Khơi thông nguồn lực tư nhân trong phát triển năng lượng quốc gia

Khi Nghị quyết cùng song hành

Thời gian qua, Bộ Chính trị liên tục ban hành nhiều Nghị quyết mang tính đột phá, đặt nền móng chính trị vững chắc, đưa đất nước phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới. Đáng chú ý, các Nghị quyết này không chỉ có sức mạnh khi đứng một mình, riêng lẻ mà còn song hành, bổ trợ lẫn nhau, cùng hướng tới mục tiêu phát triển toàn diện và bền vững.

Nổi bật trong số đó là Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Dù được ban hành ở thời điểm khác nhau, hai Nghị quyết này đều hướng tới mục tiêu tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt đề cao vai trò của kinh tế tư nhân như một lực lượng mới thúc đẩy phát triển năng lượng quốc gia.

Theo đó, Nghị quyết 70-NQ/TW với mục tiêu không chỉ để “đủ điện cho phát triển” như trước mà phải bảo đảm nguồn năng lượng chất lượng cao, giá hợp lý, bền vững, đồng thời thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập quốc tế, được đánh giá là Nghị quyết có nhiều đột phá mang tính cách mạng. Tiêu biểu như việc mở đường cho các thành phần kinh tế, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân, tham gia tích cực vào việc phát triển các dự án năng lượng quốc gia.

Đây được xem là bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy về vai trò của kinh tế tư nhân đối với ngành năng lượng. Nếu như trong nhiều thập kỷ qua, mỗi khi nhắc đến năng lượng, các tập đoàn nhà nước bị khoác cho cái áo độc quyền, thì nay Bộ Chính trị đã khẳng định năng lượng phải là dịch vụ mang tính thị trường để tăng cường quyền của khách hàng trong việc tiếp cận và lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu. Đây cũng là lần đầu tiên, một văn kiện cấp Bộ Chính trị nhấn mạnh việc cơ cấu lại ngành năng lượng theo hướng tăng tính cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, đồng bộ, bảo đảm an ninh năng lượng, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia.

Việc thiết lập cơ chế minh bạch, công bằng, cho phép doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các dự án lớn, từ điện mặt trời, điện gió, năng lượng sinh khối… (Hình minh họa - Ảnh: PV)

Còn với tinh thần xóa bỏ định kiến, tạo điều kiện đột phá, Nghị quyết 68-NQ/TW là lời khẳng định mạnh mẽ của Bộ Chính trị về vai trò then chốt, động lực quan trọng hàng đầu của kinh tế tư nhân trong tiến trình phát triển đất nước. Việc khẳng định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế không chỉ mang ý nghĩa chính trị, kinh tế sâu sắc, mà còn mở ra kỳ vọng cho nhiều ngành. Trong đó, ngành năng lượng được xem là một trong những ngành có tiềm năng huy động mạnh mẽ nguồn lực này.

Các nội dung trọng tâm của Nghị quyết 68-NQ/TW bao gồm, cam kết cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, bảo vệ quyền tài sản hợp pháp và quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp. Đây chính là nền tảng để doanh nghiệp tư nhân thêm niềm tin khi tham gia vào các lĩnh vực đầu tư dài hạn và nhiều rủi ro như năng lượng. Bên cạnh đó, văn kiện cũng nhấn mạnh phát triển khoa học, công nghệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, coi đây là động lực then chốt nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh. Đối với ngành năng lượng, các định hướng này mở ra cơ hội ứng dụng công nghệ mới để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng, trong khi vẫn cần giảm thiểu phát thải khí nhà kính.

Có thể nhận thấy, khi Nghị quyết 70-NQ/TW được triển khai song hành cùng Nghị quyết 68-NQ/TW đã mở ra cơ hội để kinh tế tư nhân trở thành lực lượng nòng cốt trong đầu tư, sản xuất và kinh doanh năng lượng. Giờ đây, doanh nghiệp tư nhân không chỉ tham gia ở khâu phát điện mà còn mở rộng vai trò sang dự trữ năng lượng, truyền tải, phân phối, dịch vụ và công nghệ năng lượng.

Việc thiết lập cơ chế minh bạch, công bằng, cho phép doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các dự án lớn, từ điện mặt trời, điện gió, năng lượng sinh khối đến các công nghệ mới như hydrogen, pin nhiên liệu, góp phần giảm gánh nặng đầu tư công và nâng cao hiệu quả quản trị. Đây là hướng đi hoàn toàn hợp lý, bởi nếu chỉ dựa vào nguồn vốn nhà nước, rất khó để đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng trong quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ.

Khơi thông nguồn lực bị “bỏ quên”

Thực tế đây không phải lần đầu tiên một văn kiện cấp Bộ Chính trị khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia phát triển ngành năng lượng. Trước đó, vào tháng 2/2020, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết này nêu rõ: “Khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia phát triển năng lượng”.

Tuy nhiên, sau 5 năm triển khai, nhiều mục tiêu của Nghị quyết 55-NQ/TW vẫn chưa đạt chỉ tiêu, trong đó việc biến kinh tế tư nhân thành lực lượng nòng cốt trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều rào cản. Cùng với sự khác biệt cơ bản giữa bối cảnh năm 2020 và năm 2025, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW là rất kịp thời và quyết liệt, nhằm hoàn thiện thể chế, đồng thời đi thẳng vào hàng loạt vấn đề thiết thực, cấp bách của ngành. Từ đó tháo gỡ những “điểm nghẽn” tồn tại lâu nay, tạo nền tảng quan trọng để bảo đảm an ninh năng lượng trong giai đoạn tới.

Theo các chuyên gia năng lượng, Nghị quyết 70-NQ/TW được xem là cuộc cách mạng trong ngành năng lượng, đánh dấu sự tham gia tích cực của kinh tế tư nhân. Điều này hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW, nhấn mạnh vai trò trung tâm của kinh tế tư nhân trong phát triển kinh tế. Nghị quyết 70-NQ/TW cũng khẳng định nguyên tắc, không phân biệt đối xử, bảo đảm bình đẳng giữa các thành phần tham gia thị trường và tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn vào phát triển ngành năng lượng.

Doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia toàn diện vào các khâu từ phát điện, dự trữ năng lượng, truyền tải cho đến phân phối, dịch vụ và công nghệ năng lượng. (Hình minh họa - Nguồn: PTC3)

Chia sẻ với truyền thông, PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) nhận định, việc chuyển từ tư duy độc quyền sang tư duy thị trường minh bạch là một cuộc cách mạng đối với ngành năng lượng. Theo PGS.TS Ngô Trí Long, đây là lần đầu tiên người dân và doanh nghiệp được quyền lựa chọn đơn vị cung cấp điện thay vì chỉ có một người bán duy nhất là EVN. Thay đổi này không chỉ thúc đẩy cải cách thị trường điện, mà còn mở ra cơ hội để các doanh nghiệp tư nhân khẳng định vị thế trong một lĩnh vực vốn được coi là nhạy cảm và mang tính chiến lược.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Quốc Việt - chuyên gia Chính sách công, giảng viên Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, Nghị quyết 70-NQ/TW đã khẳng định tính cấp bách và cụ thể hóa nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử. Từ đó tạo cơ hội cho kinh tế tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn ở mọi khâu cung ứng, sản xuất, dịch vụ trong thị trường điện. Đồng thời, bảo đảm quyền lựa chọn của khách hàng trong việc tiếp cận và lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu. Đây là yếu tố quyết định trong việc hình thành một thị trường điện cạnh tranh thực sự.

Có lẽ với những đột phá mới, Nghị quyết 70-NQ/TW hứa hẹn sẽ tạo ra những thay đổi sâu rộng, tác động tới mọi lĩnh vực của nền kinh tế và đời sống xã hội, trong đó kinh tế tư nhân đóng vai trò then chốt. Điều đó đồng nghĩa với việc doanh nghiệp tư nhân không chỉ được nhìn nhận như một đối tác kinh tế, mà còn là một phần trong hệ thống bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu tăng trưởng cao và bền vững, đồng thời góp phần hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Tuệ Anh