Mỹ siết vòng vây thương mại, dự luật mới có thể giáng đòn mạnh vào Nga và cả đồng minh

Một dự luật mới đang được thúc đẩy tại Thượng viện Mỹ có thể tạo ra những tác động sâu rộng đối với thị trường năng lượng và quan hệ thương mại quốc tế. Với mục tiêu cô lập Nga về mặt kinh tế, dự luật đề xuất mức thuế lên tới 500% đối với bất kỳ quốc gia nào tiếp tục mua nhiên liệu hóa thạch từ Moscow. Tuy nhiên, nếu được thông qua và thực thi đúng như nội dung hiện tại, kế hoạch này có thể ảnh hưởng mạnh đến nhiều đối tác thương mại, bao gồm cả các nước thành viên Liên minh châu Âu.

Dự luật do hai Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (Đảng Cộng hòa) và Richard Blumenthal (Đảng Dân chủ) đồng bảo trợ đã thu hút sự ủng hộ mạnh mẽ, với 81 trong số 100 thượng nghị sĩ Mỹ ký tên ủng hộ. Nội dung dự thảo không chỉ bao gồm các biện pháp hạn chế tài chính toàn diện đối với các thực thể liên quan đến Nga, mà còn mở rộng phạm vi trừng phạt bằng cách áp thuế quan thứ cấp đối với những quốc gia vẫn tiếp tục hợp tác thương mại trong lĩnh vực năng lượng với Moscow.

Cụ thể, dự luật đề xuất mức thuế tối thiểu 500% với các quốc gia mua hoặc chuyển nhượng dầu mỏ, khí đốt, urani hay các sản phẩm hóa dầu có nguồn gốc từ Nga. Mục tiêu được nhấn mạnh là nhằm ngăn chặn nguồn thu tài chính giúp duy trì hoạt động quân sự của Moscow tại Ukraine.

Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Nhà Trắng

Ngoài Nga, Trung Quốc cũng được nêu đích danh trong lập luận của các thượng nghị sĩ. Theo họ, việc Bắc Kinh thu mua dầu giá rẻ từ các tàu vận chuyển nằm ngoài hệ thống chính thức đã gián tiếp hỗ trợ cho hoạt động quân sự của Moscow. Tại Brussels, mối lo ngại về “hạm đội ngầm” chuyên chở dầu Nga đang gia tăng, trong khi quan hệ hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa Trung Quốc và Nga tiếp tục là tâm điểm của nhiều cuộc thảo luận chính trị và ngoại giao.

Tuy nhiên, theo đánh giá của giới quan sát, phạm vi tác động rộng lớn của dự luật có thể kéo theo những hệ lụy tiêu cực trên quy mô toàn cầu, đặc biệt là tại châu Âu - nơi nhiều quốc gia vẫn chưa thể tách rời hoàn toàn khỏi nguồn cung năng lượng từ Nga. Riêng trong năm 2024, Liên minh châu Âu đã chi hơn 23 tỷ euro để nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ Nga, con số vượt qua cả mức hỗ trợ quân sự mà khối này dành cho Ukraine.

Một số quốc gia EU như Pháp, Tây Ban Nha, Bỉ, Hà Lan và Bồ Đào Nha vẫn tiếp tục nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga, trong khi các nước như Ý, Hy Lạp, Hungary, Slovakia và Bulgaria vẫn phụ thuộc vào nguồn khí đốt vận chuyển qua các đường ống xuyên lục địa. Bên cạnh đó, năm quốc gia gồm Bulgaria, Cộng hòa Séc, Hungary, Slovakia và Phần Lan đang vận hành các nhà máy điện hạt nhân do Nga thiết kế, vốn yêu cầu loại nhiên liệu đặc thù chỉ được cung cấp từ phía Moscow.

Ủy ban châu Âu đã đề ra mục tiêu loại bỏ hoàn toàn năng lượng Nga trước cuối năm 2027, nhưng kế hoạch vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu. Một số quốc gia thành viên, điển hình là Hungary và Slovakia, đã lên tiếng phản đối vì lo ngại ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đọc thêm: Bóng đen tiền số: làn sóng bắt cóc giữa lòng Paris gây rúng động nước Pháp

Nếu dự luật Graham-Blumenthal được thực hiện đúng như đề xuất ban đầu, khoảng 12 quốc gia thành viên EU có thể phải đối mặt với mức thuế trừng phạt khi xuất khẩu hàng hóa hoặc dịch vụ sang Mỹ - một rủi ro có thể gây xáo trộn đáng kể đối với quan hệ thương mại xuyên Đại Tây Dương. Mức thuế 500% này sẽ được áp dụng bổ sung bên cạnh các loại thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp vốn đã có hiệu lực, khiến tác động kinh tế càng trở nên sâu rộng.

Tuy nhiên, dự luật vẫn dành một mức linh hoạt cho chính quyền Mỹ, cho phép Tổng thống tạm miễn trừ thuế trong 180 ngày đối với quốc gia, hàng hóa hoặc dịch vụ nếu được cho là phục vụ lợi ích an ninh quốc gia. Điều này đồng nghĩa từng nước EU có thể vận động hành lang để được miễn trừ, tạo ra dư địa đàm phán linh hoạt cho chính quyền Mỹ, nhất là dưới thời ông Trump - người vốn ưa chuộng các cuộc trao đổi song phương mang tính biểu tượng chính trị.

Các chuyên gia cũng cảnh báo tính khả thi trong thực thi mức thuế này là một dấu hỏi lớn. Bà Maria Shagina, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, cho rằng việc giám sát toàn diện các dòng năng lượng từ Nga là rất phức tạp, đặc biệt khi các nước như Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, vốn là đối tác chiến lược của Mỹ, cũng đang tiếp tục nhập khẩu dầu Nga.

Tùng Lâm