Nam Định: Hướng đến 'nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh'

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ xây dựng Nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2010-2020 vào năm 2019 (sớm hơn 1,5 năm), tỉnh Nam Định tập trung thực hiện các mục tiêu xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025.

Vì một nông thôn “giàu có, thịnh vượng”

Theo ông Trần Anh Dũng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nam Định, để thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo, từ năm 2021, Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành riêng một nghị về xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025. Nghị quyết xác định quan điểm: “xây dựng NTM tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, liên tục của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể, là cuộc vận động lớn, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực với sự tham gia tích cực của người dân”.

Mục tiêu là: “Xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu để đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn giàu có và thịnh vượng, tiệm cận với khu vực đô thị; kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn đồng bộ, hiện đại và kết nối chặt chẽ với quá trình đô thị hóa; kinh tế nông thôn phát triển mạnh mẽ, trình độ sản xuất tiên tiến, nông dân chuyên nghiệp, chú trọng sản xuất nông nghiệp sạch, công nghệ cao gắn với phát triển công nghiệp chế biến, thương mại, dịch vụ, du lịch và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; môi trường, cảnh quan, không gian nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp; xã hội nông thôn dân chủ, đoàn kết, văn minh, giàu bản sắc văn hóa truyền thống, thực sự là miền quê thanh bình; hệ thống chính trị ở nông thôn được tăng cường; quốc phòng và an ninh trật tự được giữ vững”.

Nông thôn vùng ven biển tỉnh Nam Định ngày nay.

Tỉnh phát động phong trào thi đua “Chung sức xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu”, tiếp tục nhận được sự hưởng ứng tích cực, hiệu quả của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, các tôn giáo trong tỉnh.

Hạ tầng nông thôn được nâng cấp toàn diện, đồng bộ

Triển khai thực hiện, tỉnh tập trung vào 7 nhóm nhiệm vụ, gồm: phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội đồng bộ, hiện đại, kết nối nông thôn-đô thị, kết nối liên vùng; phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập của người dân; bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan nông thôn; phát triển các lĩnh vực văn hóa-xã hội; củng cố, xây dựng hệ thống chính trị, nâng cao năng lực bộ máy quản lý nhà nước, phát huy vai trò của MTTQ và các đoàn thể; đảm bảo quốc phòng, an ninh.

Theo đó, cùng vơícông tác quy hoạch, gần 4 năm qua tỉnh tiếp tục huy động các nguồn lực đầu tư cải tạo, nâng cấp hệ thống hạ tầng thiết yếu ở nông thôn như giao thông, thủy lợi, điện, cơ sở vật chất trường học, cơ sở vật chất văn hóa, thông tin, hạ tầng thương mại, hạ tầng y tế, hạ tầng nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn. Theo thống kê, từ tháng 6/2021 đến 30/6/2024, tỉnh đã huy động gần 31 nghìn tỷ đồng phục vụ xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu.

Đường giao thông nông thôn ở xã Vĩnh Hào (huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định) được lắp đặt hệ thống chiếu sáng ban đêm bằng năng lượng mặt trời.

Đến nay hệ thống hạ tầng giao thông của tỉnh đảm bảo tính đồng bộ, kết nối thông suốt từ đường dong xóm, trục xóm, liên xóm, trục xã, liên xã đến các tuyến huyện, đường tỉnh, quốc lộ. Ngoài hệ thống đường giao thông hiện có, các dự án giao thông trọng điểm đang triển khai thi công, tỉnh đã bổ sung quy hoạch thêm nhiều tuyến đường giao thông quan trọng.

Đến 31/8/2024, 97,5% số xã, thị trấn (trước khi sắp xếp) của tỉnh hoàn thành nội dung tiêu chí thủy lợi trong bộ tiêu chí NTM nâng cao. Hệ thống điện trên địa bàn tỉnh đồng bộ, đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.

Hệ thống trường học các cấp tiếp tục được tăng cường cơ sở vật chất; đến 31/8/2024 toàn tỉnh có 675 trường mầm non, phổ thông công lập đạt chuẩn quốc gia (chiếm 92,7%); 615 trường đạt chuẩn xanh, sạch, đẹp, an toàn (chiếm 84,5%). Đến tháng 10/2024, toàn tỉnh có 15 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu nổi trội về lĩnh vực giáo dục.

Hệ thống nhà văn hóa xã, khu thể thao xã; nhà văn hóa, khu thể thao thôn/xóm được các địa phương trong tỉnh tiếp tục đầu tư xây mới, cải tạo, nâng cấp theo tiêu chí NTM nâng cao, kiểu mẫu.

Các điểm bưu điện văn hóa, đài truyền thanh xã, hệ thống loa đến các thôn, xóm cũng được cải tạo nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân nông thôn tiếp cận tri thức mới, chính sách pháp luật của Nhà nước. Chất lượng dịch vụ viễn thông và internet tiếp tục được nâng cao, hệ thống Hội nghị truyền hình trực tuyến được triển khai hiệu quả đến cấp xã, 100% đơn vị cấp huyện, xã đã sử dụng phần mềm quản lý văn bản và điều hành trong điều hành, giải quyết công việc.

172 chợ nông thôn trên địa bàn tỉnh được hoàn thiện về cơ sở vật chất. 100% trạm y tế cấp xã thường xuyên được cải tạo, nâng cấp, bổ sung thiết bị, dụng cụ y tế. Đến nay, hầu hết các xã trong tỉnh đạt tiêu chí y tế trong Bộ tiêu chí xã NTM nâng cao.

Ngoài 52 công trình cấp nước sạch nông thôn hiện có, tỉnh đang triển khai xây dựng một số công trình khác. Các khu xử lý rác thải tập trung trên địa bàn tỉnh được cải tạo, nâng cấp theo hướng thân thiện với môi trường.

Việc phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn có nhiều chuyển biến tích cực ở các địa phương; phong trào trồng cây bóng mát, trồng hoa bên đường trục xã, thôn, xóm phát triển rộng khắp với hơn 2.600 tuyến, dài 2.775 km đã được trồng.

Người dân nông thôn Nam Định làm vệ sinh đồng ruộng.

Theo ông Lê Văn Bản, Trưởng Ban CTMT khu dân cư Đông Dương (xã Xuân Phúc, huyện Xuân Trường), quá trình xây dựng NTM, nhờ đoàn kết, chung sức, đồng lòng, cán bộ, nhân dân thôn Đông Dương đã mở rộng, nâng cấp được toàn bộ hệ thống đường giao thông, thủy lợi nội đồng, đường ra nghĩa trang, đường liên xóm, xây dựng được Nhà văn hóa thôn khang trang, giúp thay đổi hoàn toàn điều kiện sản xuất và dân sinh ở địa phương.

Linh mục Hoàng Văn Tuấn, Chủ tịch Ủy ban đoàn kết Công giáo tỉnh Nam Định chia sẻ: “Hưởng ứng phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, Ủy ban Đoàn kết Công giáo tỉnh đã phát động, duy trì phong trào "Đẹpxóm làng, đẹp xứ họ, đẹp nhà cửa, đẹp ruộng đồng", được bà con giáo dân ở các xứ họ đạo trong tỉnh hưởngứng tích cực, bằng nhiều việc làm thiết thực, như tham gia“dồn điền đổi thửa”, hiến đất, dịch chuyển tường, cổng nhà, đóng góp tiền, ngày công để mở rộng, nâng cấp đường giao thông, đường điện chiếu sáng, xây nhà văn hóa…, qua đó thực hiện tốt phương châm tốt đạo-đẹp đời”.

Sản xuất nông nghiệp: Coi trọng “chất” hơn “lượng”

Xác định nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn là một trong những mục tiêu quan trọng, quá trình xây dựng NTM, tỉnh đặc biệt chú trọng thực hiện các giải pháp để đạt được mục tiêu này.

Theo đó, ở lĩnh vực nông nghiệp, tỉnh chuyển hướng, từ coi trọng sản lượng sang chất lượng, từ chủ yếu phục vụ tiêu dùng sang kết hợp giữa tiêu dùng với sản xuất hàng hóa gắn với quản lý chất lượng nông sản theo chuỗi, có truy xuất nguồn gốc đảm bảo an toàn thực phẩm.

Trong đó, ở lĩnh vực trồng trọt tỉnh tăng cường sử dụng giống chất lượng cao, tổ chức sản xuất theo mô hình "cánh đồng lớn" gắn với chế biến, áp dụng các phương pháp sản xuất an toàn. Hiệu quả là diện tích sản xuất giảm nhưng sản lượng, giá trị lại tăng. Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng được 399 cánh đồng lớn, tổng diện tích 18.599 ha, trong đó 3.916 ha được bao tiêu sản phẩm.

Ở lĩnh vực chăn nuôi tỉnh thực hiện giảm mạnh chăn nuôi nhỏ lẻ, phát triển chăn nuôi theo mô hình doanh nghiệp, trang trại, gia trại, theo chuỗi khép kín, ứng dụng kỹ thuật, công nghệ, xử lý chất thải, chăn nuôi theo hướng an toàn sinh học.

Ở lĩnh vực thủy sản tỉnh chuyển dịch mạnh cơ cấu theo hướng tăng tỷ trọng nuôi trồng, giảm tỷ trọng khai thác đi liền là thực hiện nhiều giải pháp chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định…

Cánh đồng xản xuất khoai tây ở xã Trực Chính (huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định).

Cùng với đó, tỉnh đổi mới, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp. Trong đó, tổ chức lại các HTX hiện có, khuyến khích thành lập các HTX mới. Đến nay, toàn tỉnh có 387 HTX, trong đó có 330 HTX hoạt động hiệu quả, có 64 mô hình HTX nông nghiệp liên kết tiêu thụ sản phẩm. Tỉnh cũng khuyến khích, tạo điều kiện để các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động chế biến nông sản; đang ngày càng có nhiều doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực này với công nghệ sản xuất, chế biến hiện đại. Đồng thời, chú trọng phát triển thị trường tiêu thụ nông sản, đưa sản phẩm lên giao dịch trên một số sàn giao dịch thương mại điện tử. Đến nay, một số nông sản của tỉnh đã được xuất khẩu trực tiếp vào thị trường châu Âu, Nhật Bản…

Anh Vũ Đình Kiên, xã Trực Nội, huyện Trực Ninh chia sẻ: “Năm 1917, sau khi tốt nghiệp đại học tôi chọn hướng về quê lập nghiệp. Thời điểm đó, nhiều diện tích đất nông nghiệp ở quê bị bỏ hoang do nhiều lao động nông nghiệp vào các nhà máy làm việc. Tôi đứng ra vận động, thuê gom ruộng đất, thành lập HTX sản xuất nông nghiệp, tập trung sản xuất lúa gạo, trồng, sơ chế dược liệu, làm một số dịch vụ nông nghiệp. Hiện tại, HTX đã mở rộng diện tích sản xuất lên 10 ha; liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm với nhiều tổ chức, cá nhân, mỗi năm cung cấp ra thị trường khoảng 400 tấn gạo; khoảng 5 tạ dược liệu;tổng doanh thu đạt khoảng 6 tỷ đồng/năm; tạo việc làm,thu nhập ổn định cho 7-10 lao động và nhiều lao động thời vụ. Tôi cảm thấy hạnh phúc khi đang được góp sức xây dựng NTM ngay tại quê hương mình”.

OCOP - giải pháp quan trọng để nâng cao thu nhập

Xác định Chương trình mỗi xã một sản phẩm (Chương trình OCOP) là giải pháp quan trọng để thực hiện nhóm tiêu chí sản xuất-thu nhập-hộ nghèo trong xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, ngay sau khi Chương trình được Chính phủ triển khai, các cấp ủy Đảng, chính quyền ở tỉnh Nam Định đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện; phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cấp, từng ngành; nhận được sự hưởng ứng tích cực của các hộ sản xuất, HTX, doanh nghiệp trên địa bàn.

“Quan điểm của tỉnh là không chạy theo phong trào, phải đi vào thực chất, theo quy luật cung cầu, gắn với phát huy lợi thế, tiềm năng, văn hóa của từng địa phương; đáp ứng đầy đủ các tiêu chí, quy định về chất lượng sản phẩm”, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nam Định khẳng định.

Theo đó, tỉnh có nhiều hoạt động thiết thực hỗ trợ, tạo điều kiện cho các cơ sở sản xuất, HTX, doanh nghiệp phát triển sản xuất, từ tư vấn, hướng dẫn đến hỗ trợ, tạo điều kiện để các chủ thể tham gia các hoạt động hội chợ, kết nối cung cầu; hỗ trợ kinh phí cho các chủ thể có sản phẩm được xếp hạng…

Để đạt chứng nhận OCOP, các sản phẩm phải qua các bước đánh giá bài bản, toàn diện, bởi nhiều cấp. Tỉnh ban hành và thực hiện nghiêm quy chế quản lý chất lượng sản phẩm, trong đó các sản phẩm được chứng nhận phải đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc…

Đến hết năm 2024, toàn tỉnh Nam Định đã có 529 sản phẩm OCOP.

Theo Văn phòng điều phối Nông thôn mới tỉnh Nam Định, từ nỗ lực chung, đến tháng 12/2024, toàn tỉnh đã có 529 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên (463 sản phẩm 3 sao, 62 sản phẩm 4 sao, 4 sản phẩm tiềm năng 5 sao). Tỉnh đã hoàn thiện hồ sơ 2 sản phẩm là gạo Toản Xuân 888, Nghêu thịt hộp Lenger để đề nghị Trung ương đánh giá, phân hạng sản phẩm 5 sao.

Nhiều sản phẩm OCOP của tỉnh như gạo sạch, ngao sạch, muối sạch, nấm, cá bống bớp, mật ong vườn quốc gia Xuân Thủy, các sản phẩm chế biến từ thủy sản của các huyện Hải Hâụ̣, Giao Thủy, Nghĩa Hưng; vải tơ tằm, sản phẩm du lịch nông thôn… đã trở nên quen thuộc với người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh, cả ở nước ngoài.

Ở lĩnh vực sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề nông thôn, tỉnh tập trung thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng các khu, cụm công nghiệp ở địa bàn nông thôn để thu hút đầu tư về địa bàn này. Tập trung các giải pháp phát triển nghề, làng nghề tiểu thủ công nghiệp, doanh nghiệp nông thôn gắn với phát triển công nghiệp chế biến, mở rộng vùng nguyên liệu, xây dựng các chuỗi liên kết trong sản xuất. Riêng năm 2023, tỉnh triển khai hỗ trợ 29 dự án phát triển ngành nghề nông thôn. Công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực trong nông nghiệp, nông thôn được tỉnh chú trọng, đa dạng hóa các hình thức. Đến năm 2023, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo của tỉnh đạt 77,2%.

Theo thống kê, chỉ tính từ tháng 6/2021 đến nay, các thành phần kinh tế, các hộ dân ở tỉnh đã huy động hàng trăm nghìn tỷ đồng từ các ngân hàng để đầu tư phát triển sản xuất, giải quyết việc làm…

Nông thôn Nam Định đang ngày càng sáng, xanh, sạch đẹp.

Các giải pháp đồng bộ trên đã và đang mang lại những hiệu quả tích cực, thúc đẩy các hoạt động kinh tế nông thôn ở tỉnh Nam Định phát triển. Trong đó, kinh tế nông nghiệp phát triển ổn định, tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông lâm thủy sản giai đoạn 2021-2023 đạt bình quân 2,69 %/năm; năm 2023 giá trị sản phẩm bình quân trên 1 ha đất trồng trọt, nuôi trồng thủy sản đạt 191,33 triệu đồng. Cơ cấu nội ngành nông nghiệp chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng chăn nuôi, thủy sản, giảm tỷ trọng trồng trọt.

Cơ cấu kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp. Mức sống của người dân nông thôn được cải thiện đáng kể, khoảng cách thu nhập giữa thành thị và nông thôn được thu hẹp.Đến năm 2023, thu nhập bình quân đầu người của tỉnh đạt 70 triệu đồng/người, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,09%; hộ cận nghèo giảm còn 2,76%; hộ nghèo đa chiều giảm còn 3,85%.

Các vùng nông thôn ở Nam Định đang được tăng cường kết nối với thành thị nhờ các công trình giao thông trọng điểm.

“Chương trình xây dựng NTM ở Nam Định đã thực sự làm thay đổi đời sống của những người dân sinh sống ở nông thôn như chúng tôi. Kinh tế phát triển, giao thông, thông tin liên lạc ngày càng thuận tiện. Môi trường,cảnh quan ngày càng sáng-xanh-sạch-đẹp. Văn hóa truyền thống được bảo tồn; văn nghệ, thể thao phát triển rộng khắp. Ý thức cộng đồng, tình làng nghĩa xóm ngày càng được trân trọng, phát huy. Không gì vui, hạnh phúc bằng!”, ông Lê Văn Bản,Trưởng Ban CTMT khu dân cư Đông Dương (xã Xuân Phúc, huyện Xuân Trường) chia sẻ.

Qua hơn 3 năm triển khai, đến hết năm 2024, tỉnh Nam Định đã có 156/161 xã, thị trấn (96,9%) đạt chuẩn NTM nâng cao; 41/146 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (tính theo số đơn vị sau sáp nhập), dẫn đầu cả nước về tiến độ, kết quả. Trong đó, nhiều xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu nổi trội ở các lĩnh vực giáo dục, văn hóa, y tế, chuyển đổi số, sản xuất, an ninh trật tự. Riêng huyện Giao Thủy đã được Thủ tướng Chính phủ công nhân đạt chuẩn NTM nâng cao năm 2023, đang hướng đến mục tiêu trở thành huyện NTM kiểu mẫu.

Nam Dương