Khu thương mại tự do Đồng Nai - Động lực tăng trưởng cùng sân bay Long Thành

Để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, Đồng Nai đã ban hành chương trình hành động, trong đó xác định một trong các nhiệm vụ chiến lược là Xây dựng Đề án Khu thương mại tự do. Đây được xem là động lực tăng trưởng mới, khai thác lợi thế đặc biệt khi sân bay Long Thành đi vào hoạt động.

Tạo động lực tăng trưởng mới

Theo dự kiến, Khu thương mại tự do (FTZ) Đồng Nai được triển khai trên tổng diện tích khoảng 8.200 ha, gắn với sân bay Long Thành, cảng Phước An. Tổng kinh phí đầu tư dự án khoảng 16 tỷ USD, trong đó vốn đầu tư công khoảng 5%, vốn đầu tư tư nhân trong nước chiếm 40%, còn lại khoảng 55% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Sân bay Long Thành tăng tốc về đích (Ảnh minh họa chụp tháng 10/2025)

FTZ Đồng Nai được kỳ vọng tạo thành chuỗi logistics đa phương thức, giúp tối ưu chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh. Từ đó, tạo động lực mới cho tăng trưởng GRDP của tỉnh, thu hút đầu tư quốc tế, tạo việc làm với thu nhập cao.

Qua khảo sát, lãnh đạo tỉnh cơ bản thống nhất vị trí triển khai dự án tại khu vực cửa ngõ phía Tây Nam sân bay Long Thành. Các ngành chức năng của tỉnh được giao nghiên cứu, học tập kinh nghiệm mô hình thành công tại một số nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản… Cùng với đó, trên cơ sở thống nhất vị trí triển khai dự án, xác định ranh và tổ chức lập quy hoạch khu vực dự kiến của FTZ Đồng Nai để trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Tuy nhiên trong quá trình hoàn thiện, cần nghiêm túc tiếp thu góp ý của các Bộ, ban, ngành Trung ương; rà soát, điều chỉnh diện tích các phân khu chức năng nếu cần thiết, nhằm tối ưu hóa không gian phát triển bền vững, hình thành hệ sinh thái kinh tế mở, năng động và toàn diện để kiến tạo động lực tăng trưởng mới, tầm nhìn từ 50 năm trở lên.

Cảng Phước An nằm trên trục động lực cộng hưởng từ FTZ Đồng Nai

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn nhận định, sân bay Long Thành sẽ trở thành một trong những trung tâm hàng không lớn của khu vực Đông Nam Á, và FTZ của Đồng Nai sẽ có mối liên kết chặt chẽ, mang tính đặc thù với công trình này. Cùng với đó, hệ thống hạ tầng trọng điểm của Đồng Nai và TP.HCM đang dần hoàn thiện, tạo động lực cộng hưởng giúp FTZ phát huy tối đa hiệu quả và tiềm năng phát triển.

"Chúng ta cần lưu ý là FTZ để phát triển thì cần gắn kết với hạ tầng trọng điểm. Tôi nghĩ rằng nên nhấn mạnh ở đề xuất xây dựng FTZ, không nên tách rời với đề xuất những khu đô thị gắn kết với những hạ tầng trọng điểm này", ông Sơn phân tích.

Theo kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, việc phát triển đô thị gắn với FTZ và hệ thống hạ tầng trọng điểm sẽ tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với nhà đầu tư. Trong đó, các doanh nghiệp bất động sản bỏ vốn đầu tư hạ tầng. Với định hướng thu hút nguồn lực xã hội hóa, quy hoạch đô thị cần được thiết kế đồng bộ, gắn kết chặt chẽ với phát triển hạ tầng.

Trong quy hoạch tổng thể sân bay Long Thành (5.000 ha), có khoảng 257 ha dành cho khu logistics hàng không – nơi bố trí các nhà ga hàng hóa. Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) với vai trò chủ đầu tư nhà ga hành khách đã xác định tầm nhìn đưa Long Thành trở thành trung tâm logistics hàng không quốc tế, kết nối Việt Nam với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Dự kiến quy hoạch các khu chức năng của FTZ Đồng Nai

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, FTZ Đồng Nai cần được trao cơ chế, chính sách ưu đãi phù hợp nhằm hình thành “khu miễn thuế dành cho logistics và sản xuất” – nơi hàng hóa có thể nhập khẩu, sản xuất, lưu trữ, tái xuất mà không phải chịu thuế, trừ khi được lưu chuyển vào thị trường nội địa. Tỉnh Đồng Nai có thể trở thành “đặc khu logistics” tiên phong về chính sách, tạo động lực lan tỏa cho cả vùng.

Cùng với đó, cần cho phép phát triển các trung tâm trung chuyển, phân phối, gia công, tái xuất và dịch vụ logistics hàng không. Các cơ chế ưu đãi về thuế, hải quan, đầu tư, tài chính... nên thông thoáng, tương đương hoặc vượt trội so với khu vực.

Khai thác tối đa lợi thế sân bay Long Thành

Ông Hồ Văn Hà – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai cho biết: Tỉnh đã chủ động nghiên cứu các FTZ trên thế giới với các mô hình tổ chức, quản lý, vận hành và chính sách ưu đãi khác nhau. Dựa trên các đối chuẩn nghiên cứu, FTZ Đồng Nai được xây dựng gắn với sân bay Long Thành, cảng Phước An và có cả đề xuất kết nối với FTZ cảng Cái Mép Hạ của TP.HCM.

Ông Hồ Văn Hà - Phó Chủ tịch UBND Đồng Nai

Để triển khai FTZ, ông Hà yêu cầu các sở, ngành, địa phương liên quan cần phối hợp thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong các lĩnh vực được giao, đảm bảo các hoạt động triển khai liên quan đến FTZ Đồng Nai phù hợp với quy hoạch, kế hoạch phát triển chung và các quy định hiện hành.

Tiến sĩ Trần Du Lịch, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế - xã hội tỉnh Đồng Nai cho rằng, hiện nay tỉnh rất có điều kiện, lợi thế, ưu điểm để làm FTZ. Thời điểm này là phù hợp để xây dựng FTZ Đồng Nai với các chức năng để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, khai thác tối đa hiệu quả sân bay Long Thành, cảng Phước An.

Ông Lịch nhấn mạnh, địa phương cần điều chỉnh quy hoạch tổng thể phù hợp với điều kiện mới, tỉnh mới, cũng như đầu tư vào các dự án ưu tiên, có tính đột phá với các tuyến đường giao thông thúc đẩy liên kết vùng, tạo thuận lợi để phát triển FTZ.

"Với lợi thế của Khu thương mại tự do về thể chế, về các quy định, chúng ta kỳ vọng thu hút được dòng vốn đầu tư. Đặc biệt trong giai đoạn Việt Nam từng bước trở thành một điểm trong hệ thống mạng lưới cung ứng toàn cầu và hàng hóa dịch vụ", ông Lịch bày tỏ.

Kỳ vọng kinh tế - dịch vụ của tỉnh Đồng Nai sẽ phát triển bứt phá

Tiến sĩ Trương Minh Huy Vũ, Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế - xã hội của tỉnh Đồng Nai cho rằng, xây dựng mô hình FTZ của địa phương nên được định hướng theo hướng xanh, số hóa, thông minh, vận hành trên nguyên tắc tuân thủ tự nguyện có kiểm soát, gắn với cải cách thể chế và điều phối vùng.

Ông Vũ nhận định, với vị trí chiến lược, Đồng Nai hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân của mô hình Tổ hợp Khu thương mại tự do Đông Nam Bộ (SEFZ) - đang được nghiên cứu đề xuất trở thành mô hình khu kinh tế tích hợp đầu tiên của Việt Nam.

Theo ông, SEFZ không chỉ là một khu đặc thù, mà là không gian tăng trưởng đa trung tâm, bao gồm: Khu logistics - công nghiệp - sân bay tự do Long Thành; Cảng tự do Cái Mép - Thị Vải; và Khu tài chính - thương mại quốc tế tại Cần Giờ (TP.HCM).

"Sân bay Long Thành nằm ở Đồng Nai, nhưng không phải là sân bay chỉ của Đồng Nai. Nếu nhìn trục động lực phát triển của vùng Đông Nam Bộ, trên căn bản động lực phát triển nhất vẫn là trục sân bay Long Thành – Tân Sơn Nhất và cụm cảng Cái Mép Hạ - Cần Giờ", ông Vũ chia sẻ.

Có thể thấy, đối với Đồng Nai, phát triển FTZ sẽ mang lại những lợi ích to lớn như kích thích kinh tế địa phương, thu hút mạnh mẽ đầu tư trong và ngoài nước, tăng cường hoạt động xuất nhập khẩu. Vì vậy, Đồng Nai cần nghiên cứu kỹ lưỡng, nhanh chóng triển khai FTZ một cách bài bản, hiệu quả, nhằm đưa tỉnh trở thành một trung tâm logistics và hàng không quốc tế, góp phần tạo đà để Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Duy Phương/VOV-TP.HCM ngochoa