Logistics tạo động lực thúc đẩy kinh tế vùng Đông Nam bộ

Cụm cảng Cái Mép - Thị Vải, Cảng Quốc tế Gemalink, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đón siêu tàu container M/V OOCL Spain trên chuyến hành trình đầu tiên kết nối Á - Âu". Ảnh: Thy Hằng

Tiềm năng logistics lớn cần được khai phá

Vùng Đông Nam Bộ với 6 địa phương gồm TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Bà Rịa - Vũng Tàu và Tây Ninh, hiện được xác định là vùng kinh tế động lực quan trọng của cả nước, đóng góp khoảng 40% GDP và khoảng 50% trong tổng giá trị sản xuất công nghiệp, kim ngạch xuất khẩu và ngân sách cả nước.

Vùng cũng là khu vực tập trung hạ tầng logistics quan trọng với gần 18.000 doanh nghiệp có hoạt động liên quan đến lĩnh vực logistics, chiếm 46% trong số 39.000 doanh nghiệp logistics cả nước và đảm nhận 45% tổng khối lượng hàng hóa cũng như hơn 60% khối lượng hàng container cả nước.

Mạng lưới hạ tầng cấp vùng, liên vùng còn thiếu và yếu

Hiện còn nhiều “điểm nghẽn” phát triển vùng Đông Nam Bộ. Trong đó có mạng lưới kết cấu hạ tầng cấp vùng, liên vùng, nhất là hạ tầng giao thông kết nối nội vùng và liên vùng còn thiếu, yếu, chưa đồng bộ; nguồn nhân lực logistics chất lượng cao chưa đáp ứng được nhu cầu; chi phí logistics còn cao; sự liên kết giữa doanh nghiệp sản xuất - xuất nhập khẩu và doanh nghiệp logistics hiệu quả thấp; chưa hình thành được các trung tâm logistics quy mô lớn, có vai trò trung chuyển hàng hóa đa phương thức của vùng.

Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 7/10/2022 của Bộ Chính trị về “phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã xác định mục tiêu: Đông Nam bộ trở thành vùng phát triển năng động, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, động lực tăng trưởng lớn nhất cả nước với tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2021 - 2030 đạt khoảng 8 - 8,5% vào năm 2030.

Thêm vào đó, Hội đồng Điều phối vùng Đông Nam bộ do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính làm Chủ tịch vừa được thành lập theo Nghị quyết 24-NQ/ TW. 2 trong 10 nhóm nhiệm vụ trọng tâm của Hội đồng được nêu rõ “Điều phối trong lĩnh vực đô thị, logistics, dịch vụ chất lượng cao gồm trung tâm tài chính, trung tâm logistics vùng, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số”.

Đặc biệt nhấn mạnh nhiệm vụ này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã yêu cầu, cần phải nghiên cứu đầu tư hệ thống đường sắt tốc độ cao để tăng cường giao thương, giảm chi phí logistics, đồng thời, thúc đẩy, hỗ trợ hình thành và phát triển hiệp hội doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng, hiệp hội liên minh, liên minh hợp tác xã của toàn vùng.

Nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ

Trong số các địa phương thuộc vùng Đông Nam bộ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có hệ thống cảng nước sâu được xếp loại đặc biệt của quốc gia có thể tiếp nhận tàu container trọng tải 80.000 ÷ 250.000 tấn (6.000 ÷ 24.000 TEU) và lớn hơn, đồng thời giữ vai trò cửa ngõ hướng ra biển của vùng. Kết hợp với các địa phương còn lại của vùng, cụ thể là về cơ sở hạ tầng, thu ngân sách nhà nước, sản xuất hàng hóa, vận tải đường biển… chính là nguồn tài nguyên, nguồn lực quan trọng và bền vững.

Tuy nhiên, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nói riêng và vùng Đông Nam bộ hiện có nhiều "điểm nghẽn" mà nổi bật là cơ sở hạ tầng, là thách thức cho hoạt động logistics, giảm sự cạnh tranh của doanh nghiệp. Nghị quyết số 24-NQ/TW cũng đã chỉ ra các “điểm nghẽn” phát triển vùng trong đó có “mạng lưới kết cấu hạ tầng cấp vùng, liên vùng, nhất là hạ tầng giao thông kết nối nội vùng và liên vùng còn thiếu, yếu, chưa đồng bộ; nguồn nhân lực logistics chất lượng cao chưa đáp ứng được nhu cầu; chi phí logistics còn cao; sự liên kết giữa doanh nghiệp sản xuất - xuất nhập khẩu và doanh nghiệp logistics hiệu quả thấp; chưa hình thành được các trung tâm logistics quy mô lớn, có vai trò trung chuyển hàng hóa đa phương thức của vùng”.

Thực tế hiện nay cho thấy, các doanh nghiệp ngành logistics đã có sự đầu tư khá tốt về hạ tầng và công nghệ. Tuy nhiên, doanh nghiệp không thể kết nối hạ tầng giữa các tỉnh, thành trong vùng, giữa khu sản xuất chế biến, khu công nghiệp với cảng, sân bay và giữa vùng với các thị trường. Các doanh nghiệp có thể đầu tư vào chính cơ sở của mình như kho, bãi, cảng… nhưng về kết nối thì doanh nghiệp không làm được.

Chia sẻ tại Diễn đàn Liên kết phát triển logistics - Động lực tăng trưởng kinh tế vùng Đông Nam Bộ, do UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 8/9/2023, TS Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, Nghị quyết số 24-NQ/ TW cũng đề ra giải pháp về lĩnh vực logistics, đó là “Phát triển mạnh, đồng bộ hệ thống logistics cấp quốc gia, quốc tế gắn với cảng biển, cảng hàng không, cửa khẩu quốc tế, các trục hành lang kinh tế trọng điểm và tuyến thương mại liên vùng; tập trung xây dựng trung tâm logistics hàng không gắn với cảng hàng không quốc tế Long Thành, đầu tư phát triển hệ thống logistics cảng và cảng trung chuyển quốc tế tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và TP. Hồ Chí Minh...”.

Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết số 57/NQ-CP ngày 21/4/2022 về các nhiệm vụ, giải pháp hoàn thiện thể chế liên kết vùng kinh tế - xã hội. Nếu tận dụng tốt các cơ chế này gắn với việc tăng cường và phát huy liên kết vùng, việc phát triển logistics vùng Đông Nam bộ sẽ đạt hiệu quả cao.

Ông Phạm Tấn Công - Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI):

Tạo đột phá phát triển với mô hình khu thương mại tự do

Nghị quyết 24-NQ/TW của Bộ Chính trị cũng đưa ra chủ trương “Hình thành Khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ”. Đây là một chủ trương mới, nhằm tạo không gian đặc thù, tạo động lực thúc

đẩy phát triển vùng Đông Nam Bộ, đóng vai trò làm “đầu tàu” kéo theo sự phát triển của cả vùng và cả nước. Để đạt mục tiêu có cảng trung chuyển quốc tế, cần có các khu thương mại tự do để trợ lực, tạo sức thu hút cho hàng hóa đến cảng, trong đó, liên kết nội vùng, liên vùng có vai trò đặc biệt quan trọng.

Theo các đánh giá đầu tư ban đầu, việc hình thành phát triển khu thương mại tự do sẽ giúp tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nói riêng và vùng Đông Nam Bộ nói chung tạo đột phá trong phát triển kinh tế bởi các lợi ích hình thành một hệ sinh thái thương mại và logistics hoàn chỉnh để nâng cao sức cạnh tranh của địa phương và khu vực, thu hút các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài, thúc đẩy phát triển sản xuất, thương mại, dịch vụ trực tiếp tại nội khu thương mại tự do, tạo ra cơ hội mời gọi các doanh nghiệp hàng đầu thế giới hiện nay tham gia hoạt động.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương):

Cần sự hỗ trợ của các bộ, ngành

Để tạo đột phá trong phát triển logistics vùng Đông Nam bộ, rất cần sự đồng hành, hỗ trợ của các bộ, ngành trung ương đối với các địa phương trong vùng.

Cụ thể, Bộ Công thương cần phối hợp với các địa phương tích hợp dịch vụ logistics trong quy hoạch vùng với từng địa phương, phối hợp xây dựng và triển khai đề án về các khu thương mại tự do của vùng.

Đối với Bộ Giao thông Vận tải là việc điều chỉnh, bổ sung quy hoạch cảng biển; thúc đẩy đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cảng, sân bay, cao tốc, đường sắt, trung tâm logistics; sửa đổi quy định về khung giá xếp dỡ theo hướng áp dụng cơ chế linh hoạt, nhanh chóng.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đồng hành, hỗ trợ địa phương trong việc quy hoạch, tạo điều kiện cho việc đổ thải, nạo vét luồng lạch, vùng nước trước bến. Bộ Tài chính xem xét đẩy nhanh việc áp dụng cơ chế ‘‘cảng mở’’, liên thông các cảng trong khu vực để thúc đẩy hàng trung chuyển.

Doãn Thiệu