Kiểm toán nhà nước: Còn nhiều bất cập làm giảm hiệu quả đầu tư, gây lãng phí nguồn lực

Tập trung kiểm toán những lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn cho biết, KTNN đã đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới phương pháp và cách thức tổ chức kiểm toán; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong mọi hoạt động, đặc biệt là sử dụng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu lớn trong công tác kiểm toán; thực hiện nghiêm việc công khai kết quả kiểm toán, danh sách tổ chức, cá nhân chậm hoặc chưa thực hiện kiến nghị kiểm toán; kịp thời đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện kiến nghị kiểm toán.

KTNN cũng đã phối hợp chặt chẽ với Thanh tra Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương trong xử lý chồng chéo giữa hoạt động thanh tra và kiểm toán; cung cấp kịp thời các báo cáo kiểm toán phục vụ công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, điều tra của Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền.

Triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, KTNN đã tập trung kiểm toán những vấn đề “nóng” được dư luận xã hội, cử tri quan tâm, những lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao, dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đồng thời, để tăng cường kiểm toán các nội dung liên quan đến quy hoạch, quản lý và sử dụng đất tại đô thị, KTNN đã lựa chọn các chủ đề kiểm toán tập trung đánh giá công tác quy hoạch, cấp phép xây dựng; việc quản lý, sử dụng nguồn thu từ đất; việc quản lý, sử dụng, sắp xếp lại và xử lý nhà, đất...

“Đặc biệt, để tăng cường kiểm toán nội dung phòng, chống lãng phí, KTNN đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, chỉ đạo thực hiện; yêu cầu qua mỗi cuộc kiểm toán phải xác định rõ hành vi, biểu hiện gây lãng phí, chỉ rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan; đồng thời kiến nghị biện pháp xử lý, khắc phục hậu quả”, Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn nêu rõ.

Qua kiểm toán, KTNN đã chỉ ra nhiều hạn chế, bất cập trong quản lý, sử dụng ngân sách, tài sản công. Trong chi thường xuyên còn xảy ra tình trạng phân bổ dự toán chậm, nhiều lần, chưa sát thực tế; có trường hợp phân bổ khi chưa đủ điều kiện, dẫn đến không giải ngân được, phải hủy dự toán; có nơi phân bổ vượt định mức; sử dụng kinh phí không đúng mục đích…

Trong chi đầu tư phát triển, KTNN chỉ ra tình trạng bố trí vốn khi chưa đủ điều kiện, không nằm trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, phân bổ vượt khả năng thực hiện, hoặc vượt nhu cầu thực tế; tỷ lệ giải ngân thấp, phải điều chỉnh, hủy bỏ kế hoạch vốn; nhiều dự án thiết kế chưa tiết kiệm; thực hiện chậm tiến độ, chậm đưa vào sử dụng làm giảm hiệu quả đầu tư, gây lãng phí nguồn lực.

Trong quản lý, sử dụng tài sản công, KTNN phát hiện tình trạng cơ sở nhà, đất bị bỏ hoang, sử dụng không đúng mục đích hoặc kém hiệu quả; chậm thực hiện phương án sắp xếp lại, xử lý nhà, đất. Tình trạng lấn chiếm, tranh chấp đất đai, liên doanh, liên kết, cho thuê, cho mượn tài sản không đúng quy định vẫn xảy ra ở nhiều nơi.

Cùng với đó là hiện tượng giao đất, cho thuê đất không đúng quy định; sử dụng đất khi chưa có quyết định hoặc hợp đồng thuê đất; chưa kê khai, nộp tiền thuê đất, chưa điều chỉnh đơn giá thuê đất, khi hết thời kỳ ổn định; xác định giá đất, vị trí thửa đất chưa phù hợp; miễn, giảm tiền thuê đất khi chưa đủ hồ sơ, sai đối tượng.

Thông qua kiểm toán, KTNN cũng đã chỉ ra những bất cập, hạn chế trong cơ chế, chính sách, các định mức kinh tế - kỹ thuật chưa phù hợp với thực tiễn, từ đó kiến nghị sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện khung khổ chính sách và pháp luật.

Chuyển 7 vụ việc có dấu hiệu vi phạm cho cơ quan điều tra

Phát biểu tại phiên họp, Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đánh giá cao Báo cáo của KTNN.

Theo Đại biểu, Báo cáo đã cho thấy nỗ lực rất lớn của KTNN trong tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính - ngân sách và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo yêu cầu của Quốc hội.

Quang cảnh phiên họp.

“Nhiều kết quả nổi bật đã được ghi nhận, như tỷ lệ kiến nghị tài chính thực hiện bình quân đạt trên 80%; nhiều văn bản pháp luật, cơ chế chính sách đã được sửa đổi theo kiến nghị của KTNN; đặc biệt năm 2024-2025, KTNN đã chủ động chuyển 7 vụ việc có dấu hiệu vi phạm cho cơ quan điều tra, thể hiện rõ tinh thần “không vùng cấm”, “không ngoại lệ””, Đại biểu chỉ rõ.

Tuy nhiên, Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng chỉ ra một số hạn chế, điển hình là nhiều kiến nghị sửa đổi cơ chế, chính sách còn chậm được thực hiện. Một số kiến nghị của KTNN liên quan đến sửa đổi, ban hành văn bản quản lý ở địa phương còn tồn đọng kéo dài, đặt ra yêu cầu hoàn thiện quy định về trách nhiệm giải trình của cơ quan soạn thảo và cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện kiến nghị kiểm toán, tạo cơ chế gắn trách nhiệm cá nhân, đặc biệt là người đứng đầu.

“Báo cáo cho thấy công tác quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công tại nhiều địa phương vẫn còn tồn tại phổ biến và lặp lại qua nhiều năm. Việc giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá; miễn giảm tiền thuê đất không đúng đối tượng; chậm cấp giấy chứng nhận; hồ sơ pháp lý không đầy đủ; để đất hoang hóa, bị lấn chiếm; sử dụng đất sai mục đích… vẫn xuất hiện tại nhiều đơn vị được kiểm toán. Điều này chứng tỏ hiệu lực của kiến nghị kiểm toán còn chưa tương xứng, và việc khắc phục sau kiểm toán chưa tạo được chuyển biến đồng bộ, kịp thời”, Đại biểu nói và đề nghị Quốc hội cân nhắc yêu cầu các địa phương có tỷ lệ tồn đọng kiến nghị cao phải báo cáo giải trình định kỳ trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nêu việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán vẫn còn hạn chế về tiến độ, Đại biểu cho rằng tính răn đe của kết luận kiểm toán chưa đủ mạnh; cơ chế giám sát liên thông giữa các cơ quan có thẩm quyền còn phân tán.

Từ những tồn tại nêu trên, Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nêu một số đề xuất, trong đó có việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật về KTNN theo hướng tăng quyền tiếp cận dữ liệu, tăng tính ràng buộc của kết luận kiểm toán và đặc biệt là quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong thực hiện kiến nghị.

Cùng với đó, Quốc hội cần yêu cầu các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch riêng về khắc phục tồn tại qua kiểm toán, có lộ trình chi tiết theo từng nhóm kiến nghị; tăng cường chế tài đối với đơn vị chậm thực hiện, kéo dài hoặc không giải trình được nguyên nhân…

Tường Minh