Khả năng 'cải lão hoàn đồng' kỳ diệu của loài sứa lược

Khả năng đảo ngược vòng đời đầy kinh ngạc

Tiến sĩ Joan J. Soto-Angel, nhà nghiên cứu tại Đại học Bergen, đã vô tình phát hiện ra bí ẩn này trong khi nghiên cứu loài sứa lược. Khi bị căng thẳng do môi trường khắc nghiệt, thay vì chết đi như hầu hết các loài khác, sứa lược có thể quay ngược vòng đời, trở lại trạng thái ấu trùng. Khi điều kiện ổn định, chúng lại tiếp tục phát triển như bình thường.

Chính khả năng này giúp chúng tồn tại trong những hành trình dài xuyên đại dương dù nguồn thức ăn khan hiếm. Nhờ đó, sứa lược đã trở thành một loài xâm lấn nguy hiểm, lây lan rộng rãi từ Biển Đen sang nhiều vùng biển châu Âu và châu Á.

Loài sứa lước.

Thí nghiệm chứng minh khả năng đặc biệt

Trong phòng thí nghiệm tại Đại học Bergen, Soto-Angel và đồng nghiệp gặp nhiều khó khăn khi nuôi sứa lược, bởi chúng dễ bị phân hủy khi điều kiện không thuận lợi. Sau nhiều thử nghiệm, nhóm nghiên cứu tìm ra môi trường nhiệt độ lý tưởng để loài sứa này sinh trưởng.

Khi tiếp tục thí nghiệm, họ thử bỏ đói hoặc cắt bỏ các thùy mô mềm quanh miệng sứa – bộ phận quan trọng giúp chúng bắt mồi. Kết quả bất ngờ: thay vì chết, những con sứa này co lại thành các khối nhỏ vài milimet. Khi được cho ăn trở lại, cơ thể chúng phục hồi, thậm chí 13 trong số 65 cá thể thử nghiệm còn mọc lại hai xúc tu – một hiện tượng vốn chỉ xảy ra ở giai đoạn ấu trùng.

Điều này khiến các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng, việc trở lại trạng thái ấu trùng giúp sứa lược tìm kiếm thức ăn dễ dàng hơn, từ đó giúp chúng sinh tồn và xâm lấn thành công. Tuy nhiên, giả thuyết này vẫn cần được kiểm chứng thêm.

So sánh với loài sứa bất tử

Trước đây, khả năng "trẻ hóa" chỉ được ghi nhận ở hai loài: sứa bất tử (Turritopsis dohrnii), một loài thuộc ngành Cnidaria, và sán dây Echinococcus granulosus. Việc phát hiện khả năng tương tự ở sứa lược – một loài thuộc ngành Ctenophora, hoàn toàn khác với sứa thông thường – đã gây bất ngờ lớn trong giới khoa học.

Dù có chung đặc điểm "trẻ hóa", cơ chế của hai loài này lại khác nhau. Sứa bất tử có thể quay ngược vòng đời nhờ quá trình chuyển biệt hóa, biến tế bào trưởng thành thành tế bào gốc chưa biệt hóa, trong khi sứa lược chỉ đơn giản thu nhỏ lại và trở về trạng thái ấu trùng.

Nhà động vật học Yoshinori Hasegawa từ Viện Nghiên cứu DNA Kazusa đánh giá cao phát hiện này nhưng vẫn đặt câu hỏi liệu đây có thực sự là quá trình trẻ hóa hay chỉ là sự thu nhỏ lại của cơ thể.

Mở ra tiềm năng nghiên cứu về lão hóa

Phát hiện này không chỉ giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về vòng đời của sứa lược mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về cơ chế lão hóa và tái tạo tế bào. Liệu có những loài động vật khác cũng sở hữu khả năng "du hành thời gian" này? Đây vẫn là câu hỏi đầy thách thức nhưng cũng vô cùng thú vị với ngành sinh học phát triển.

Như Ý (t/h)