sinh hóa, huyết học, nước tiểu, X quang...

Tương tự, đại diện Trạm Y tế xã Đại Thanh cho hay, cơ sở vẫn đối mặt một số khó khăn cần được tháo gỡ, như cơ sở vật chất hiện chưa đủ không gian cho các khoa, phòng chuyên môn, đồng thời một số cán bộ y tế phải đảm nhiệm thêm nhiệm vụ chuyên môn mới nên cần được đào tạo, tập huấn bổ sung.

Ngoài ra, việc chậm ban hành Thông tư hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ mới của trạm y tế cũng khiến không ít các nhân viên y tế lo ngại về nguồn cung vaccine và thuốc men trong thời gian tới.

Nhiều nơi lo ngại việc thiếu nguồn cung vaccine trong thời gian tới. Ảnh: SYT HN

Nhiều gánh nặng cần được sẻ chia

Nếu mô hình tổ chức mới đem lại cho trạm y tế xã quyền chủ động rõ rệt hơn, thì với đội ngũ cán bộ y tế cơ sở, quá trình này lại là phép thử về sức chịu đựng và lòng bền bỉ. Phía sau những con số về lượt khám tăng, về sự hài lòng của người dân, là một thực tế không thể phủ nhận: người làm y tế tuyến xã đang phải gồng mình với khối lượng công việc ngày càng lớn, trong điều kiện đãi ngộ và nhân lực còn hạn chế.

BS Lê Thị Ngoan, Trạm Y tế xã Tam Hưng chia sẻ: “Chúng tôi rất phấn khởi khi bệnh nhân ngày càng tin tưởng vào trạm y tế xã, nhưng khối lượng công việc tăng lên rất nhiều. Đơn cử, hiện nay tôi vừa phụ trách công tác khám chữa bệnh tại phòng Đông Y – nơi 1 ngày khoảng 30 người bệnh, vừa đảm nhận công việc siêu âm. Tình trạng thiếu trang thiết bị, vật tư y tế cũng là một khó khăn không nhỏ cho công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân, hiện tại, cả trạm chỉ có 1 máy siêu âm được trang bị cách đây hơn 10 năm, chỉ có chức năng duy nhất là siêu âm ổ bụng, còn X quang, xét nghiệm…đều không có thiết bị”.

Nhiều địa phương vẫn trong tình trạng thiếu trang thiết bị y tế. Ảnh: Phạm Sỹ

Không chỉ thiếu người, chính sách thu nhập và phụ cấp cũng đang là vấn đề khiến nhiều cán bộ y tế cơ sở trăn trở. Dù khối lượng công việc nặng nề, mức phụ cấp hiện nay vẫn thấp, chưa tương xứng với đặc thù nghề nghiệp.

BS. Ngoan tâm sự: “Trung bình 1 tuần chúng tôi trực 2 ngày, mỗi buổi trực 24h, phụ cấp trực là 18.700 đồng. Thú thực, bát phở bây giờ cũng 35.000 đồng. Tiền lương, phụ cấp của tôi chỉ đủ nuôi bản thân, còn gia đình, con cái thì đành phải vất vả chồng”.

Nỗi trăn trở ấy không mới, nhưng trong bối cảnh mô hình hai cấp vừa triển khai, nó trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Từ những năm đầu thập niên 2010, khi Quyết định 73/2011/QĐ-TTg và Quyết định 75/2009/QĐ-TTg được ban hành, các chế độ phụ cấp đặc thù ngành y từng là động lực lớn giúp người thầy thuốc yên tâm bám nghề, nhất là trong giai đoạn hệ thống y tế còn nhiều khó khăn. Nhưng sau hơn 13 năm, bối cảnh đã thay đổi hoàn toàn – thu nhập, giá cả, áp lực nghề nghiệp, chi phí sinh hoạt đều tăng mạnh, trong khi mức phụ cấp vẫn giữ nguyên, khiến chính sách dần trở nên “lạc nhịp” và không còn ý nghĩa khuyến khích thực chất.

Thực tế cho thấy, hệ thống y tế cơ sở đang rơi vào tình trạng “hao hụt lực lượng”. Theo thống kê của Bộ Y tế, những năm gần đây, hàng nghìn bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên rời khu vực công lập chuyển sang bệnh viện tư nhân hoặc ra nước ngoài làm việc. Riêng năm 2023, cả nước có gần 10.000 nhân viên y tế công lập xin thôi việc, trong đó phần lớn là ở tuyến cơ sở.

Mức phụ cấp giữ nguyên sau hơn 10 năm không còn ý nghĩa khuyến khích thực chất. Ảnh: Phạm Sỹ

Cần được phân cấp mạnh mẽ hơn

Nhằm giải quyết bất cập nêu trên, ngày 9/9/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân.

Nghị quyết đặt ra mục tiêu, giai đoạn 2025-2030, mỗi năm các địa phương phải luân phiên, luân chuyển, điều động ít nhất 1.000 bác sĩ về làm việc có thời hạn tại trạm y tế xã, đồng thời bổ sung bác sĩ cơ hữu tại tuyến này. Đến năm 2027, mỗi trạm y tế xã phải có ít nhất 4-5 bác sĩ. Ngoài ra, 100% trạm y tế xã sẽ được đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, thiết bị y tế và nhân lực theo đúng chức năng, nhiệm vụ.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh các chính sách đãi ngộ, trong đó có phụ cấp ưu đãi nghề cho cán bộ y tế làm việc thường xuyên tại trạm xã và các cơ sở y tế dự phòng. Ngân sách nhà nước sẽ đảm bảo cả chi thường xuyên lẫn đầu tư cho y tế cơ sở và y tế dự phòng. Đây được kỳ vọng sẽ là cú hích lớn giúp đội ngũ y tế cơ sở yên tâm công tác, góp phần thu hẹp khoảng cách về chất lượng khám chữa bệnh giữa tuyến xã và tuyến trên.

Bộ Y tế hiện đang hoàn thiện Dự thảo Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của trạm y tế xã, phường, thị trấn.

Tại cuộc họp với 34 Sở Y tế trên cả nước vừa qua, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương khẳng định, y tế cơ sở, đặc biệt là trạm y tế xã chính là nơi thực hiện chăm sóc sức khỏe ban đầu, quản lý toàn diện sức khỏe người dân.

Trong giai đoạn tới, trạm y tế sẽ cần được phân cấp mạnh mẽ hơn, trao quyền thực hiện các nội dung theo Nghị quyết 72 như khám sức khỏe ban đầu, khám định kỳ, sàng lọc cộng đồng, quản lý bệnh mạn tính và tích hợp các nhiệm vụ liên ngành như bảo trợ xã hội, chăm sóc trẻ em…

Khi y tế cơ sở được đầu tư đúng mức, phân quyền hợp lý và được xem là nền tảng phát triển y tế quốc gia, người dân sẽ là người hưởng lợi đầu tiên, với dịch vụ y tế chất lượng, gần nhà, chi phí thấp và hiệu quả lâu dài.

(còn nữa)

Đức Trân