Làn sóng đa dạng trong xuất bản sách thiếu nhi

Trong một vài năm qua, đã có nhiều cuốn sách ở Mỹ bị hạn chế, được cho là do có nội dung không phù hợp khi đề cập đến cộng đồng LGBT hay vấn đề phân biệt chủng tộc.

Trước làn sóng này, các nhà xuất bản, nhà văn và nhiều tổ chức trong ngành sách thiếu nhi đang nỗ lực mang đến thêm nhiều câu chuyện và quan điểm đa dạng hơn nữa. Theo Fast Company, trong 5 năm gần đây, số lượng sách viết về người da màu đã tăng lên đều đặn.

Jason Low, đại diện của Lee & Low Books, nhà xuất bản quan tâm đến sự đa dạng văn hóa cho trẻ em, chia sẻ: “Các phương tiện truyền thông thường nhấn mạnh đến tin xấu, nhưng vẫn có rất nhiều điều tốt đẹp đang diễn ra”.

Những hạn chế về sách

Miriam Blum, một giáo viên đã nghỉ hưu 69 tuổi tại Mỹ, cảm nhận rõ ràng những hạn chế này. Khi còn đi dạy tại một trường trung học vào những năm 2000, hiệu trưởng trường đã gọi điện cho Blum để nói rằng một phụ huynh không hài lòng khi cô giáo dạy cuốn The Diary of Anne Frank (Nhật ký của Anne Frank, cuốn sách có nhân vật chính là người Do Thái) trong lớp.

Deborah Caldwell-Stone, Giám đốc văn phòng tự do trí tuệ của Hiệp hội thư viện Mỹ ALA, cho biết: “Trước đây, chúng tôi nhận được một vài báo cáo mỗi tuần, giờ đã tăng lên bốn hoặc năm báo cáo mỗi ngày. Có những ngày, chúng tôi nhận được hàng tá báo cáo.”

Jason Low, nhà xuất bản Lee & Low Books, cũng đã quen với việc người da màu ít được đề cập trong các tác phẩm văn học. Cha của ông, Tom Low, đã thành lập nhà xuất bản này cách đây ba thập kỷ vì nhận thấy văn học thiếu nhi thiếu tính đại diện nghiêm trọng. Trong 4.500 cuốn sách dành cho trẻ em xuất bản năm 1994, chỉ 8% là viết về người BIPOC (Người da đen, bản địa và nhiều màu da khác). Ngày nay, công ty vẫn là một nhà xuất bản độc lập, thuộc sở hữu gia đình và giữ nguyên mục tiêu ban đầu.

Ngay cả các nhà xuất bản lớn cũng bị ảnh hưởng bởi những hạn chế này. Ví dụ, HarperCollins, một trong bốn nhà xuất bản hàng đầu thế giới, đã có hàng chục cuốn sách trong danh mục bị đặt câu hỏi, bao gồm nhiều tác phẩm kinh điển như To Kill A Mockingbird (Giết con chim nhại) cho đến những đầu sách gần đây hơn như The Undefeaded.

Các tác phẩm lớn bị đặt câu hỏi. Ảnh: The Fast Company.

Cách làm của một số nhóm vận động là đăng tài bài viết phân tích về một tác phẩm nào đó và đặt ra các câu hỏi. Ví dụ, họ có thể in ra một báo cáo về cuốn The Bluest Eye của Toni Morrison, trong đó nêu ra nhiều mối quan tâm: bình luận mang tính kích động về chủng tộc và tôn giáo; các hoạt động tình dục bao gồm tấn công và quấy rối tình dục hay sử dụng rượu.

Rich Thomas, CEO mảng xuất bản sách dành cho trẻ em của HarperCollins, cho biết: “Một khi các vấn đề này được nêu lên, chúng sẽ được mọi người thảo luận tại các cuộc họp hội đồng nhà trường và các sự kiện cộng đồng dù một số người thậm chí còn chưa đọc cuốn sách đó”.

Nỗ lực của cộng đồng xuất bản và giới trẻ

Nhưng trong vài năm trở lại đây, các nhà xuất bản, nhà văn và sinh viên đã nỗ lực để thay đổi tình trạng này như cung cấp “sơ yếu lý lịch sách” cho các trường học và phụ huynh để họ có thể sử dụng để giải thích lý do trẻ em em cần tiếp cận những cuốn sách này. Như với cuốn The Bluest Eye, đây là tác phẩm được giải Nobel Văn học với những giá trị văn học đại diện cho văn học hiện đại Mỹ.

Ông Low cũng cho biết một cuốn sách thường đề cập đến rất nhiều nội dung và việc hạn chế chỉ vì một chi tiết nhỏ là không phù hợp. Khi đội ngũ nhân viên của Lee & Low Books đến giới thiệu sách tại các trường học, họ cũng cung cấp nội dung chi tiết về từng cuốn sách và những chủ đề mà cuốn sách đề cập đến.

Ví dụ, một cuốn sách từng bị đặt câu hỏi là Catching the Moon, kể về người phụ nữ da màu đầu tiên chơi trong một đội bóng chày của giải đấu lớn. Trong khi một số người coi đây là cuốn sách về phân biệt chủng tộc, Lee & Low nhấn mạnh rằng đây cũng là một cuốn sách phát huy tinh thần thể thao và khả năng phục hồi.

Các cuốn sách tập trung vào rất nhiều giá trị. Ảnh: The Fast Company.

Và để thể hiện tinh thần đa dạng, các nhà xuất bản cũng tuyển dụng thêm đội ngũ nhân viên da màu trong khi biên tập viên cũng mua bản thảo từ các nhà văn đến từ nhiều cộng đồng khác nhau.

Lee & Low đã công bố một cuộc khảo sát về nhân khẩu học trong lực lượng lao động xuất bản. Theo đó, từ năm 2015 đến năm 2023, số lượng nhân viên BIPOC trong lĩnh vực xuất bản đã tăng từ 21% - 27,5%. Jason Low, người thực hiện nghiên cứu này, cho biết: “Lực lượng lao động đang thay đổi dần. Tôi nghĩ cuộc khảo sát này cho thấy chúng ta đang đi đúng hướng.”

Một nghiên cứu khác của Trung tâm Sách thiếu nhi Đại học Wisconsin-Madison cũng cho biết số lượng sách mới dành cho trẻ em có đề cập đến BIPOC đang có xu hướng tăng lên. Chẳng hạn, chỉ có 11% sách viết về người da đen vào năm 2018, đến năm 2023, con số là 15%.

Với vị thế là một nhà xuất bản lớn, ông Thomas tin rằng một biện pháp hữu hiệu là tiếp tục tung ra nhiều cuốn sách đa dạng hơn ngay cả khi một số cuốn sách có thể không bán được nhiều.

Ông Thomas cho biết: “Là nhà xuất bản, điều quan trọng là chúng tôi không để những thách thức này thay đổi cách chúng tôi làm việc. Điều tốt nhất chúng tôi có thể làm là đảm bảo sách của chúng tôi đa dạng hơn bao giờ hết”.

HarperCollins cũng mở một số nhà xuất bản mới tập trung vào các tác phẩm giàu tính đa dạng như các đơn vị Versify, Allida và HeartDrum. Ông Thomas nói: “Chúng tôi muốn muốn đảm bảo có sách cho mọi trẻ em ngoài kia.”

Minh Hoa