Kinh tế Mỹ tăng tốc, nhưng vì sao người dân vẫn bi quan?

Dữ liệu mới được công bố trong tuần này cho thấy kinh tế Mỹ đang tăng trưởng với tốc độ nhanh nhất trong vòng hai năm qua. Thế nhưng, các cuộc thăm dò lại phản ánh một bức tranh hoàn toàn trái ngược, tâm lý trên “Phố Chính” (Main Street) - nơi đại diện cho người dân và doanh nghiệp nhỏ - vẫn rất ảm đạm.

Thật khó tin khi nói rằng tất cả những điều này đang diễn ra trong cùng một nền kinh tế. Tuy nhiên, các chỉ số một lần nữa nhắc nhở rằng hai xu hướng tưởng chừng đối lập vẫn có thể cùng tồn tại song song. Một nền kinh tế tăng trưởng mạnh không đồng nghĩa với việc mọi người đều cảm nhận được lợi ích từ sự tăng trưởng đó.

Đúng là tổng sản phẩm quốc nội (GDP), thước đo rộng nhất của nền kinh tế Mỹ, đã nóng lên trong mùa hè, đạt tốc độ tăng trưởng thường niên lên tới 4,3%, vượt xa kỳ vọng của các nhà kinh tế. Nhưng mức GDP bùng nổ này không kéo theo một làn sóng tuyển dụng mạnh mẽ, cũng không đi kèm với việc lạm phát quay trở lại mức “bình thường”.

“GDP là một khái niệm trừu tượng. Còn người dân thì hiểu rất rõ về việc làm. Họ biết rằng nếu mất việc, họ có thể không tìm được việc mới. Và họ cũng biết rằng mình đang phải trả nhiều tiền hơn cho cà phê, thịt bò, điện, chăm sóc trẻ em và gần như mọi thứ khác”, ông Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng của Moody’s Analytics, nói với CNN trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại.

NỀN KINH TẾ CHỮ K

GDP có thể được xem như bảng điểm của nền kinh tế. Nhưng cũng giống như bất kỳ bảng điểm nào, nó không phải lúc nào cũng phản ánh đầy đủ thực tế đang diễn ra.

Chẳng hạn, một trong những lý do lớn nhất khiến GDP tăng tốc trong quý 3/2025 là chi tiêu tiêu dùng gia tăng. Đây là chủ đề lặp đi lặp lại dưới cả chính quyền Biden lẫn Trump: người tiêu dùng Mỹ vẫn chi tiêu bền bỉ, bất chấp hàng loạt lực cản kinh tế.

Tuy nhiên, báo cáo GDP không cho biết nhóm người tiêu dùng nào đã tăng chi tiêu.

Các nhà kinh tế cho rằng mức tăng chi tiêu trong quý 3 nhiều khả năng được thúc đẩy bởi nhóm người có thu nhập cao n những người hưởng lợi nhiều nhất từ giá bất động sản ở mức kỷ lục và lợi nhuận bùng nổ trên thị trường chứng khoán.

Ngược lại, nhiều người Mỹ thuộc tầng lớp thu nhập thấp và trung bình đang chật vật để duy trì cuộc sống. Một bộ phận trong số họ buộc phải cắt giảm chi tiêu và chậm thanh toán hóa đơn.

“Người về hưu và nhóm 10% giàu nhất vẫn đang là động lực chính của nền kinh tế. Đây rõ ràng vẫn là một nền kinh tế hình chữ K”, ông Mike Reid, chuyên gia kinh tế Mỹ cấp cao tại RBC Capital Markets nhấn mạnh.

SỨC ÉP LẠM PHÁT

Nếu người dân không “cảm” được GDP cao, thì họ lại cảm nhận rất rõ giá cả leo thang.

Lạm phát năm nay không tăng vọt như một số lo ngại, nhất là sau khi Tổng thống Donald Trump áp dụng các biện pháp thuế quan trên diện rộng. Tuy nhiên, lạm phát cũng không cải thiện đáng kể kể từ khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1, khi giá cả tăng với tốc độ 3% mỗi năm, so với mức 2,7% vào tháng 11 (theo dữ liệu chính phủ, vốn có nhiều điều chỉnh do tác động của việc đóng cửa). Dù vậy, con số này vẫn cao hơn mức lạm phát trung bình 1,7% mỗi năm mà người Mỹ trải qua trong thập kỷ trước khi đại dịch bùng phát, theo Cục Thống kê Lao động Mỹ.

Một số mặt hàng thiết yếu đã giảm giá. Chẳng hạn, giá trứng trong tháng 11 thấp hơn 13% so với cùng kỳ năm trước, còn sữa rẻ hơn 1%.

Giá xăng cũng được kiểm soát trong suốt cả năm, với mức trung bình toàn quốc gần đây giảm xuống còn 2,86 USD mỗi gallon - mức thấp nhất trong bốn năm rưỡi. Điều này khác xa thời điểm giá xăng chạm mốc 5 USD/gallon vào năm 2022.

Tuy nhiên, nhiều mặt hàng thiết yếu khác lại tăng giá.

Người tiêu dùng đang phải trả trung bình nhiều hơn 7% cho tiền điện - một vấn đề nóng trong các cuộc đua bầu cử thống đốc hồi tháng 11 tại New Jersey và Virginia.

Giá khí đốt tự nhiên, nguồn sưởi ấm phổ biến nhất tại Mỹ, leo 9%.

Thịt bò xay tăng vọt 15% so với cùng kỳ trong tháng 11, mức tăng mạnh nhất kể từ năm 2020. Người tiêu dùng cũng phải chi nhiều hơn đáng kể cho sửa chữa ô tô (thêm 10%) và cà phê (vọt 19%), theo dữ liệu của Cục Thống kê Lao động Mỹ.

Đúng là tiền lương cũng đang tăng, nhưng trong nhiều trường hợp, mức tăng này không đủ để theo kịp chi phí sinh hoạt.

Dữ liệu tiền gửi của Bank of America cho thấy, trong tháng 11/2025, tiền lương chỉ vượt giá cả đối với các hộ gia đình thu nhập cao. Tăng trưởng tiền lương của nhóm thu nhập trung bình chỉ đạt 2,3%, trong khi nhóm thu nhập thấp chỉ nhích lên 1,4%.

NỖ LO VIỆC LÀM

Nếu kinh tế Mỹ thực sự bùng nổ, người tiêu dùng sẽ không phải lo lắng về sự ổn định việc làm. Nhưng thực tế hiện nay lại không như vậy.

Theo số liệu về niềm tin tiêu dùng do The Conference Board công bố hôm 23/12, tỷ lệ người tin rằng cơ hội việc làm sẽ dồi dào hơn trong sáu tháng tới đã giảm xuống mức thấp nhất trong bốn năm. Đồng thời, tỷ lệ người cho rằng việc tìm việc ngày càng khó cũng đi lên.

Diễn biến này xảy ra trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp đạt mức cao nhất trong bốn năm, lên 4,6% vào tháng trước, tăng từ mức 4% hồi tháng 1/2025. Trước đó trong năm nay, số người tìm việc đã lần đầu tiên vượt số việc làm hiện có sau bốn năm.

Tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ là 4,6% trong tháng 11/2025

Những yếu tố này khiến người tiêu dùng ngày càng bi quan hơn về nền kinh tế, theo dữ liệu tổng hợp về niềm tin tiêu dùng.

Một trong những nguyên nhân khiến tuyển dụng chậm lại là do doanh nghiệp đang học cách làm được nhiều việc hơn với ít lao động hơn, nhờ những tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, chính sách thương mại thay đổi khó lường của Tổng thống Trump cũng khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào trạng thái “đứng hình”. Khi thiếu chắc chắn về các bước đi thuế quan tiếp theo, không ít công ty đã tạm dừng kế hoạch tuyển dụng. Ngoài ra, một số doanh nghiệp còn phải cắt giảm nhân sự để tránh việc buộc phải chuyển phần chi phí tăng thêm từ thuế quan sang cho người tiêu dùng.

Tóm lại, dù GDP có cao đến đâu, nó cũng không đủ để khiến người Mỹ cảm thấy dễ chịu hơn về nền kinh tế hiện tại. Điều họ thực sự cần là những đồng lương có sức mua lớn hơn, sự chắc chắn về tương lai và cảm giác an tâm hơn về việc làm.

Mỹ Hân