Kiến tạo thể chế hiện đại để mở đường phát triển quốc gia

Phác thảo nền tảng lý luận cho hệ thống thể chế hiện đại

Chương trình khoa học xã hội và nhân văn cấp quốc gia giai đoạn đến năm 2030 “Xây dựng và hoàn thiện thể chế tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới” (mã số KX.05/21-30) do GS.TS. Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp, làm Chủ nhiệm, được kỳ vọng cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phục vụ xây dựng hệ thống thể chế dân chủ, khả thi và đồng bộ.

GS.TS. Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp

Trọng tâm của chương trình là nghiên cứu bản chất, cấu trúc và sự tương tác giữa các loại hình thể chế; chỉ ra những yếu tố mới tác động đến quá trình hoàn thiện hệ thống; nhận diện những bất cập trong thiết kế và tổ chức thực thi chính sách hiện nay khiến động lực phát triển bị suy giảm. Từ đó, chương trình đề xuất các quan điểm và giải pháp kiến tạo hệ thống thể chế chính trị - kinh tế - văn hóa - xã hội theo hướng hiện đại, pháp quyền, hội nhập, giải phóng tối đa tiềm năng xã hội cho giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2045.

Các sản phẩm khoa học của chương trình gồm: Báo cáo tổng hợp cơ sở lý luận - thực tiễn phục vụ hoạch định thể chế; báo cáo chuyển giao cho các cơ quan Đảng, Nhà nước; hệ thống công trình công bố trong và ngoài nước; cùng bộ tài liệu phục vụ đào tạo, nghiên cứu. Chương trình đặt yêu cầu cao về tính mới, tính khả thi và khả năng đóng góp trực tiếp cho quá trình xây dựng chủ trương, chính sách phát triển. Mục tiêu là ít nhất 40% nhiệm vụ góp phần hoàn thiện thể chế cụ thể và 20% nhiệm vụ tham gia xây dựng dự thảo văn kiện của Đảng, đồng thời bảo đảm chuẩn đầu ra khoa học nghiêm ngặt về công bố quốc tế và xuất bản sách chuyên khảo.

Làm rõ các điểm nghẽn và định hướng giải pháp đột phá

Tại Hội thảo khoa học của chương trình, các chuyên gia nhận định Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ trong hoàn thiện thể chế quản trị quốc gia, song vẫn đối mặt không ít hạn chế về tính đồng bộ, hiệu quả vận hành và cơ chế phối hợp giữa Nhà nước - Thị trường - Xã hội.

TS. Hà Quang Trường, Viện Khoa học tổ chức nhà nước (Bộ Nội vụ) nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục đổi mới thể chế chính trị, củng cố năng lực lãnh đạo của Đảng, đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hoàn thiện thể chế kinh tế theo hướng “Nhà nước mạnh, thị trường hiệu quả, xã hội năng động” nhằm tạo sự cộng hưởng và phát huy tối đa lợi thế của từng chủ thể.

Ở góc độ pháp lý, TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) cho rằng, bảo đảm thực thi pháp luật hiệu quả, nghiêm minh và nhất quán là điều kiện quyết định cho phát triển nhanh, bền vững. Ông đề nghị tiếp tục rà soát toàn diện hệ thống pháp luật, đặc biệt các quy định về thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, giải quyết tranh chấp, thi hành án để khắc phục chồng chéo và học hỏi kinh nghiệm quốc tế phù hợp.

Tạo đột phá trong hoàn thiện thể chế, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới

GS.TS. Võ Khánh Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nhấn mạnh việc hoàn thiện cơ chế “Đảng lãnh đạo - Nhà nước quản lý - Nhân dân làm chủ” phải dựa trên luận điểm nhất quán về chủ quyền nhân dân, bảo đảm mọi quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Đây vừa là nền tảng lý luận, vừa là yêu cầu thực tiễn để kiến tạo thể chế phát triển trong điều kiện mới.

Chương trình không chỉ dừng ở nghiên cứu mà còn chú trọng chuyển giao chính sách, nhằm bảo đảm các kết quả khoa học được đưa kịp thời vào thực tiễn quản lý và hoạch định. Việc xây dựng hệ thống tài liệu phục vụ đào tạo, nghiên cứu và đề xuất giải pháp thiết thực cho cơ quan Đảng, Nhà nước được coi là cầu nối giữa nghiên cứu và chính sách, giúp nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác hoạch định, thực thi và kiểm soát chính sách trong các ngành, địa phương. Sự liên kết giữa nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao chính sách sẽ quyết định mức độ ảnh hưởng thực tiễn của chương trình đối với tiến trình hoàn thiện thể chế và thúc đẩy bước nhảy vọt phát triển quốc gia giai đoạn tới.

Với cách tiếp cận toàn diện, thực chất và hướng tới chuyển giao chính sách, chương trình KX.05/21-30 được kỳ vọng tạo đột phá trong xây dựng hệ thống thể chế hiện đại, hiệu quả, mở đường cho Việt Nam thực hiện bước nhảy vọt trong phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn 2045.

Tin và ảnh Thùy Linh