Mùa lụt quê mình

Chị gọi điện thoại bảo bữa giờ bên mình mưa nhiều ghê, tràn đập Chị Trừ. Bên nhà cũ nước vô quá trời. Ai cũng than dọn bùn non mệt quá. Bạn nhắn tin em ra đồng bắt cá rô cả rổ. Sau cơn mưa, cá mập thấy thương, nướng lên mỡ chảy ròng ròng. Nghe nhiêu đó thôi tự nhiên lòng dạ tôi nôn nao, thèm được về Ninh Hòa giẫm lụt.

Cá rô mùa lụt. Ảnh: G.C

Mùa lụt quê nhà thường bắt đầu sau Trung thu bằng những cơn mưa dầm dề và kéo dài tới cuối tháng 10 âm lịch, khi hoa bìm bìm nở trắng bến Sông Dinh. Đó là kinh nghiệm truyền miệng của ông bà hồi xưa thôi, chứ giờ biến đổi khí hậu mọi thứ cũng thất thường, có năm lụt, có năm không dù mưa vẫn chín chiều. Bến sông giờ làm bờ kè gần hết rồi, cũng chẳng còn mấy bụi tre để bìm bìm đeo bám.

Hồi nhỏ, mỗi lần trời lụt, trẻ con ở quê rất thích vì được nghỉ học, không phải làm gì. Dù bị cấm cản thế nào, tụi tôi cũng trốn nhà đi giẫm nước. Chẳng hiểu nước lụt có gì mà mê thế, được dầm mình trong nước thấy đã gì đâu. Nhiều khi nước lên nhanh, tới bụng, rồi tới ngực lúc nào không hay, thế là sợ hãi, la làng cầu cứu. Tụi tôi í ới gọi nhau, chạy lên đường ray xe lửa, nhìn nước thượng nguồn hung dữ cuồn cuộn chảy về, kéo phăng những gì cản ngăn nó. Thấy thân cây to trôi theo dòng nước, mấy anh, mấy chú trong xóm bất chấp nguy hiểm nhào ra, hì hục bơi theo để kéo vô bờ. Mớ này chẻ ra làm cột cất nhà hay làm củi chụm, có khi cả tháng mới hết.

Và những món ngon mùa lụt luôn đọng lại trong trí nhớ những kẻ thiên di. Đơn giản nhất có lẽ là trứng vịt dầm nước mắm. Nhà nào mùa mưa đều trữ cả rổ trứng vịt. Cứ nấu nồi cơm nóng bỏ trên mâm, lấy chục trứng đem luộc hồng đào, lột vỏ, dầm vô chén mắm nhỉ kèm mấy trái ớt xiêm xanh. Cả nhà mỗi người một tô cơm, múc miếng trứng thấm mắm để trên tô, vừa lội nước lõm bõm, vừa xúc cơm ăn. Cơm nóng thơm lừng quyện với trứng vịt deo dẻo, mằn mặn, cay cay, ngon quá trời.

Mưa hơi tạnh, ba vác ghe ra đồng bắt cá rô. Chỉ buổi sáng thôi, ba về, ghe đã đầy cá. Không cần đánh vảy hay làm ruột, xiên cá vô đũa tre thành xâu nướng trên than tới khi lớp da bên ngoài khét lẹt thì lọc xương, bỏ da, phần thịt bỏ vào cối trộn với me non, chuối chát, khế chua, rau thơm, é trắng, ớt xiêm, gia vị rồi giã nát. Giữa lúc mưa lũ trắng đồng, bới tô cơm nóng, múc muỗng cá rô đâm xóc, mùi cơm thơm lừng cộng với vị chua của me, khế, chát của chuối hột, rất nồng của é trắng, ngọt lịm của cá, cay xè của tiêu và ớt cứ quấn quít vào nhau. Đó là món ăn từ cá đồng đặc biệt và lạ nhất tôi biết được từ ba. Nó ôm hết tinh túy của ruộng, sông, vườn tược quê nhà vào hỗn hợp đó.

Má mua cá hố về, cắt khúc đem kho dưa môn, hoặc chiên giòn, ăn với nước mắm giã ớt tỏi và cơm nóng; còn không ngâm vào nước muối hột, treo lên hàng rào phơi khô rồi đem cất. Ngày mưa gió, nướng cá hố trên vỉ than tới khi nào cá chín, thơm lừng. Bới tô cơm nguội, kèm miếng cá, nghe vị mặn của cá, của bờ, của biển rộng bao la trộn lẫn với cơm ngấm sâu vào lưỡi.

Có bữa, chị tôi lấy miếng mắm cá thu cất trong bếp, xắt nhỏ, bỏ vô tô, đập 7 cái trứng vịt, xắt thêm hành củ, vài lát ớt, thêm gia vị, quậy nhè nhẹ thật đều rồi đem chưng cách thủy, xong lấy lòng đỏ đánh đều, rưới lên trên nhìn cho bắt mắt. Mắm chưng chín, thơm ngon ngất ngư.

Thương nhiều, nhớ nhất là mực cơm muối mặn. Đơn giản nhất là nướng than, mùi mặn, mùi thơm của mực và muối bay khắp nhà. Hai con mực đủ ăn cả tô cơm, mà phải là cơm nguội mới đã. Mực muối nướng bên ngoài mặn vậy nhưng bên trong ngòn ngọt, cứ như muối chẳng thể thấm được vào trong. Mực mặn kho tiêu ăn với cơm nóng thì khỏi phải nói. Trước khi kho phải ngâm mực vào nước... muối cho bớt mặn, rửa sạch lại bằng nước lạnh, cắt khúc cỡ lóng tay, nêm gia vị, hành củ, nước dừa đem kho keo. Kho một hồi, mực teo nhỏ, nước đặc lại, nhưng nhiêu đó thôi cũng đủ hết cả nồi cơm với rổ rau cho cả nhà chục người. Mực ngon, nước kho càng ngon hơn, rưới lên cơm, trộn đều. Ai ăn lần đầu, đảm bảo sẽ có thêm chục lần sau nữa.

Ở xứ người, mỗi khi trời trở lạnh, nhớ mấy món bình dân bên nhà giữa ngày nước lụt, tự nhiên thấy thèm và nhớ quê nhà quá đỗi!

NGUYỄN HỮU TÀI